Photo-voice succesvol in betrekken kwetsbare ouderen bij onderzoek en beleid

Photo-voice succesvol in betrekken kwetsbare ouderen bij onderzoek en beleid

Van vitale ouderen in de derde levensfase wordt vaak verwacht dat zij maatschappelijk actief blijven en zorg dragen voor de ‘oldest old’. Maar wat als oudere mensen in kwetsbare situaties leven, geconfronteerd worden met bestaansonzekerheid en geen toegang hebben tot hulpbronnen of sociale netwerken? Hoe kunnen beleidsmakers en onderzoekers deze kwetsbare groep bereiken en betrekken bij betekenisvolle participatie?

Op oproepen van onderzoekers en beleidsmakers om mee te doen aan onderzoek reageren vooral vaak ouderen die beter opgeleid zijn en diverse hulpbronnen in hun omgeving kunnen aanboren. Onderzoek naar betekenisvolle participatie van ouderen in kwetsbare leefsituaties is daarentegen schaars. Beleidsmakers en onderzoekers spreken dan al snel van ‘moeilijk bereikbare groepen’. Maar je kunt je afvragen of het niet zo is dat de eigen methodologie, sociale positie en de instituties waar onderzoekers deel van uitmaken, juist een afstand en een wij-zij-gevoel creëren dat het contact belemmert.

Om erachter te komen wat ouderen in kwetsbare situaties zelf als betekenisvolle participatie ervaren, besloot een onderzoeksteam van het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) en Leyden Academy een participatief actieonderzoek op te zetten in twee grootstedelijke buurten; Amsterdam Oost en Laak in Den Haag.

De onderzoekers vormden in elke wijk een team met oudere co-onderzoekers, die hun eigen levens en die van hun medebewoners gingen onderzoeken met het oog op verbetering van hun leefsituatie. In dit photo-voice project fotografeerden mensen hun buurt en eigen leven onder leiding van kunstenaar Janine Schrijver. Dat leverde duidelijke beelden op over de leefwereld van de deelnemers.

Zo fotografeerde een co-onderzoeker een afvoerputje: “Zo word ik door de overheid behandeld en zo voel ik me dus ook vaak.”

Positieve energie

Ter afsluiting van dit project gingen de oudere co-onderzoekers bij het Sociaal en Cultureel Planbureau op 6 juni met beleidsmakers en onderzoekers in gesprek over hun fotoverhalen. Het werd duidelijk dat de deelnemers in hun gezamenlijke fotoverhalenproject de energie vonden om hun stem te laten horen.

“Soms lijkt het alsof de fut uit de relatie tussen overheid en burgers is. Dit project laat zien dat er nieuwe positieve energie kan ontstaan,” aldus Crétien van Campen, onderzoeker bij het SCP en mede-initiatiefnemer. Ook mede-initiatiefnemer Tineke Abma, directeur van LAVA, benadrukte het enthousiasme dat dit project heeft losgemaakt. “Het is ongelooflijk mooi om te zien dat het niet alleen duidelijk maakt waar pijnpunten zitten maar dat dit proces ook leidt tot verbinding. Kijk naar een initiatief als de ‘Dappere Doorzetters’ in Amsterdam, dat ervoor zorgt dat mensen die in een isolement zitten, met name vrouwen met een migratieachtergrond, weer actief vriendschappen krijgen en onderhouden.”

De aanwezige beleidsmakers en co-onderzoekers uit Den Haag en Amsterdam waren het met elkaar eens. ‘’Als je je stem mag laten horen, kom je met elkaar tot een echt gesprek. En dat is niet alleen belangrijk voor de burgers zelf maar vooral voor een overheid die er voor iedereen wil zijn.”

Directeur van het SCP, Karen van Oudenhoven, sprak zelfs over de brug die dit project heeft gelegd tussen de taal van de burgers en de taal van het beleid. “Als onderzoekers en beleidsmakers zijn we gewend om met vragenlijsten te komen en dan de antwoorden te verwerken. Maar er is een grote groep die daar niets mee heeft of zelfs afstand van neemt. Hoe zorg je er dan voor dat deze groep toch gehoord wordt en dat hun ervaring en mening wordt meegenomen in de besluitvorming? Dat dat wel kan heeft dit project bewezen!’’

De foto’s in combinatie met een korte tekst maakten duidelijk waar mensen echt tegenaan lopen en wat hun wensen en behoeften zijn. Deze vernieuwende manier van participatief onderzoek spreekt ook Wim Burggraaff, beleidsadviseur bij de overheid, enorm aan: “In plaats van dat we zeggen dat zij moeilijk te bereiken zijn moeten we andere wegen kiezen. Normaal heb ik een onderzoeksrapport van heel veel pagina’s dat ik probeer te vangen in één beeld waarbij we vanuit ‘zeggen en denken’ komen tot ‘voelen en doen’. Ik nodig dan ook alle onderzoekers uit om veel meer verhalen op te halen op deze manier. Alleen dan horen we de stem van mensen die we normaal niet horen.’’

 

Sleutelfactoren

Het photo-voice project toonde een aantal sleutelfactoren voor het succesvol bereiken en betrekken van ouderen in kwetsbare situaties:

  1. Vertrouwen en herkenning: Het feit dat de onderzoekers de wijk, cultuur en taal kenden, zorgde ervoor dat deuren die voor anonieme onderzoeken gesloten bleven, nu open gingen. Tijd nemen voor ‘gewone’ gesprekken was cruciaal voor het opbouwen van vertrouwen.
  2. Ruimte voor gesprek en afstemming op de leefwereld: Door eerst ruimte voor een gesprek te creëren en af te stemmen op de leefwereld van de bewoners, voelden de ouderen zich gehoord en gezien.
  3. Empathie en loslaten van eigen werkwijzen: De relatie en menselijkheid stonden centraal. Onderzoekers moesten soms hun eigen werkwijzen en plannen loslaten om ruimte te maken voor persoonlijke gesprekken, iets wat de deelnemers erg waardeerden.

Het bereiken van ouderen in kwetsbare situaties vraagt dus om een andere benadering door beleidsmakers en onderzoekers. In plaats van ouderen te labelen als ‘moeilijk bereikbaar’, zouden onderzoekers en beleidsmakers kritischer kunnen kijken naar de eigen gewoonten en handelingen die het contact moeilijk maken. Door bijvoorbeeld de aanpak van photo-voice te kiezen, kunnen ouderen in kwetsbare situaties de ruimte krijgen om hun stem te laten horen en samen te werken aan verbetering van hun leefomstandigheden. Zo kan de kloof tussen instituties en kwetsbare ouderen overbrugd worden.

Photo-voice successful in involving vulnerable elderly people in research and policy

Photo-voice successful in involving vulnerable elderly people in research and policy

Vital elderly people in the third phase of life are often expected to remain socially active and care for the ‘oldest old’. But what if older people live in vulnerable situations, face insecurity, and have no access to resources or social networks? How can policymakers and researchers reach this vulnerable group and involve them in meaningful participation?

Calls from researchers and policymakers to participate in research are often responded to by older people who are better educated and can tap into various resources in their environment. In contrast, research into meaningful participation of older people in vulnerable living situations is scarce. Policymakers and researchers quickly speak of ‘hard to reach groups’. But you may wonder whether it is not the case that one’s own methodology, social position and the institutions of which researchers are a part create a distance and an us-versus-them feeling that hinders contact.

Photographing your neighborhood
To find out what older people in vulnerable situations experience as meaningful participation, a research team from the Social and Cultural Planning Office (SCP) and Leyden Academy on Vitality and Ageing executed a participatory action research in two metropolitan neighborhoods: Amsterdam East and Laak in The Hague. The researchers formed a team in each neighborhood with older co-researchers, who examined their own lives and those of their fellow residents with a view to improving their living situation. In this photo-voice project, people photographed their neighborhood and their own lives under the guidance of artist Janine Schrijver. This provided clear images about the living environment of the participants.

Positive energy
To conclude this project, the older co-researchers discussed their photo stories with policy makers and researchers. It became clear that the participants found the energy to make their voices heard in their joint photo story project. “Sometimes it seems as if the relationship between government and citizens has run out of steam. This project shows that new positive energy can be created,” says Crétien van Campen, researcher at SCP and co-initiator. Co-initiator and director of Leyden Academy prof. dr. Tineke Abma, also emphasized the enthusiasm that this project has generated: “It is incredibly beautiful to see that it not only makes it clear where pain points are, but that this process also leads to connection. For example, an initiative in Amsterdam, which ensures that people who are isolated – especially women with a migration background – actively develop and maintain friendships again.”
Director of the SCP, Karen van Oudenhoven, even spoke about the bridge that this project has created between the language of citizens and the language of policy. “As researchers and policymakers, we are used to coming up with questionnaires and then processing the answers. But there is a large group that does not like it or even distances itself from it. How do you ensure that this group is heard and that their experience and opinions are included in decision-making? This project has proven that this is possible!”

Participatory research
The photos in combination with a short text made it clear what people really encounter and what their wishes and needs are. For example, 63-years-old Lydia, she photographed a drain and a shadow of herself: “This is how I am treated by the government and that is how I often feel. I try to open people’s eyes about the informal care profession with my photos and story. Because that’s what it is, a profession. But without training and without being paid. People think too easily about informal care. It’s swim or drown.”
This innovative way of participatory research also appeals greatly to Wim Burggraaff, government policy advisor: “Instead of saying that they are difficult to reach, we should choose other paths. Normally I have a research report of many pages that I try to capture in one image where we move from ‘saying and thinking’ to ‘feeling and doing’. I therefore invite all researchers to collect many more stories in this way. Only then will we hear the voices of people we normally don’t hear.”

Key factors
The photo-voice project showed several key factors for successfully reaching and involving older people in vulnerable situations:

  1. The fact that the researchers knew the neighborhood, culture and language ensured that doors that were closed to anonymous research remained, now opened. Taking time for ‘normal’ conversations was crucial for building trust.
  2. By first creating space for conversation and attuning to the living environment of the residents, the elderly felt heard and seen.
  3. Empathy and letting go of your own working methods.

Reaching older people in vulnerable situations therefore requires a different approach by policymakers and researchers. Instead of labeling the elderly as ‘difficult to reach’, researchers and policy makers could take a more critical look at their own habits and actions that make contact difficult. For example, by choosing the photo-voice approach, elderly people in vulnerable situations can be given the space to make their voices heard and work together to improve their living conditions. In this way, the gap between institutions and vulnerable elderly people can be bridged.

Daar waar woorden tekortschieten, daar is dans

Daar waar woorden tekortschieten, daar is dans

Marc Vlemmix Dans is een dansgezelschap ontwikkeld voor en door mensen met neurodegeneratieve ziekten, zoals Parkinson en Multiple Sclerose. Om de effecten van dansen en het co-creëren van dans voor deze specifieke groep dansers beter te begrijpen, verrichten we van januari 2023 tot oktober 2024 participatief onderzoek. Met het onderzoek willen we tevens verkennen hoe deelname bijdraagt aan een dieper gevoel van verbondenheid en een inclusiever dansveld.

Van bevinding naar dans
Naast het schrijven van een artikel over de bevindingen, zullen deze ook worden vertaald in een dansduet, ontwikkeld samen met Marc Vlemmix. Deze op kunst gebaseerde aanpak zal helpen bij het ontwikkelen van inzicht in de werkingsprincipes voor het verspreiden van bevindingen via dans. Zowel het proces als de dansvoorstelling zelf zullen de basis vormen voor het delen van deze belichaamde kennis, zowel live alsook via video. Hiermee hopen we bij te dragen aan inzichten in en kennis over deze manier van werken in artistiek onderzoek.

“Ik heb stappen gezet in meer durven, om mijzelf te omarmen en te laten zien. Ik ga voorbij de vorm en kom bij een nieuwe laag in mijzelf.” – Marc Vlemmix, danser en oprichter Marc Vlemmix Dance

Alter-Art Festival
Gedurende het Alter-Art Festival in juli in Pergola, Italië hebben we ons een week lang ondergedompeld in onderzoek, dans en andere kunstvormen. Hierbij werkten we samen met een Italiaanse choreograaf en met verschillende kunstenaars die actief zijn op het gebied van inclusie en gemeenschap. We hebben het uiten van onderzoeksbevindingen via dans verder ontplooid en de bouwstenen voor een dansvoorstelling neergezet.

Wil je meer weten over dit onderzoek? Neem dan contact op met Tamar Shahinian of Marc Vlemmix Dance.

Veel belangstelling voor leergang diversiteit

Veel belangstelling voor leergang diversiteit

Om zoveel mogelijk beleidsmakers en gemeentelijke ambtenaren te informeren over de laatste stand van zaken en ontwikkelingen op het gebied van diversiteitsbeleid, organiseert het onderzoeksproject Dilemmas of Doing Diversity (DiDi) in samenwerking met Leyden Academy dit najaar een gratis ‘lunch & Learn leergang’. De leergang over diversiteit kan, zo blijkt kort na de eerste bekendmaking, rekenen op een grote belangstelling. Binnen een week meldden zich al meer dan vijftig deelnemers aan voor de leergang met zes gratis (online) bijeenkomsten waar de deelnemers hun kennis kunnen verdiepen en hun netwerk uitbouwen.

Diversiteitsbeleid zou moeten gaan over alle vormen van diversiteit waaronder gender, klasse, religie, etniciteit, vaardigheden en seksualiteit. Doel van diversiteitsbeleid is veelal het bevorderen van sociale cohesie. Dat is een speerpunt van alle (lokale) overheden maar diversiteitsbeleid vertalen naar de praktijk blijkt niet makkelijk. Pogingen om alles tegelijk te doen, leiden niet altijd tot het gewenst resultaat.

Dilemma’s
Het interdisciplinaire onderzoeksproject DiDi doet daar sinds 2022 onderzoek naar. In het project werken historici, sociologen, antropologen, demografen en bestuurskundigen samen met een groot aantal mensen die beleid maken of implementeren, en met mensen die beleid proberen te beïnvloeden. DiDi staat onder leiding van Marlou Schrover, hoogleraar economische en sociale geschiedenis met speciale belangstelling voor migratie en diversiteit.

De leergang kent de volgende onderdelen:

  1. Woensdag 9 oktober 12.00-13.00 uur, online bijeenkomst ‘Wanneer en waarom verandert diversiteitsbeleid?’
  2. Woensdag 16 oktober 12.00-13.00 uur, online bijeenkomst ‘Het belang van allianties.’
  3. Woensdag 23 oktober 12.00-13.00 uur, online bijeenkomst ‘Hoe meet je effecten van beleidsverandering?’
  4. Woensdag 6 november 12.00-13.00 uur, online bijeenkomst ‘Toekomstscenario’s’.
  5. Woensdag 20 november 12.00-13.00 uur, online bijeenkomst ‘Zwijgen en spreken: hoe vinden we een balans in wat aandacht krijgt?’
  6. Woensdag 27 november 10.00-13.00 uur, slotbijeenkomst in Leiden bij Leyden Academy.

Meer informatie over de leergang op www.diversiteitbeleid.nl/bijeenkomsten

 

Dynamic knowledge synthesis in local networks for coherent elderly care

Dynamic knowledge synthesis in local networks for coherent elderly care

We are getting older and more diverse, and that brings challenges. We cannot solve these challenges through healthcare alone. We also need municipalities, schools, companies, housing associations and older people themselves to achieve an age-friendly society. This requires cross-domain collaboration. But how can we achieve that?

An investigative look
On April 25, researchers Tineke Abma and Barbara Groot from Leyden Academy on Vitality and Ageing, and Mariëlle Schuurman from Leiden University Medical Centre (all based in the Netherlands) presented the dynamic knowledge synthesis of local networks related elderly care. This synthesis was created in collaboration with stakeholders from 110 local networks and on behalf of ZonMw. The aim was to provide the professionals in the networks with tools to look at their own practice with an investigative view and to further develop the collaboration between care, support and welfare in the neighborhood.

Systematizing lessons learned
Moniek Willemstein, program manager of the ZonMw Local Networks program: “A lot of experience and practical knowledge was gained in the various networks. For example, we looked at how to better organize fall prevention through collaboration between healthcare and welfare or at everything that is needed to properly design a meeting place for older persons in their neighborhood. But little knowledge and experience was exchanged between the networks. We wanted to bundle the various insights, lessons and experiences, and make them available to local networks. We also wanted to gain insight into the approach to the synthesis itself. How do you approach learning across multiple projects? Those involved have exchanged knowledge and experiences about this.”

Process and results
Prof. Dr. Tineke Abma, professor of Elderly Participation and director of Leyden Academy, about the challenges and insights gained: “We were tasked with initiating a dynamic, non-statistic, learning process between the networks. But how do you do that? People learn from and with each other when ‘productive interactions’ arise. In other words, people want to meet others who struggle with the same issues. Different perspectives are crucial, as is safety to share not only success stories, but also doubts, questions and disappointments.”
One of the most important findings is that local collaboration requires investing in relationships, getting to know each other and establishing new connections. This is often accompanied by tensions. Especially when domains that ‘speak different languages’ come together, for example healthcare and welfare. And sometimes even broader with housing associations, social entrepreneurs and municipalities. Results are important, but the process is just as important!

Participation of older participants is crucial
Most networks started from healthcare, for example a general practice or home care institution. But more is needed to improve the quality of life of older people. The eight domains of the WHO’s age-friendly communities model were helpful in this regard. It turned out that elderly people were often not included in the local network. New insights emerged in the networks where older people did actively participate. Professionals realized that not all questions can be solved with care. For example, when experiencing loss and loneliness, older people indicated that attention and a listening ear were in many cases more important than solving (care) questions. A ‘good life’ is not only achieved through good care. Citizen participation, inclusion, good communication and environment are also important.

“The value of collaboration is sometimes difficult to pin down. It has value, that is what many people experience, but what does that mean? Getting to know each other and therefore finding each other more easily, especially when problems arise, is very valuable when working together.” – Barbara Groot, researcher

Positive energy
The enthusiasm to actively participate in the process was unprecedented. The dynamic nature of the knowledge synthesis has released positive energy and set a lot in motion. Working with creative methods in particular made a lot of difference. The ‘Working together as a forest’ card set was designed together with the participants, in which the ecosystem of a forest is used to look at and talk about different aspects of networks. This helps to reflect and to think about the common vision.

Connection with education
During the final meeting with the project leaders, many students and teachers from different levels of education were also present. The participants concluded that it is important that the professionals of the future learn to work with so-called wicked skills; listening, asking open questions, putting yourself in the other person’s shoes, dealing with conflict, etc. These – in addition to substantive professional knowledge – are desperately needed to make sustainable cross-domain collaboration future-proof.

PAR-onderzoek toont de professional achter de clownsneus

PAR-onderzoek toont de professional achter de clownsneus

In Amsterdam en Appelscha hebben we PAR-onderzoek verricht naar samenwerking op de werkvloer tussen clowns, zorgmedewerkers en familieleden van mensen met dementie. Dit bracht belangrijke inzichten. In plaats van overtuigen met bewijs of filmpjes van de positieve kanten van clownsbezoek, willen medewerkers vooral gehoord worden. De boodschap? Ga met elkaar in gesprek en neem angsten en weerstand van zorgmedewerkers serieus.

Vertrouwen
Clowns en welzijnsmedewerkers in Appelscha gingen in gesprek op een afdeling waar het clownsspel wat stroef verliep. De medewerkers voelden zich gehoord en gezien, en hebben ‘de professionals achter de clownsneus’ leren kennen. Verder gaf een relatiebeheerder aan dat ze, naar aanleiding van het onderzoek, veel bewuster alle medewerkers in een zorgorganisatie bij de clownsbezoeken meeneemt. Bij een nieuwe locatie waar clowns gaan starten, wordt eerst een gesprek ingepland met álle geïnteresseerde medewerkers en de clowns. Wie komen hier, wat verwachten we van elkaar en hoe kunnen we elkaar ondersteunen? Het met elkaar in gesprek gaan schept vertrouwen; een belangrijke basis voor goede samenwerking.

“Het onderzoek resoneert echt. Door de praatplaat die gemaakt is, denk je toch altijd aan de driehoek; oh ja, je moet én clowns én zorgmedewerkers én familieleden meenemen in wat je doet.” – Relatiebeheer

Een goede samenwerking
Naar aanleiding van het onderzoek zijn binnen Cliniclowns veel processen van ‘grenswerk’ aangepast. Van planning tot relatiebeheer en de clowns zelf, is men zich veel bewuster van het werk dat nodig is in de context van clownsbezoek. Het belang van werken aan goede samenwerking met zorg- en familieleden op de locaties waar zij spelen is nu ook opgenomen in de opleiding van de clowns.
Clowns zijn zich meer bewust van alle mensen in de ruimte, en dat het belangrijk is om zowel bewoner als zorgmedewerker als familie zich veilig te laten voelen en hen waar mogelijk mee te nemen in hun spel.

“Door het onderzoek ben ik me bewust geworden dat het niet altijd aan mij ligt als ik slecht speel. Het heeft echt veel effect hoe de (zorg)omgeving op je regeert.” – Clown

Ben je (junior) onderzoek en benieuwd naar het doen van kunstzinnig, participatief actie-onderzoek? Lees hier meer over de kleinschalige training die we van 9 t/m 11 september in het Poortgebouw in Leiden organiseren! Heb je inhoudelijke vragen? Neem dan contact op met Lieke de Kock via e-mail.

Dynamische kennissynthese lokale netwerken samenhangende ouderenzorg

Dynamische kennissynthese lokale netwerken samenhangende ouderenzorg

We worden ouder en diverser, en dat brengt uitdagingen met zich mee. Die uitdagingen kunnen we niet alleen vanuit de zorg oplossen. We hebben ook gemeenten, scholen, bedrijven, woningbouwcorporaties en ouderen zelf nodig om te komen tot een leeftijdsvriendelijke samenleving. Dit vraagt om domein overstijgend samenwerken. Maar hoe doe je dat?

Een onderzoekende blik
Op 25 april presenteerden onderzoekers Tineke Abma en Barbara Groot van Leyden Academy, en Mariëlle Schuurman van het LUMC de dynamische kennissynthese lokale netwerken samenhangende ouderenzorg. Deze synthese is in samenwerking met betrokkenen uit 110 lokale netwerken en in opdracht van ZonMw tot stand gekomen. Het doel was om de professionals in de netwerken handvatten te bieden om naar hun eigen praktijk te kijken met een onderzoekende blik en de samenwerking tussen zorg, ondersteuning en welzijn in de wijk verder te ontwikkelen.

Geleerde lessen systematiseren
Moniek Willemstein, programmamanager van het ZonMw-programma Lokale Netwerken: “Er werd veel ervarings- en praktijkkennis opgedaan in de verschillende netwerken. Er werd bijvoorbeeld gekeken naar hoe door samenwerking tussen zorg en welzijn de valpreventie beter te organiseren of naar alles wat nodig is om een ontmoetingsplek voor ouderen in de wijk goed vorm te geven. Maar tussen de netwerken werd weinig kennis en ervaring uitgewisseld. We wilden de verschillende inzichten, lessen en ervaringen bundelen en beschikbaar maken voor lokale netwerken om te kunnen benutten voor hun lokale praktijk. Daarnaast wilden we ook graag inzicht verwerven in de aanpak van de synthese zelf. Het leren over meerdere projecten heen, hoe pak je dat aan? Via georganiseerde ontmoetingen hebben betrokkenen hierover kennis en ervaringen uitgewisseld.”

Een terugblik op het proces en de resultaten
Prof. dr. Tineke Abma, hoogleraar Ouderenparticipatie en directeur van Leyden Academy, over de uitdagingen en verworven inzichten: “We hadden de opdracht om een dynamisch leerproces tussen de mensen uit de netwerken op gang te brengen. Geen statische kennisbank. Maar hoe doe je dat? Mensen leren van en met elkaar als er ‘productieve interacties’ ontstaan. Oftewel, mensen willen graag anderen ontmoeten die met dezelfde vraagstukken worstelen. Verschillende perspectieven zijn cruciaal, net als veiligheid om niet alleen succesverhalen te delen, maar ook twijfels, vragen en teleurstellingen.”
Eén van de belangrijkste bevindingen is dat lokaal samenwerken vraagt om investeren in relaties, elkaar leren kennen en nieuwe verbindingen aangaan. Dat gaat vaak gepaard met spanningen. Zeker als domeinen die ‘verschillende talen spreken’ bij elkaar komen, bijvoorbeeld zorg en welzijn. En soms zelfs nog breder met woningbouwcorporaties, sociale ondernemers en gemeenten. ZonMw deelde het inzicht: resultaten zijn van belang, maar het proces is minstens zo belangrijk!

Participatie oudere deelnemers cruciaal
De meeste netwerken startten vanuit de zorg, bijvoorbeeld een huisartspraktijk of thuiszorginstelling. Maar er is meer nodig om de kwaliteit van leven van ouderen te verbeteren. De acht domeinen van het age-friendly communities-model van de WHO was hierbij behulpzaam. Het bleek dat ouderen vaak niet in het lokale netwerk waren opgenomen. Bij de netwerken waar ouderen wel actief participeerden ontstonden er nieuwe inzichten. Professionals realiseerden zich dat niet alle vragen op te lossen zijn met zorg. Bijvoorbeeld bij het ervaren van verlies en eenzaamheid gaven ouderen aan dat aandacht en een luisterend oor in veel gevallen belangrijker was dan het oplossen van (zorg)vragen. Een ‘goed leven’ wordt namelijk niet alleen via goede zorg bereikt. Ook burgerparticipatie, inclusie, goede communicatie en de indeling van de gebouwde omgeving zijn belangrijk.

“De waarde van samenwerken is soms moeilijk te benoemen. Het heeft waarde, dat is wat veel mensen ervaren, maar waar zit dat in? ‘Het elkaar leren kennen en daardoor elkaar makkelijker kunnen vinden, juist ook bij problemen, is bij samenwerken heel waardevol” – Barbara Groot, onderzoeker

Positieve energie
Het enthousiasme om deel te nemen aan het traject was ongekend groot. Ook de oudere deelnemers participeerden actief. Het dynamische karakter van de kennissynthese heeft positieve energie losgemaakt en veel in beweging gezet. Met name het werken met creatieve methoden maakte heel veel los. Samen met de deelnemers is de kaartenset ‘Samenwerken als een bos’ ontworpen, waarbij het ecosysteem van een bos gebruikt wordt om naar verschillende aspecten van netwerken te kijken en erover te praten. Dit helpt bij de reflectie, om te evalueren of om na te denken over de gemeenschappelijke visie.

Aansluiting met onderwijs
Tijdens de afsluitende bijeenkomst met de projectleiders waren ook veel studenten en docenten uit het onderwijs aanwezig (MBO/HBO/WO). De deelnemers concludeerden dat het belangrijk is dat de professionals van de toekomst leren werken met zogeheten wicked skills; luisteren, open vragen stellen, je in de ander verplaatsen, met conflict omgaan etc. Die zijn – naast inhoudelijke vakkennis – namelijk hard nodig om duurzame domein-overstijgende samenwerking toekomstbestendig te maken.

De bevindingen zijn gebundeld in de inspirerende website: agefriendlycommunity.org. Benieuwd naar een best practice? Bezoek de website van Ouderenvriendelijk Buitenveldert.

Bron: ZonMw

Sonja over de toekomst begint nu: “Ik zie mezelf als een activistische dame op leeftijd”

Sonja over de toekomst begint nu: “Ik zie mezelf als een activistische dame op leeftijd”

In iedere kwartaalnieuwsbrief stellen we een medewerker van Leyden Academy voor. Deze keer is dat onderzoeker Sonja Wendel. Sonja heeft veel expertise in de marketingkant van de gezondheidszorg. De afgelopen jaren heeft ze zich gericht op de motivaties en de activiteiten tijdens pensionering. Als onderzoeker is ze binnen het speerpunt Verbonden betrokken bij diverse projecten, waaronder Caringstories en ‘De toekomst begint nu’.

Kan je iets meer vertellen over het project ‘De toekomst begint nu’?
“’De toekomst begint nu’ richt zich voornamelijk op het ondersteunen van mensen bij het maken van betere keuzes die overeenkomen met wat zij belangrijk vinden voor hun toekomst. We merken dat de focus vaak ligt op financiële voorbereiding voor de toekomst, maar er is minder aandacht voor wat men zelf waardevol en belangrijk vindt en nastreeft. Binnen het project zijn we geïnteresseerd in hoe mensen de overgang van werk naar pensioen ervaren. Hierbij kan je denken aan vragen als: Wat zijn uw wensen voor als u met pensioen bent? Bent u goed voorbereid op uw pensionering? Wat vindt u belangrijk voor de toekomst? Hoe ervaart u het om met pensioen te zijn? Ook willen we mensen graag helpen om hun beter naar hun toekomst te laten kijken.”

Zou je een bijvoorbeeld kunnen geven hoe je dat doet? Hoe kan je mensen naar hun toekomst laten kijken?
“De literatuur biedt verschillende methoden om mensen te stimuleren na te denken over hun toekomst. Een van deze methoden is het schrijven van een brief aan hun toekomstige gepensioneerde zelf. In deze brief worden deelnemers uitgenodigd om vragen te beantwoorden zoals: Wie zou je willen zijn? Welke thema’s vind je belangrijk? Hoe sta je in het leven? Deze benadering om mensen te laten reflecteren op hun toekomst hebben we onlangs tijdens een workshop bij Leyden Academy met collega’s uitgevoerd. Dit leverde veel inzichten op, zoals een bewustwording bij de deelnemers over hoe confronterend het kan zijn om stil te staan bij de eigen toekomst. Het bracht ook de vraag naar boven over hoe we in het hier en nu betekenis geven aan ons leven.”

Wat zou jij aan je gepensioneerde zelf schrijven? Hoe zie jij je toekomst voor je?
“Ik heb inderdaad ook deelgenomen aan deze oefening. Een belangrijk inzicht voor mij was dat ik me omringd zie door gelijkgestemden om ervaringen mee te delen en hopelijk samen een verschil te kunnen maken in kwesties die we belangrijk vinden voor de maatschappij. Ik zie mezelf nog steeds een beetje als een activistische dame op leeftijd. Ook stel ik me voor dat ik aan de kust woon, in het gezelschap van een hond.”

Ben je het type Zwitser Leven-gevoel en wil je met prepensioen of wil je ook na je pensioen blijven doorwerken?
“Op dit moment voel ik een enorme passie voor mijn werk; het geeft zin en betekenis aan mijn leven. Elke dag biedt nieuwe leermogelijkheden. Deze inspiratie zou ik niet willen missen in de toekomst. Daarom zou mijn antwoord op de vraag nu zijn dat ik zou willen blijven werken, zelfs als ik de pensioengerechtigde leeftijd bereik.

Wat is je ‘Moet je doen na je pensioen’-tip?
“Ik ben van mening dat iedereen zichzelf deze vraag zou moeten stellen. Door het schrijven van de brief aan mijn gepensioneerde zelf werd ik me er vooral van bewust dat ik al in het hier en nu moet en kan beginnen met het realiseren van de dingen die ik voor mijn toekomst voor ogen heb.”

Meer Vitality Clubs door een subsidie

Meer Vitality Clubs door een subsidie

Dankzij een nieuwe subsidie gaat Leyden Academy samen met Hecht GGD Hollands Midden de komende anderhalf jaar twintig Vitality Clubs helpen op te zetten in de regio Zuid-Holland Noord; en wel in Leiden en omstreken (waaronder Voorschoten, Leiderdorp, Zoeterwoude, Oegstgeest), Rijnstreek (Kaag en Braassem, Alphen aan de Rijn, Nieuwkoop) en Duin en Bollenstreek (Teylingen, Katwijk, Noordwijk, Hillegom, Lisse).

Wat is een Vitality Club?
Een Vitality Club is een zelfsturende groep 55-plussers die samen minimaal tweemaal per week bewegen in de publieke buitenruimte van een stad of dorp. Het is gezellig, gezond, goedkoop (1 euro per week) en erg aanstekelijk. De clubs die in het land reeds draaien, vertellen enthousiaste verhalen over hoeveel vitaler deelnemers zich voelen, hoeveel gezondheidswinst ze dit oplevert en hoe het bijdraagt aan de uitbreiding van het sociale netwerk.

We want you!
Projectleiders Frank Schalkwijk en Els Schopman zijn bezig om buurtbewoners, professionals en actieve ouderen te enthousiasmeren met eigen clubs aan de slag te gaan. Nieuwe clubs worden vanuit Leyden Academy ondersteund met workshops, coaching, middelen en materialen. Het is de bedoeling dat de eerste groepen begin september van start gaan. Lijkt het u leuk om mee te werken aan de opzet van een lokale Vitality Club, of om zelf mee te bewegen als de club is opgezet? Op dinsdag 9 juli organiseren we, van 10.00-11.00 uur, een vrijblijvende online informatiebijeenkomst. U kunt zicht hiervoor aanmelden via op schalkwijk@leydenacademy.nl.

Meer lezen over Vitality Clubs bezoek dan de website. Of bekijk de video van de NOS die in april een kijkje kwam nemen bij de succesvolle Vitality Club Stevenshof.

The importance of Arts & Health, an indispensable part in healthcare

The importance of Arts & Health, an indispensable part in healthcare

Contact is something special. Really in contact with another person, with yourself, with your work, with your environment… then you know you’re alive. Real contact is also rare, especially in places where work pressure is high and the need for it is so strong. In healthcare, for example.

The importance of contact
Reasons enough for our healthcare aesthetic workshop, led by Tom Maassen, to organise a two-day Arts & Health event around contact. We organised this third year of Arts & Health together with The Care Lab at The University of Manchester, led by James Thompson, author of the book Care Aesthetics (2022). On Thursday 30 and Friday 31 May, about eighty participants looked for ways to strengthen contact in healthcare through dance, song, theatre, meditation, visual arts, rituals, stories, and conversation. Surprise and recognition, pleasure and sadness, at a distance and very close. It became clear how aesthetics and care are connected, and how powerful the connection between care and art can be. Present were healthcare professionals, healthcare managers, elderly people, artists, and researchers. It was precisely this diversity in backgrounds that made this event a great success. A lot of energy and creativity was unleashed during the dozens of sessions. To give you a little insight, we will explain the content and experience of some sessions.

“There is momentum in society to really highlight the aesthetic dimension of care. We can make the attention to this more sustainable through research, education and organizing these types of experience-oriented events. I am convinced that this will lead to better care.” – Tom Maasen, philosopher, and researcher

The miraculous journey of Fi
By Marjolein Baars and Doris Hochscheid
This beautiful performance was a penetrating and at times comic struggle of an elderly woman. Fi’s journey is about being stuck, (informal) care, surrender and acceptance of the situation you are in. It’s a messy search, as life can be, for ways to reinvent yourself. The audience also enjoyed Doris Hochscheid’s striking cello playing, in an ingenious constantly changing decor, with windows that opened and closed, a moving tram, a street, beach, birds. The message was as confrontational as it was hopeful: your grip on circumstances may be very limited, but you can control your attitude towards them.

Rituals for loss
By Ruchama Kramer and Marijn Graven
How do you give shape to farewell and loss? How do you convert fear and uncertainty into hope and desire? How can a farewell also be a new beginning? Ruchama Kramer and Marijn Graven guided the participants in pairs in designing a ritual for each other. A number of these rituals were performed during the session. The combination of ritual and theatre made it a very strong whole. It led to intense experiences and a strong emotional involvement of all participants.

In contact with each other
By Ester van der Geest
Ester van der Geest investigates how touch can be a relevant part of the contact between elderly people and informal caregivers. In this session, the participants learned to come into physical contact with each other, to experience what touch does to you and what it means to someone else. In healthcare we are no longer used to using and discovering this most basic form of contact, touch.

Stories of beautiful care
By James Thompson and Jenny Harris
In the United Kingdom, healthcare is always portrayed negatively, and the focus is mainly on problems such as costs and things that go wrong. But something changed during corona. People looked out for each other. This experience prompted James Thompson to focus on positive healthcare stories. It became clear that beauty is not only in appearance but also has inner characteristics. And that caring is (or can be) something beautiful. James Thompson and Jenny Harris joined the participants in looking for stories about beautiful care. It is precisely in sharing stories about the beauty of care that contact is created.

Exploratorium of the body
By Nieke Koek
In this session Nieke Koek took the participants on a walk outside. With a piece of clay in hand, they walked in pairs in search of how they felt. First in silence and later in conversation. It was not about feelings such as happiness or sadness, lonely or hunted, but about what a feeling looks like, what colour or shape it has. For example, yellow with some green and a bit grainy, or a bowl with a hole in it or with tentacles and deep cracks. While one talked, the other asked questions and in the meantime the clay was kneaded into a shape that expressed this.

Show the wood
By Tom Maassen
Tom Maassen conducted research in the care aesthetic workshop into what woodworking can tell us about care and about entering relationships. A lot of love and care goes into the wood. But what happens there? After a brief introduction, the instruction given to participants was ‘show the wood’. Participants chose lime, olive, walnut, or ebony wood. In the meantime, Tom asked questions and made short interventions. In the attempt to show the wood, you encounter both yourself and the wood in all its special features and idiosyncrasies. The participants were surprised how much they managed to really establish an exchange with the wood.

Voice and body awareness
By Chantal Goosens and Remco Hooijkaas
In this plenary session, Chantal Goosens had the audience sing together and explore in pairs how contact can be made through the voice. You don’t have to be able to sing, everyone can make a sound! Chantal invited everyone not to try to sound nice, not the way you want to sound, but just to sound the way you sound. This also includes taking risks, which is quite scary, according to one participant. It is about giving space to your body and your voice, so that you also create space for the voice of the audience. The session ended with everyone singing the beautiful ‘Dios es Amor’.

“I was very touched by it.” – Anneloes Schuppen, dance teacher
“I have never felt so safe while singing.” – Daphne Raad, researcher

Choreography of contact
By Anneloes van Schuppen
Anneloes van Schuppen knows how to find a very nice balance between ecstatic dance, choreography, and self-exploration in her sessions. In this way, various layers of contact were based on the question ‘What would you like to be in more contact with?’ During the session, participants could reflect on this question with pen and paper. From contact with yourself and with your body, they encountered someone else, with the group and with the space. Discovering new perspectives, inputs and insights about yourself and others, by doing, experiencing, and expressing. The participants worked towards a short, but moving and beautiful choreography.

“Even though it was out of my comfort zone, I experienced it as special and pleasant.” – Participant

Dance coach
By Mariëlle Peerenboom
After a conversation about challenges in making contact, the participants started to move more and more. Under Mariëlle Peerenboom’s inspiring guidance, words and movements merged more and more smoothly, towards an art of making contact.

Generation mixer (Imaginary communities)
By Lieke de Kock and Greet Meesters
Imagine an island that has never been discovered before. What can be found on that island? Who lives there? With playing and writing exercises, set construction, music, and all kinds of different art forms, the island comes to life. Young and old connected in fantasy, that is Generation Mixer. In addition to talent development, the method is about promoting the mental well-being and social skills of the participants. In this session by Lieke and Greet, the participants experienced this unique and very effective working method. First, the participants completed the sentence ‘In my imaginary world there is ……..’ in image and sound. Then everyone got to work on representing their part of the island on paper, ‘decorating’ it and bringing it to life.

Care aesthetics in Manchester
By Kate Maguire-Rosier and Réka Polonyi
Kate and Réka presented the first findings of their research Care as an aesthetic practice, from the University of Manchester and the NHS, on the assessment of dementia patients. Kate and Réka developed a framework for sensory and embodied dementia care. This framework illustrates what a healthcare aesthetic practice in a complex environment might look like. The presentation was interspersed with exercises and discussion and focused mainly on the researchers’ reflections on the process of co-production. Questions were raised such as: How was the collaboration? What tasks were involved? What are the lessons learned?

And more ………….
But there was more. Berit Lewis introduced the participants to her extensive knowledge of the effects of meditation and treated them to a few in-depth exercises. She also did a meta meditation for the entire audience, an exercise to move from compassion for yourself to compassion for the entire universe. Furthermore, the participants were introduced to the crdl of Dennis Schuivens and Jack Chen. This instrument creates musical moments of meaningful contact between people with a physical or cognitive disability and their loved ones. The event ended with a conversation between Tineke Abma, James Thompson, Tom Maassen and the audience. The focus was on questions such as ‘What exactly is healthcare aesthetics?’ and ‘How can we give the special experiences of the past few days a place in healthcare and healthcare education?’