Auteur: leydenacademy

Kunst in het ziekenhuis kan een krachtig middel zijn om patiënten en hun naasten te ondersteunen tijdens een moeilijke periode. Het kan gedachten en gevoelens in beweging brengen en zo bijdragen aan het welzijn van de patiënt. Maar wat doet kunst nu precies voor degenen die ermee in het ziekenhuis in aanraking komen?

Actief kunstbeleid
Het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC) heeft in de afgelopen dertig jaar een gerenommeerde kunstcollectie opgebouwd. Dagelijks ervaren medewerkers, bezoekers, patiënten en studenten deze unieke collectie in de gangen, trappenhuizen, poliklinieken en verpleegafdelingen van het LUMC. Met het idee dat kunst zou kunnen bijdragen aan het creëren van een welkome omgeving en het doorbreken van de klinische sfeer. Naast de collectie zijn wisselende, laagdrempelige tentoonstellingen te zien in Galerie LUMC.

De waarde van kunstbeleving
Uit eerder onderzoek is gebleken dat kunstwerken zowel de geestelijke als lichamelijke gezondheid positief kunnen beïnvloeden, bijvoorbeeld bij het omgaan met of behandelen van een ziekte. Toch is zelden gevraagd naar de ervaringen van de patiënt en naasten zelf. Daarom staat in het onderzoek van Leyden Academy en het LUMC juist hun kunstbeleving centraal. Wat voegt kunst toe? Welke waarde heeft het voor hen? De uitkomsten van dit onderzoek geven inzichten die bij het toekomstig kunstbeleid kunnen worden ingezet.

Aanpak van het onderzoek
Om de ervaringen van patiënten en naasten in kaart te brengen, zijn verschillende methoden ingezet:

• Verspreiding van vragenlijsten (waarvan er 93 zijn ingevuld) in de galerie en wachtkamers van poliklinieken in het LUMC.
• Korte interviews met wachtende, zittende en lopende mensen in het ziekenhuis (28 interviews).
• Diepte-interviews met patiënten en naasten die zich hadden aangemeld via de vragenlijsten (18 interviews met mannen en vrouwen tussen 30-80 jaar).
• Een creatieve feedbacksessie met geïnterviewde patiënten en naasten om betekenissen en samenhang te verkennen en verbeelden in kleur, gedicht, collages, tekst, tekeningen etc. (10 deelnemers).

“Kunst leidt me af en het is ook een tijdverdrijf, maar daarnaast is het ook confronterend. Bijvoorbeeld het beeld van de handen die elkaar vasthouden waarvan een hand van een jong iemand is en de andere hand van een ouder iemand. Ik zit er qua leeftijd tussen maar ik twijfel of ik die leeftijd van die oudere hand met arm wel zal halen met mijn ziekte.”

Belangrijkste bevindingen
Het onderzoek toont dat beeldende kunst in het ziekenhuis een beweging van gedachten en gevoelens op gang brengt bij mensen. Heel duidelijk kwamen daarbij zes verschillende betekenissen naar voren die met elkaar samenhangen en door elkaar heen kunnen worden beleefd.

1. Afleiding: Kunst biedt afleiding van lange wachttijden, spanning voor een uitslag of behandeling en gepieker. Het prikkelt de verbeelding en fantasie, waardoor er minder stress wordt ervaren. “Ik ben er dan even uit, even weg van mijn zorgen over mijn ziekte en lichaam en vragen als ‘wat moet ik nou toch straks?’”
2. Emoties: Kunstwerken kunnen bestaande emoties versterken (verdriet, angst), maar roepen meestal juist andere ‘lichte en verrassende’ emoties op (troost, blijdschap, verrassing). “De kunst in een ziekenhuis geeft me positiviteit en lichtheid, en dat maakt me vaak blij.”
3. Verbinding: Kunst creëert verbinding met de buitenwereld en samen kijken naar een werk geeft een gevoel van onderlinge verbondenheid. “Er is door die kunstenaar met heel veel toewijding aan gewerkt… dat zie en voel je dan ook, die menselijke connectie.”
4. Herkenning: Kunst brengt een menselijke, huiselijke sfeer als tegenwicht in de ‘steriele’ ziekenhuisomgeving. Herkenning in een kunstwerk geeft een gevoel van vertrouwdheid. “Kunstwerken geven iets persoonlijks aan de saaie en doodse gangen.”
5. Mens voelen: Naast het ziek zijn worden door kunst even andere aspecten van ‘mens zijn’ opgeroepen. “Kunst in het ziekenhuis geeft mij een gevoel dat ik weer een ‘heel mens’ ben en niet alleen maar een ziek lichaamsdeel.”
6. Houvast: Kunstwerken kunnen dienen als houvast en ankerpunt bij het zoeken naar je bestemming in het grote, anonieme ziekenhuisgebouw. “Het is akelig dat je daar moet liggen, maar het geeft ook iets vertrouwds dat datzelfde schilderij van de vorige keer er dan nog steeds hangt.”

De kunstbeleving hangt af van drie invalshoeken: het ziekenhuis als gebouw en zijn zorgfunctie, de beeldende kunst zelf en de persoon die ernaar kijkt.

Conclusie
Hoewel kunst geen botbreuk heelt of ziekte geneest, kan het patiënten en naasten wel raken en hen zich weer meer een heel mens laten voelen in plaats van slechts een ziek lichaamsdeel. Daarnaast blijkt dat kunst in het ziekenhuis de fantasie en verbeelding kan prikkelen, en kan zorgen voor een prettigere, meer ontspannen omgeving waarin mensen zich wat fijner of minder gestrest voelen. Patiënten en naasten uitten ook wensen, zoals meer interactieve kunst, kunsttijdschriften in wachtkamers, muziekmogelijkheden en kunst aan de muur op verpleegafdelingen. En laten we de kamers van de patiënten zelf niet vergeten. Die kunnen worden verrijkt met zelfgemaakte of meegebrachte kunstuitingen.

Over het team en het onderzoek
Het onderzoek naar de waarde van kunst in het ziekenhuis is mogelijk gemaakt en uitgevoerd door het LUMC en Leyden Academy on Vitality and Ageing, en is uitgevoerd door Truus Teunissen, Annette Hendrikx, Zohra Bourik, Barbara Groot, Paul Lindhout, Tineke Abma en Sandrine van Noort. Deze publieksversie is een samenvatting van het wetenschappelijk onderzoek, waarvan de resultaten binnenkort in het internationale tijdschrift Arts & Health zullen worden gepubliceerd. Wil je meer informatie over het onderzoek? Neem dan contact op met Truus Teunissen.

Op 11 november bestaat Leyden Academy zestien jaar. Ieder jaar onthullen we op onze verjaardag een nieuw ‘gezicht’ dat een jaar lang onze website, sociale media-accounts en diverse communicatiemiddelen siert. Voor dit jaar stellen we met veel plezier Marijke Elshof aan u voor. Marijke is 91 jaar en woont tot haar groot geluk zelfstandig in Oegstgeest.

Liefde voor het leven en haar omgeving
Marijke groeide op in de Kempenaarstraat in Oegstgeest als kind van wijnhandela-ren en kreeg een geborgen jeugd met haar vier zussen. Ze trouwde jong, kreeg vijf kinderen, waaronder een tweeling, en is inmiddels oma van elf kleinkinderen en zes achterkleinkinderen. Haar leven stond lang in het teken van haar gezin, maar zodra de kinderen groter waren, stortte ze zich op vrijwilligerswerk en banen waarin ze mensen kon helpen. Ze gaf lezingen voor de Nederlandse Brandwonden-stichting, werkte in een antroposofische huisartsenpraktijk en deed onderzoeksin-terviews.

Optimisme en zelfredzaamheid
Na een scheiding, die volgde op 32 jaar huwelijk, bouwde Marijke een zelfstandig leven op en ontdekte nieuwe kanten van zichzelf. “Ik werd iemand die voor zichzelf moest zorgen, en dat is me goed afgegaan. Het leven bracht uitdagingen, maar ik ben gezegend met een goede gezondheid en een optimistisch karakter.” Ze is nog altijd vol levenslust, geniet van haar drukke agenda en de mogelijkheden om actief en betrokken te blijven.

De kracht van verbinding
Marijke waardeert de samenhang in het dorp waar ze woont. “De verbondenheid in Oegstgeest is groot en er wordt ontzettend veel georganiseerd: filmvertoningen, eetgroepen, lezingen, beweegactiviteiten. Daardoor heb ik een druk sociaal leven en ben ik nooit alleen. In mijn vrije tijd sport ik twee keer per week bij de Vitality Club, waar ik de oudste deelnemer ben. En ook WordFeud is niet meer uit mijn leven weg te denken.” Haar zicht laat haar in het donker in de steek, maar haar optimisme is onverstoorbaar. “Het ouder worden brengt uitdagingen, maar ook zoveel mooie ervaringen. Ik pak de kansen die er zijn en dat is precies hoe ik het wil.”

De foto is gemaakt door fotograaf Henk Aschman. 

Maak ook kennis met onze eerdere ‘gezichten’, Aad (2024), Afifa (2023), Theo (2022),  Margaretha (2021), Loek (2020), Leonie (2019), Hans (2018) en Jannie (2017).

Gisteren verdedigde oud-collega dr. Marije Blok haar proefschrift ‘𝘚𝘦𝘢𝘳𝘤𝘩𝘪𝘯𝘨 𝘧𝘰𝘳 𝘊𝘰𝘯𝘯𝘦𝘤𝘵𝘪𝘰𝘯: 𝘴𝘶𝘤𝘤𝘦s𝘴𝘧𝘶𝘭 𝘈𝘨𝘦𝘪𝘯𝘨 𝘪𝘯 𝘢 𝘋𝘪𝘨𝘪𝘵𝘢𝘭𝘪𝘴𝘪𝘯𝘨 𝘚𝘰𝘤𝘪𝘦𝘵𝘺’ aan de Vrije Universiteit Amsterdam. Het gebruik van digitale toepassingen is steeds meer door ons dagelijks leven heen verweven, ook bij ouderen. Maar wat vinden zij belangrijk? Tijdens een voorafgaande miniconferentie ging Marije hierover in gesprek met experts van Alliantie Digitaal Samenleven, het Ouderenfonds, KPN Health en Laurens.

Marije heeft een passie voor vraagstukken op het gebied van participatie en (digitale) inclusie van ouderen. In de afgelopen jaren deed ze dan ook promotieonderzoek naar wanneer ouderen ICT gebruiken en wat dit betekent voor hun sociaal en emotioneel welbevinden. Naar aanleiding van haar onderzoek geeft Marije praktische toepassingen van haar onderzoeksresultaten, waaronder:

• Ontdek waar iemand goed in is én wat juist lastig is. Misschien gaat typen bijvoorbeeld beter dan praten? Daar kan technologie bij helpen. Het betekent veel voor een gevoel van grip.
• Onderdeel zijn van een WhatsApp-groep, samen digitale foto’s kijken, of meeluisteren met de telefoon op de speaker betekent vaak al veel voor een gevoel van regie en meedoen. Een actieve eigen rol is niet perse nodig.
• Een oude hit op YouTube, een dierbare plek via Google Streetview, die brommer uit de jaren ’50: verras ouderen met wat er online te vinden is.
• Zoek online naar inspiratie voor een activiteit om vervolgens offline uit te voeren. Denk aan een creatieve activiteit op Pinterest, een recept om te koken of het zoeken van een uitje.

In 2023 heeft Leyden Academy een pilotstudie uitgevoerd om de ervaringen van vrouwen in Nederland tijdens de transitie van werk naar pensioen in kaart te brengen. Sinds de jaren zestig kunnen Nederlandse vrouwen zelfstandig kiezen of ze deelnemen aan de arbeidsmarkt. Ondanks dat steeds meer vrouwen een carrière hebben opgebouwd, is er weinig bekend over hoe vrouwen deze overgang ervaren, hun gevoelens over het blijven werken, en wat dit betekent voor hun welzijn en gezondheid.  

Wist u dat vrouwen ongeveer de helft van de Nederlandse beroepsbevolking uitmaken? Ondanks deze significante bijdrage heeft onderzoek zich voornamelijk gericht op hun werkzame jaren, met weinig aandacht voor de fase tussen betaald werk en pensionering. De bestaande studies die deze overgang wel onderzoeken, concentreren zich vaak alleen op de financiële consequenties van (vroege) pensionering. 

Betekenis
Hierdoor blijven veel vragen onbeantwoord over hoe Nederlandse vrouwen betekenis geven aan hun leven na pensionering, hun welzijn, wensen en ambities, en de verschillen tussen mannen en vrouwen in deze fase. De overgang van werk naar pensioen kan aanzienlijke veranderingen met zich meebrengen, maar biedt ook nieuwe kansen voor persoonlijke ontwikkeling en (on)betaald werk.  Daarom heeft Leyden Academy de wensen en drijfveren van de vrouwen die deelnamen aan dit onderzoek in kaart gebracht. 

Dit onderzoek biedt waardevolle inzichten in hun ambities en behoeften en sluit aan bij onze missie om bij te dragen aan een vitaal, zinvol en maatschappelijk betrokken leven. Het doel was om beter inzicht te krijgen in de wensen en ambities van vrouwen in deze levensfase, evenals hun motivatie voor verschillende vormen van verdere participatie in de maatschappij. 

Bent u nieuwsgierig geworden naar de uitkomsten? Op 29 november worden deze bekendgemaakt tijdens het symposium ‘Vrouwen, werk en pensioen: Motivaties en ambities in transitie’ in het Poortgebouw in Leiden. 

Programma
09.45 – Ontvangst
10.00 – Welkomstwoord
10.15 – Interactief deel: Open gesprek met de aanwezigen
10.45 – Presentatie bevindingen onderzoek: Ervaringen van Nederlandse vrouwen in de transitieperiode van betaald werk naar pensionering
11.15 – Pauze
11.30 – Reflectie op de bevindingen van de aanwezigen
12.00 – Interactieve tafelgesprekken
12.45 – Terugkoppeling en afsluiting
13.00 – Lunch
14.00 – Einde

Wij nodigen u van harte uit om deel te nemen aan deze inspirerende bijeenkomst. Samen kunnen we de dialoog aangaan over de toekomst van vrouwen tijdens de overgang naar pensioen en de kansen die deze fase met zich meebrengt.

Aanmelden kan via het onderstaande formulier:

Onderzoeker Tamar Shahinian brengt vanuit Leyden Academy de werelden van dans en wetenschap samen. Samen met de dansers van Marc Vlemmix Dance verzorgde ze donderdagavond 17 oktober in Luxor Rotterdam een indrukwekkende dansvoorstelling waar nog lang over nagepraat zal worden. In een met 600 toeschouwers vrijwel volgepakt Luxor theater in Rotterdam kreeg de voorstelling Truth=Dare een staande ovatie van het publiek dat zichtbaar ontroerd en geraakt was.

De in twee delen opgesplitste dansvoorstelling was voor de pauze al indrukwekkend met een podium vol dansers die ondanks of misschien juist wel dank zij hun vanwege ziekte aangetaste en aangepaste motoriek elke een eigen verhaal vertelden. Met het duet van twee krachtige dames in een rolstoel als een emotioneel scharnierpunt.

Verbindend
Na de pauze waren het Tamar Shahinian en Marc Vlemmix zelf die de toeschouwers meenamen in de kracht van dans; verrassend en verbindend. Zij gaven voorafgaande aan de voorstelling aan wat de achtergrond is van Truth=Dare. “De waarheid onder ogen komen vraagt moed. De waarheid tonen aan de wereld is te zien als een politieke daad die bijdraagt ​​aan een gevoel van verbondenheid en collectieve empowerment. Als je de waarheid onder ogen ziet kun je hem pas omarmen. Truth=Dare!”

De voorstelling maakt deel uit van haar onderzoek. Tineke Abma, recent benoemd tot bijzonder hoogleraar Kunst en Zorg aan de Erasmus Universiteit benadrukte in het voorgesprek het belang van de inzet van kunst in de zorg. “Je ziet, je voelt en je proeft in deze voorstelling wat creativiteit en cultuur mensen kan brengen. En dan is het raar dat bijvoorbeeld alleen Friesland verzekeringen dans voor mensen met parkinson vergoedt. Ik roep alle verzekeraars op om datzelfde te doen.”

Het is niet wat je overkomt dat belangrijk is, maar wat je er mee doet! – Marc Vlemmix, danser

Het doel van de studie is om te kijken wat dans kan betekenen voor mensen met een neurodegeneratieve aandoening. “Dans is van ons allemaal, en niet alleen voorbehouden aan perfecte danslichamen. De Nederlandse danswereld wil mede daarom diverser en inclusiever worden.”

 

Ouderen die laaggeletterd zijn lopen tegen allerlei problemen aan: ze hebben meer moeite om een gezond leven te leiden, vinden het ingewikkeld om te navigeren in de digitale wereld en hebben vaker dementie dan niet-laaggeletterde ouderen. Zo kunnen ze veel moeite ondervinden met stress, financiële zorgen en gezondheidsproblemen.

De cursus Met plezier gezonder oud! (ontwikkeld in een Europees project) volgt het principe van betekenisvol spel: vaardigheden worden spelenderwijs aangeleerd. Dit gebeurt niet passief, zoals in een traditionele cursus, maar actief: ouderen nemen deel aan de activiteit, ze wisselen ervaringen uit en leren zo van elkaar. Gezelligheid en plezier staan voorop! De kern van de cursus is een verzameling speelkaarten die op verschillende manieren gebruikt kunnen worden. Door gesprekken met de doelgroep hebben de makers van het spel vijf thema’s geselecteerd: digitaal, het ouder wordende lichaam, voeding, welbevinden en pensioen.

Samenwerking met Boom Uitgevers
Sinds najaar 2024 zijn de cursusmaterialen en mini-training voor professionals/vrijwilligers gratis beschikbaar via Boom NT1 (onderdeel van Boom uitgevers), marktleider en specialist in het ontwikkelen en uitgeven van lesmateriaal Nederlands als tweede taal (NT2) en inburgering in Nederland. Ze verzorgen de marketing en distributie van de materialen.

Het Domino-Effect, een initiatief van Stichting Al-Amal en Leyden Academy on Vitality and Ageing, om eenzaamheid onder vrouwen met een migratieachtergrond te verminderen, heeft op 3 oktober een Appeltje van Oranje gewonnen. De belangrijke prijs, een kunstwerk en een geldbedrag van € 25.000 euro, werd gisteren aan Stichting Al-Amal (vert.: De hoop) uitgereikt door koningin  Màxima.

De jury was unaniem vol lof over het initiatief. De juryvoorzitter benadrukte het sneeuwbaleffect dat in één wijk begonnen is maar inmiddels al veel groter is. En dat juist in een groep (vrouwen met een migratieachtergrond) die vaak moeilijk te bereiken is. ‘Het mooie is dat deze groep niet alleen bereikt wordt maar ook zelf in beweging komt in de strijd tegen eenzaamheid. Een heel mooi initiatief dat meer dan verdiend een appeltje wint.’

Breed probleem

De Appeltjes van Oranje 2024 zetten initiatieven die eenzaamheid bestrijden in de spotlight. Eenzaamheid is een breed sociaal probleem, vooral onder mensen met een migratieachtergrond, waardoor mensen de verbinding met zichzelf en de samenleving dreigen te verliezen. Veel bewoners hebben ook te kampen met werkloosheid en psychosociale klachten, wat kan leiden tot een verminderde formele en informele participatie in de samenleving.

Het Domino-Effect is een programma waarin vrouwen met een migratieachtergrond vanuit een vaak kwetsbare situatie persoonlijk zijn gegroeid en niet meer of verminderd eenzaam zijn. Zij zijn vanuit het project nu zelf actief als vrijwilliger om andere vrouwen met een migratieachtergrond te helpen om eenzaamheid te verminderen. Het initiatief is zeer urgent omdat oudere migranten die buiten Europa zijn geboren zich vaker en sterker eenzaam voelen. En dat terwijl er in Nederland weinig initiatieven zijn die zich op deze doelgroep richten.

Vooral onder vrouwen met een migratieachtergrond, die een grote afstand tot het maatschappelijk leven hebben, blijkt een verhoogd risico op isolement en depressie. Zij slagen er vaak niet in op eigen kracht hun weg in de samenleving te vinden. Dit is de missie van Stichting Al-Amal die zich inzet voor het welzijn van vrouwen in kwetsbare omstandigheden en hun participatie aan het maatschappelijk leven. Het Domino-Effect is uniek en vernieuwend omdat het de doelgroep actief betrekt en daarmee voor een duurzame toekomst zorgt. De naam van het initiatief spreekt voor zich: een groeiend aantal mensen wordt bereikt en ondersteund, terwijl steeds meer vrijwilligers worden getraind.

Deze vrijwilligers doen niet alleen dienst als steunpilaren voor diegenen die eenzaamheid ervaren maar ontwikkelen voortdurend ook hun eigen vaardigheden en talenten. “Uiteindelijk streven we naar een minder eenzaam leven op lange termijn voor zowel vrijwilligers (in opleiding) als de deelnemers aan groepsactiviteiten.”

Er waren in totaal meer dan 50 projecten in de race voor de prestigieuze prijzen, die jaarlijks door het Oranje Fonds worden uitgereikt aan uitzonderlijke sociale projecten.

Vandaag, dinsdag 24 september, is het de Dag van de Thuiszorg, het uitgelezen moment om extra aandacht te besteden aan professionals in de thuiszorg. Dagelijks werken zij met en voor thuiswonende ouderen, met elk hun eigen wensen en behoeften. Tegelijkertijd staan ze onder tijdsdruk, wat vraagt om zorgvuldige keuzes en afwegingen. De videoreeks en lessen ‘Thuisgeluk’ biedt hen inspiratie.

Video’s van herkenbare praktijksituaties
Na een verkennend onderzoek in de zorgpraktijk, waarin onderzoeker Charlotte van den Eijnde met verschillende thuiszorgprofessionals heeft meegelopen, filmde Leyden Academy on Vitality and Ageing een reeks portretten genaamd Thuisgeluk. De video’s duren ongeveer anderhalve minuut en laten zien hoe zorgmedewerkers ruimte maken voor unieke verlangens en rekening houden met de persoonlijkheid van hun cliënt. Ze brengen herkenbare praktijksituaties in beeld, die inspireren en aanzetten tot een gesprek over liefdevolle zorg.

‘Ik leer ook veel van ze, van oudere mensen. Ze leren me bijvoorbeeld ook af en toe nee te zeggen.’ – Melanie, verzorgende in de wijk bij zorgorganisatie Cordaan

Korte inspiratielessen
Aan de hand van de videoreeks zijn vijf inspiratielessen van elk drie minuten ontwikkeld, die op de mobiele telefoon te volgen zijn. Men kan zich op iedere moment aanmelden en na de vijf lessen stopt de verzending automatisch. Teammanagers kunnen de inspiratielessen aan hun team heel makkelijk aanbieden via Whatsapp (bekijk de korte handleiding).

Voor wie en hoe meedoen?
De Thuisgeluk-video’s en -inspiratielessen zijn gratis te volgen en zijn uitermate geschikt voor thuiszorgmedewerkers, mantelzorgers, wijkverpleegkundigen, praktijkondersteuners en naasten. Thuisgeluk kan worden ingezet als een korte leeractiviteit en als gesprekinstrument binnen thuiszorgorganisaties en onderwijs in zorg en welzijn.

Heb je vragen of wil je meer weten over Thuisgeluk? Neem contact op met Charlotte van den Eijnde.

Leyden Academy ontwikkelde een reeks educatieve videoportretten van thuiswonende ouderen die gebruik maken van thuiszorg. De nieuwe Zorgagenda 2025 besteedt aandacht aan deze videoreeks Thuisgeluk. De Zorgagenda 2025 is een uitgave van Eilers International en te bestellen bij Bol.

In onze kwartaalnieuwsbrief introduceren medewerkers van Leyden Academy aan de hand van een actueel onderzoek of nieuwsfeit. Graag stellen we deze keer Tamar Shahinian aan u voor. Als onderzoeker is ze binnen het speerpunt Verbonden betrokken bij diverse projecten, waaronder Groen Samenspel, Goed en Gezond ouder worden en Verborgen verbinding.

Welk onderzoeksproject waar jij bij Leyden Academy betrokken bij bent, ligt het meest na aan je hart?
Op dit moment dans ik met Marc Vlemmix een duet in de voorstelling Truth=Dare. Deze voorstelling is een vertaling van de bevindingen van ons onderzoek naar hoe het co-creatie proces met een dansgezelschap kan bijdragen aan diversiteit en inclusie. Dit is voor mij heel bijzonder omdat op deze manier de twee werelden waar ik onderdeel van uitmaak, dans en wetenschap, bij elkaar komen. Ik vind het heerlijk om samen met Marc in de studio te dansen en te zoeken naar de juiste muziek, beweging, gebruik van elkaar en de ruimte om onszelf te uiten en tegelijkertijd te lezen, te denken, en te schrijven over het onderzoek en onze bevindingen. Voor mij een perfecte combinatie.

Hoe verhoudt dans zich tot wetenschap?
Lange tijd waren dit aparte werelden voor mij. Binnen de dans golden andere normen, omgangsvormen en uitingen als bij de wetenschap. Ik stapte telkens in en uit de ene of andere bubbel. Maar nu ik steeds meer beide werelden vermeng, ervaar ik vaker en sterker de verbinding tussen beiden. Als mensen zijn wij geen losse onderdelen maar vormen wij een geheel. Zo is dat voor mij ook met dans en wetenschap: het weten en onderzoeken zit ook in de dans en het creatieve en scheppende zit ook in de wetenschap.

Welke rol speel jij daarbij?
De fysieke, sociale, communicatieve en emotionele ontlading, kan voor mij in zowel dans als in wetenschap zitten. Kruisbestuiving zorgt voor groei en verdieping. Het zijn geen losse entiteiten, maar sterke verbindingen. Ik zet niet de pet van moeder, onderzoeker of danser op, maar ik neem alles van mijzelf mee in alles wat ik doe. Zo ook in mijn werk bij Leyden Academy. Ik vind het te gek dat er steeds meer platforms en mogelijkheden ontstaan om kunst en wetenschap bij elkaar te brengen en heel blij dat ik kansen krijg om te experimenteren. Want buiten de lijntjes kleuren en nieuwe paden verkennen, geeft mij inspiratie en energie.

Wat brengt dans jou persoonlijk?
Dansen brengt mij heel dicht bij mijzelf. Mijn lichaam, ons lichaam is zo waanzinnig, het vertelt mij alles! Maar, de uitdaging is goed luisteren. In het dansen kan ik daar makkelijker bij, bij dat luisteren. Ook is het een emotionele ontlading. Taal is zeg maar niet echt mijn ding. Ik heb in drie landen gewoond met verschillende talen en omgangsvormen, het duurt echt even voordat je de nuance in een taal helemaal goed doorhebt. Dans is dan zo zalig en universeel, het is voor mij een puur communicatiemiddel. Terwijl woorden voor mijn gevoel soms iets dichttimmeren, reikt de dans nog verder en opent het deuren en gangen. Wat ik ook zo mooi vind aan dans is dat het zoveel verschillende vormen kent en zo op verschillende manieren kan verbinden. Als ik met Marc dans dan zoeken we de esthetiek en abstractie op in de beweging, met tieners bij een asielzoekerscentrum zoeken we juist tik tok-dansjes op YouTube en met vrouwen in Amsterdam-Oost dansen we veelal folklore.

Heb je nog dromen of wensen voor de toekomst?
Ik ben mij er ontzettend van bewust dat tijd en mijn fysieke vorm op deze planeet een dagelijks cadeau is. Ik hoop dat ik oud mag worden en mijn kinderen kan zien opgroeien. Ik hoop verder dat landsgrenzen een andere vorm krijgen en dat de mensheid zich steeds meer verbindt en meer zorg draagt voor deze waanzinnig mooie planeet waar wij op mogen leven!