Auteur: leydenacademy

In onze kwartaalnieuwsbrief introduceren we een medewerker van Leyden Academy aan de hand van een actueel onderzoek of nieuwsfeit. Graag stellen we Derya Uzun aan u voor. Als onderzoeker is ze binnen het speerpunt Verbonden betrokken bij diverse projecten, waaronder Groen Samenspel, Goed en Gezond ouder worden en Verborgen verbinding.

Wat moeten we ons bij Verborgen verbinding voorstellen?
Verborgen verbinding is een intergenerationeel verhalencollectief van vijf jongeren en vijf ouderen uit Eindhoven. De naam verborgen verbinding is gebaseerd op de verbindingen die de deelnemers zelf met elkaar hebben ervaren door naar elkaars verhalen te luisteren en vragen uit nieuwsgierigheid te stellen. Veel gedeelde ervaringen zijn generatie overstijgend en zijn vaak ‘onzichtbaar’ (verborgen) wanneer je elkaar niet kent. Begin maart 2024 vond de afronding van de eerste fase plaats. Bewoners uit Eindhoven werden uitgenodigd om tijdens een diner zelf verborgen verbindingen te ervaren. Tussendoor werden er gedichten door het collectief voorgedragen en tekeningen getoond die tijdens het proces waren gemaakt.

Er komt dus een tweede fase. Wat kunnen we verwachten?
In de volgende fase wil het collectief de ervaringen binnen de groep delen met een groter publiek. In het voorjaar van 2024 gaan we hiervoor nieuwe deelnemers werven uit de omgeving Eindhoven. Het collectief wil ook in andere steden ontmoetingsplekken opzetten op openbare plekken waar mensen van verschillende achtergronden en generaties samenkomen, maar elkaar vaak niet ontmoeten. Denk aan festivals, ziekenhuizen, markten en congressen, verspreid over het land. Deze plek wordt in de tweede fase ontworpen. Het doel van de ontmoetingsplekken is om mensen zelf ook de verborgen verbindingen die zij met elkaar hebben te laten ontdekken en in het beste geval onverwachte vriendschappen te faciliteren. De dineravond waarmee de eerste fase werd afgerond, was een groot succes. Aan de hand van drie vragen gingen tafelgenoten die elkaar niet kenden met elkaar in gesprek. Dit leverde mooie dialogen op. Ook dit willen we zeker voortzetten.

Wat een leuk en creatief project. Ben je zelf creatief?
Ik dicht graag en ben lid van een dichtersgroep in Lelystad, de Dijkdichters. Het is een intergenerationele groep waarbij ik de jongste ben. We komen tweewekelijks samen met een zelfgeschreven gedicht en dragen die aan de groep voor. We verbeteren elkaars werk, geven commentaar of geven tips hoe sommige woorden of zinnen anders verwoord kunnen worden. Ik voel me heel bevoorrecht dat ik deel mag uitmaken van een groep die bestaat uit zeer talentvolle dichters. Er zitten ex-stadsdichters tussen en de meesten hebben al meerdere dichtbundels uitgebracht. Zij zijn een voorbeeld voor mij en ik beschouw ieder van hen als mijn mentor. Mijn gedachten, gevoelens en overpeinzingen probeer ik op een creatieve manier ‘verdicht’, dus compact, over te brengen. Het is best moeilijk om op zoek te gaan naar de juiste woorden die dit het beste voor je kunnen doen… en daarbij moet het ook ritmisch en leuk in de oren klinken. Maar het is een leuke bezigheid!

Zou je een zelfgeschreven gedicht met ons willen delen?
Zoeken naar het levenselixer
Waar vind ik het levenselixer
in een snel veranderende tijd
waarin niets hetzelfde blijft
en ik verder verdwaal
als een dwaze gisser?

Alles vergaat
en is tot niets in staat.
Dit verlies
brengt immens verdriet
waardoor ik mijzelf verlaat.

Mijn verloren ziel
nu gebroken en gewond
hoort zijn eigen geklaag:
Verniel je ego
en zoek het werkelijk asiel.

Een betrouwbare toevluchtplaats
en grootste steun
die niet vergaat
en niet verlaat.

Hier vind je je elixer
tot alles in staat.

Tot slot een vraag over ouder worden: hoe hoop je dat jouw leven er als zeventigplusser uit ziet?
Ik hoop dan ik net als de bekende dichteres Elly de Waard, ze is een groot voorbeeld voor mij, inmiddels mijn tiende dichtbundel uitgebracht te hebben. En net als haar hoop ik dan dat ik ondertussen in een rustig natuurgebied woon en bezoekers over het hele land bij mij over de vloer krijg! Ik hoop vitaal en sterk te zijn en volop van het leven te genieten.

Bij gemeentebesturen is veel belangstelling voor diversiteit en inclusie. In de afgelopen jaren zijn er D&I medewerkers aangesteld, is het diversiteitscharter ondertekend, zijn er plannen ontwikkeld en mooie rapporten geschreven. Gemeentes hebben jaarkalenders D&I gemaakt met interessante bijeenkomsten en er is subsidie beschikbaar gesteld voor D&I initiatieven van onderaf. Maar wat ‘doet’ het diversiteitsbeleid nu in de praktijk? En hoe meet je effect? Worden de juiste mensen bereikt? Is de stad werkelijk inclusief en ‘voor iedereen’?

Leyden Academy on Vitality and Ageing is betrokken bij het onderzoek Dilemmas on Doing Diversity (DiDi) waarbij een groep onderzoekers, verbonden aan de Universiteiten Leiden, Erasmus en Delft diversiteitsbeleid en -praktijk, onderzoeken vanuit een langetermijnperspectief (meer informatie over het het DIDI project https://www.universiteitleiden.nl/en/research/research-projects/humanities/didi#tab-1).

Wij hebben de antwoorden op bovenstaande vragen (nog) niet en we hopen van mensen met (langjarige) ervaring op dit punt te kunnen leren. Daarom is er op donderdag 25 april is een bijeenkomst in Leiden. Mensen die betrokken zijn bij D&I beleid en -praktijk nodigen we van harte uit voor die bijeenkomst. Deelname is gratis. Het programma is in het Nederlands.

De bijeenkomst begint met 6 pitches door mensen met ervaring met diversiteitsbeleid en -praktijk. In ‘tafeltjesbijeenkomsten’ praten we vervolgens door. We sluiten af met een gesprek over toekomstscenario’s. Locatie: PLNT, Langegracht 70, 2312 NV Leiden en we beginnen om 12.45 uur.

In verband zaalcapaciteit en catering wordt u vriendelijke verzocht zich (zo spoedig mogelijk) aan te melden: https://www.leydenacademy.nl/diversiteitbeleid/

Het doemscenario van de vergrijzing kan de prullenbak in als het aan hoogleraar Tineke Abma ligt. Ja, er komen steeds meer ouderen met een piek in 2040 maar deze groep is juist vitaal en maatschappelijk actief. En dus niet zorgbehoevend en eenzaam!

Het artikel in het AD van zaterdag 23 maart maakt duidelijk dat ouderen in de derde en in de vierde levensfase het leven vieren. Het wordt volgens Abma tijd dat ‘de hele samenleving in beweging komt. Jong én oud en dan ook nog het liefst met elkaar…’ Initiatieven zoals de Vitality Clubs en GeneratieMixer moeten het ouder worden aangenamer maken.

“Met gezonder leven en elkaar beter vinden, stellen we kwetsbaarheid en ziekte uit.” – Tineke Abma, hoogleraar Ouderenparticipatie

Leyden Academy on Vitality and Ageing is op 11 november 2023 vijftien jaar geworden. Sinds de oprichting in 2008 is de missie onveranderd, namelijk: het verbeteren van de kwaliteit van leven van oudere mensen. Inhoudelijk zijn hierbij de speerpunten vitaal, betekenisvol en verbonden leidend, en zijn de onderzoeks- en onderwijsaspecten heel belangrijk. Het team van Leyden Academy zet zich samen met haar relaties én met ouderen met hart en ziel in voor een leeftijdsvriendelijke samenleving.

Dit jubileumjaar was een bijzonder jaar, met in juni mijn benoeming tot bijzonder hoogleraar Ouderenparticipatie aan de Universiteit van Leiden. De oratie die ik daarvoor hield, had de titel The Art of Belonging. Dat was ook het onderwerp van het symposium, de dansworkshop en de tentoonstelling in de galerie van het LUMC die we in dat kader organiseerden. Het belang van meedoen voor ouderen draagt niet alleen bij aan hun welbevinden maar is omgekeerd een groot ‘geschenk’ voor onze samenleving. Verder organiseerden we ter ere van ons jubileumjaar in september een speciale editie van de Vitality Walk en gaven we in november als afsluiting een verjaardagsfeestje. Medewerkers, samenwerkingspartners en een gezellige groep ouderen hebben geproost en gedanst op muziek uit de oude doos. Ook onthulde wethouder Julius Terpstra het nieuwe ‘gezicht’ van Leyden Academy.

Vooruitkijkend naar de komende jaren, beloven we dat we onvermoeid zullen doorgaan aan de hand van onze missie. Een mooi voorbeeld daarvan is de Zorg voor de buurtvisites, een initiatief van stichting Thuis Voelen. We wonen allemaal in een buurt. We leven er, worden er ouder en soms hulpbehoevender. Zorg voor de buurtvisites helpt gemeenten en inwoners om een vertaalslag te maken van visie naar praktijk. Of wat dacht u van het onderzoeksproject Seksualiteit en intimiteit. Dat is een belangrijk onderdeel van ons leven en emotioneel welbevinden. Toch weten we onvoldoende hoe ouderen erover denken en hoe zij hun eigen seksualiteit en intimiteit ervaren.

Laten we ouder worden bekijken als een prachtig hoofdstuk in ons levensverhaal. Met elke grijze haarlok en elke rimpel dragen we de sporen van ons leven met trots. Een leven vol avonturen, obstakels en herinneringen. Maar ook met kansen. Ouder worden is niet het einde van een hoofdstuk maar het begin van een nieuw avontuur, met naast verlies en verdriet ook schoonheid en mogelijkheden!

Prof. dr. Tineke Abma
Directeur Leyden Academy on Vitality and Ageing

De twee prachtige foto’s op pagina 23 van deze interactieve pdf zijn gemaakt door fotograaf Guido Pelgrim, en zijn genomen bij zorgorganisatie Azora in de Achterhoek. Met deze zorgorganisatie hebben we samengewerkt aan het Leefplezierplan op locatie. De vanuit die samenwerking ontstane publicatie ‘Leefplezierplan op locatie: tussen droom en daad’ schetst het verloop van de werkwijze en is uitermate leerzaam voor wie de overstap naar persoonsgerichte zorg wil maken.

Rise and shine!

Wist je dat het vandaag de Internationale Dag van de Slaap is? Een goed moment om je eigen slaapgewoonten nog eens tegen het licht te houden. Want met 1 op de 4 Nederlanders die kampt met slaapproblemen, is een goede nachtrust zeker geen vanzelfsprekendheid – en nog minder als je ouder wordt. Wij vroegen promovenda Gali Albalak van daarom naar haar slaaponderzoek onder senioren voor het LUMC, en wat de sleutel is tot een goede nachtrust.

Waarom is een goede nachtrust zo belangrijk?
Simpel gezegd is slaap herstel. In de nacht worden processen in gang gezet die ervoor zorgen dat wat we overdag hebben gedaan, ’s nachts weer op nul wordt gezet. Daarbij gaat het lichaam te werk als een vaatwasser, sporen van de vorige dag worden weggespoeld. Neem het brein: als we werken, maar zelfs ook als we op een vrije dag met vrienden afspreken, gebruik je je brein. Daarbij komen afvalstoffen vrij die we eiwitplak noemen, en een teveel daaraan zou kunnen leiden tot dementie. Het is daarom belangrijk dat je ’s nachts de drie verschillende slaapstadia doorloopt, met name in de diepe slaap en REM-slaap is het lichamelijk en mentaal herstel het grootst.

Hoe komt het dat je slechter slaapt naarmate je ouder wordt?
We brengen een derde van ons leven in ons bed door. Nogal wiedes dat je ooit te maken krijgt met een vorm van slecht slapen. De redenen lopen uiteen. Slecht slapen kan komen door te veel piekeren omdat er vervelende dingen in je leven spelen, maar ook door ongezonde leefstijlkeuzes zoals roken of overmatig drinken. En dan zijn er nog de fysiologische veranderingen die optreden bij veroudering. De meest voor de hand liggende reden van slaapproblemen onder ouderen is onze biologische klok.

Onze biologische klok?
Zie het als een centrale klok in het brein. Het is een stukje van het brein dat fungeert als dirigent van alle processen in het lijf. De dirigent stuurt een signaal naar verschillende delen van het lichaam om aan te geven dat het tijd is om in werking te treden. Zo ook op het gebied van slaap: de biologische klok zorgt ervoor dat je lichaam ’s avonds melatonine (slaaphormoon) aanmaakt om in slaap te vallen, zet de diepe slaap in gang en zorgt voor de toename van het stresshormoon zodat je ’s ochtends weer wakker wordt. Wat er gebeurt als je ouder wordt is dat niet alleen de signalen van die centrale klok zwakker worden, maar ook dat ze door elkaar heen beginnen te lopen. Met als gevolg dat je niet meer alle herstelfases doorloopt, maar veel in een lichte slaap verkeert en steeds meer hazenslaapjes hebt. Daardoor herstel je minder goed en heb je een vergrote kans op verschillende verouderingsziektes.

Hoe kun je invloed uitoefenen op de dirigent?
De biologische klok kun je beïnvloeden door een aantal leefstijlfactoren. Een: je blootstellen aan licht. Het allermooiste zou zijn om je te houden aan het natuurlijke ritme van planeet Aarde. Dat betekent wakker worden wanneer de zon opkomt en gaan slapen als het donker is. Dat lukt natuurlijk niet altijd, maar je kunt er wel voor zorgen dat je kunstmatig licht in de avond beperkt om de slaap makkelijker te induceren. Twee: het moment van eten kan een positieve invloed hebben. Laat op de avond eten zorgt ervoor dat je biologische klok van de wijs raakt omdat jouw maag aangeeft dat het dag is. Drie: beweging, en dan vooral het tijdstip ervan. We denken dat ook bij laat op de avond nog heel actief bezig zijn – sociaal of fysiek – je lijf aan je brein het signaal afgeeft dat het nog geen bedtijd is. Je kunt de centrale klok dus kalibreren door je gedrag aan te passen, zowel goed als fout.

Met Op Tijd doe je onderzoek naar die laatste leefstijlfactor: beweging. Hoe gaat dat in zijn werk?
Over het optimale moment van blootstelling tot licht en eten weten we best veel, maar de relatie tussen het beste tijdstip van bewegen en slapen een stuk minder. Wij onderzoeken welke rol het moment van bewegen kan spelen op je nachtrust. De komende maanden organiseren we sportlessen voor senioren met slaapproblemen op verschillende momenten van de dag en meten we wat het effect daarvan is op hun biologische klok. Dat meten doen we bijvoorbeeld door ’s nachts gebruik te maken van een slaapmat en overdag een wearable die lichamelijke processen in kaart kan brengen, maar ook door bloedproeven te doen. Hoe mooi zou het zijn als we uiteindelijk beweging in kunnen zetten in plaats van slaapmedicatie?

Op Tijd Studie
Nog wakker? Help Gali bij het vinden van het meest gunstige tijdstip van de dag om te bewegen door (tegen vergoeding) deel te nemen aan haar onderzoek Op Tijd. Geïnteresseerden kunnen zich telefonisch aanmelden via 06-15471053 (maandag t/m vrijdag van 08.00-16.30) of per e-mail (optijdstudie@lumc.nl). Meer informatie over het slaaponderzoek is te vinden op de website van de Leyden Academy.

 

 

Verborgen verbinding is een intergenerationeel verhalencollectief dat mensen verbindt, inspireert en dit vastlegt in verhalen. Het collectief, dat bestaat uit vijf jongeren en vijf ouderen uit Eindhoven heeft in het najaar van 2023 gewerkt aan het kunstzinnig vertellen van elkaars verhalen, onder begeleiding van stichting Watershed. Het streven van het collectief is om mensen verborgen verbindingen te laten ontdekken met onbekenden en in het beste geval onverwachte vriendschappen te faciliteren. De naam verborgen verbinding is gebaseerd op de verbindingen die de deelnemers zelf met elkaar hebben ervaren door naar elkaars verhalen te luisteren en vragen uit nieuwsgierigheid te stellen. “Achter elke vraag schuilt een verhaal, in elk verhaal zit een verbinding”, zo is de gedachte. Veel gedeelde ervaringen zijn generatie overstijgend en zijn vaak ‘onzichtbaar’ wanneer je elkaar niet kent.

Met elkaar in gesprek
Op 4 maart vond de afronding van de eerste fase van het project plaats. Voor de afsluitende bijeenkomst werden bewoners uit Eindhoven uitgenodigd om tijdens een diner in cultureel centrum Pand P meer te horen over het project én zelf ook ‘verborgen verbindingen’ te ervaren met andere aanwezigen. Gesprekken werden op gang gebracht door vragen die op het bestek, de servetten en de borden waren geschreven. Vragen als: ‘Wanneer vond je zelf dat je geen kind meer was?’ en ‘Wanneer zat je voor het laatst op je knieën?’ kwamen aan bod. De deelnemers van het project zaten verspreid aan de tafels en gingen samen met de genodigden in gesprek. Tussen de dinergangen door werden er gedichten door het collectief voorgedragen en tekeningen getoond die tijdens het proces waren gemaakt.

En nu door naar de volgende fase
In de volgende fase wil het collectief de ervaringen binnen de groep delen met een groter publiek. Er wordt iets ontwikkeld dat duurzaam is en kan blijven bestaan, ook zonder de aanwezigheid van het collectief. Wat en hoe precies, dat wordt nog samen onderzocht. We houden u op de hoogte!

Het project is een samenwerking met stichting Watershed en mede mogelijk gemaakt door het Jo Visser fonds. Wilt u meer weten over dit project? Stuur dan een mail naar Evelien Kelfkens: kelfkens@leydenacademy.nl.

 

Het Jo Visser fonds heeft een K.F. Hein stimuleringsprijs van € 7.500 voor de pilot ‘Bruggen Bouwen tussen Generaties’ ontvangen. In de pilot wordt opnderzocht hoe de emotionele eenzaamheid binnen migrantenfamilies kan verminderen door de intergenerationele relaties te verbeteren. De pilot wordt uitgevoerd door Leyden Academy on Vitality and Ageing.

In het project streven de initiatiefnemers naar een geheel nieuwe aanpak te introduceren voor de bestrijding van eenzaamheid onder migranten. Migranten zijn vaker en sterker sociaal en emotioneel eenzaam dan mensen wiens wieg in Nederland stond. Huidige initiatieven richten zich voornamelijk op het vergroten van sociale netwerken en daarmee zijn ze niet effectief in het verminderen van emotionele eenzaamheid.

Onze focus ligt juist op het verminderen van emotionele eenzaamheid door het verbeteren van intergenerationele relaties binnen migrantenfamilies in twee Utrechtse wijken, Kanaleneiland en Overvecht. In dit pilotproject streven we ernaar betekenisvol contact tussen tien Arabisch sprekende moeders en dochters te stimuleren waardoor hun relatie verbetert, eenzaamheid vermindert en het overall welbevinden bevordert.

De kennis en ervaring die we opdoen in dit pilotproject wordt vertaald naar een (gespreks)methodiek die in 2025 landelijk wordt verspreid. Hoewel dit pilotproject nog niet is bewezen, heeft het potentieel om de aanpak van eenzaamheid in de sociale sector te vernieuwen en in beweging te brengen. Het project was genomineerd voor de K.F. Hein Stimuleringsprijs 23/24. De prijs wordt om het jaar uitgereikt aan organisaties met vernieuwende, sociaal-maatschappelijke ideeën die de positie van kwetsbare groepen in de regio Utrecht verbeteren.

Stichting Limoenz kreeg het hoogste bedrag van € 12.500 voor de pilot ‘O! Maatje’ waar ze tijdens groepsactiviteiten jongeren met een licht verstandelijke beperking koppelen aan senioren.

Big Friends Utrecht wint € 7.500 voor het doorontwikkelen van de methodiek voor hun mentorprogramma ‘Tiener Littles’ specifiek gericht op tieners. Dit is een groep waar meer hulpvragen ontstaan en de organisatie graag op wil inspelen.

Stichting Common Frames wint € 7.500 voor de pilot ‘Toekomstmakers: mijn toekomst in Utrecht’, hierin gaan ze met jonge nieuwkomers films ontwikkelen onder begeleiding van professionele filmmakers. Via het maakproces vergroten ze (sociale) vaardigheden van jonge nieuwkomers en leggen verbindingen tussen hen en de Nederlandse maatschappij.

 

 

 

Eenzaamheid vormt een belangrijk sociaal-maatschappelijk probleem. De afgelopen jaren zijn er tal van nieuwe initiatieven gestart, gericht op het verlichten van eenzaamheid bij ouderen. Maar een klein deel daarvan richt zich specifiek op oudere migranten. Ouderen met een migratieachtergrond voelen zich echter vaker en sterker eenzaam dan ouderen die in Nederland zijn geboren. Ze hebben vaak te maken met een combinatie van problemen, zoals slechte gezondheid, armoede, stress, ervaren discriminatie, intergenerationele conflicten etc.

Interventie
De interventie ‘Samen tegen Eenzaamheid’ werkt vanuit co-creatie om 55-plussers met een migratieachtergrond met elkaar en hun omgeving te verbinden. Dit draagt bij aan het verminderen van eenzaamheidsgevoelens en aan het verbeteren van welbevinden. De initiatieven die uit deze interventie voorkomen, maken niet alleen een verschil in het leven van oudere migranten, maar ook stellen de geleerde lessen organisaties in staat om deze waardevolle aanpak zelf te organiseren en uit te voeren.

“Ik wil vaker komen, bijvoorbeeld twee keer per week. Zo voel ik me minder eenzaam. Ik wil bij de groep zijn. De groep is mijn familie geworden.” – Deelnemer, Utrecht

Symposium
Ter afronding van de jaarlange interventie organiseerden we vanmiddag samen met Stichting RCOAK bij het Bartholomeus Gasthuis in Utrecht het symposium ‘Samen tegen Eenzaamheid’. Tijdens het symposium zijn de resultaten en waardevolle lessen rond de mogelijke financiering, uitvoering, impact en verduurzaming van dit programma gedeeld. Tevens zijn deze opgenomen in een handleiding die stapsgewijze begeleiding biedt voor het opstarten, organiseren en uitvoeren van de sociale interventie ‘Samen tegen Eenzaamheid’.  De handleiding is bedoeld voor (migranten)organisaties, opbouwwerkers, sociaal makelaars, groepsbegeleiders en vrijwilligers in het domein van welzijnswerk.

“Ik was eerst bang. Ik ben nu een ander mens geworden. Ik ben vrolijk.” – Deelnemer, Utrecht

Geleerde lessen
De impact van deze interventie is in kaart gebracht door participerende observaties, informele gesprekken met de ruim zeventig deelnemers, gesprekken met project- en groepsbegeleiders, en door de inzet van de Most Significant Change-methode, waarin de onderzoeker, deelnemers en project- en groepsbegeleiders verhalen delen over de grootste verandering die de deelnemers zelf hebben ervaren. Dit alles toonde dat door het actief deelnemen aan de georganiseerde activiteiten er sterke nieuwe relaties tussen de deelnemers werden gevormd. Deze relaties werden gekenmerkt door diepe vriendschappen en een opmerkelijk gevoel van onderlinge steun, zowel praktisch (hulp met brieven) als emotioneel (elkaar troosten). De verbeterde relaties en ondersteuningsnetwerken hebben samen geleid tot blijdschap, rust en gezamenlijkheid. Er was een duidelijke verbetering in het emotionele welbevinden onder veel van de deelnemers. Wat betreft fysiek welbevinden gaven de deelnemers aan dat ze zich minder ziek voelden en minder vaak een beroep deden op medische hulp van de huisarts. Bovendien maakten deelnemers een persoonlijke groei door. Ze leerden en ervaarden wat het betekent om tijd voor zichzelf te maken. Daarbij hadden ze het gevoel beter te balanceren tussen hun rol binnen de familie en hun eigen persoonlijke behoeften.

Zoon: “Mama, je bent veranderd. Je bent niet thuis als ik bel en je vraagt mij niet meer waar ik blijf en wanneer ik thuis kom.” Moeder: “Ik denk nu aan mezelf.”

En nu?
Het is duidelijk dat deze interventie veelbelovende resultaten heeft opgeleverd. En alle organisaties willen doorgaan met het organiseren van bijeenkomsten voor migrantenouderen. Toch gaat het financieren ervan moeizaam en zijn aanvraagprocedures ingewikkeld. We hebben een template gemaakt die mogelijk behulpzaam kan zijn (klik op deze link).

Deze door Leyden Academy en Stichting RCOAK opgezette interventie is in 2023 uitgevoerd door Stichting Al-Amal, Stichting Attifa, Stichting ProFor, Stichting SPIOR en Marhaba/Wijkcentrum het Klokhuis in Utrecht, Amsterdam, Rotterdam en Amersfoort. Stichting Hofje Codde en Van Beresteyn en Fonds Sluyterman van Loo hebben het medegefinancierd.

Benieuwd naar de ervaring van een begeleider van SPIOR? Klik op deze link!

Leyden Academy neemt deel in een Europees project, genaamd Community Care Worker. Daarin ontwikkelen we lesmateriaal voor en bieden we inspiratie aan coördinatoren en vrijwilligers van buurtinitiatieven voor ouderen. Community Care Worker is een project speciaal gericht op vrijwillige coördinatoren die een steeds grotere rol vervullen bij de ondersteuning van ouderenzorg. Het project is gefinancierd door Erasmus+ en heeft tot doel het werk van de coördinatoren te ondersteunen en te professionaliseren.

Samen met diverse partners uit Nederland, Slovenië en Spanje zijn wetenschappelijke onderzoeksresultaten vertaald, ontwikkeld en omgezet naar bruikbare leermiddelen (een e-learning toolkit) om coördinatoren te ondersteunen in hun leerproces. Door ervaringen uit te wisselen en tools te ontwikkelen voor coördinatoren, profiteren meer kwetsbare ouderen in Europa van de activiteiten en diensten van de communities. Voorbeelden van lesmateriaal:

• stappenplan om een ontmoetingsplek voor ouderen op te zetten
• video om vrijwilligers te werven

Eind februari 2024 kwamen de partners bijeen in Slovenië om samen met coördinatoren het platform en het lesmateriaal te testen.

Met je Apple Watch of Garmin kun je tegenwoordig je eigen lichaam onder het vergrootglas leggen: bloeddruk, hartslag, slaapritme, stressniveau, je kunt van alles meten. Maar kunnen die wearables ook een rol spelen in het voorkomen van (ouderdoms)ziektes? Verouderingswetenschapper David van Bodegom over hoe slimme apparaten ons gezonder kunnen maken.

Meten is weten zeggen ze. Maar waarom zouden we zelf voor doktertje moeten spelen? 
‘De belangrijkste risicofactoren voor onze gezondheid zijn voeding en beweging. Dat weten we natuurlijk allemaal al jaren, maar toch gaat er ergens nog steeds niet goed. Ondanks de leefstijladviezen uit het Nationale Preventieakkoord om de Nederlander gezonder te maken – minder drinken, stoppen met roken, meer bewegen – leven we nog altijd te ongezond – 50 procent van de volwassen kampt met overgewicht. Willen we daar verandering in brengen, dan moeten we beter naar ons eigen lichaam kijken. Een wearable kan daarbij helpen.’

Kun je een voorbeeld geven van een wearable waarmee we naar ons eigen lichaam kunnen kijken?
‘Een goed voorbeeld van een wearable waarmee je direct kunt zien wat zich in je lichaam afspeelt, is een glucosepleister (CGM). Met die pleister kun je realtime je suikerspiegel monitoren en de effecten aflezen van wat je eet. Eet je een schaaltje cruesli, dan laat een grafiekje op je telefoon je onverbiddelijk de waarheid zien: een suikerpiek. Op de lange termijn kunnen die leiden tot nare ontstekingen in je lichaam. De kunst van het gezond blijven is dan ook om binnen de lijntjes te blijven door je voeding daarop aan te passen.’

Zijn er niet al genoeg diëten en voedingsadviezen?
‘Als consument worden we voortdurend op het verkeerde been gezet. Overal om ons heen zien we hippe drankjes en etenswaren die gezondheidsvoordelen beloven: 0%-zuiveldrankjes, biertjes zonder alcohol, ultra-processed food. Maar waar vetten en alcohol worden weggelaten, daar worden andere ingrediënten toegevoegd, zoals suiker. De meeste dieetadviezen en voedingsschema’s zoals de Schijf van Vijf zijn bovendien geformuleerd voor de gemiddelde Nederlander. Maar bestaat die wel? Recente voedingsonderzoeken laten zien dat ‘one size does not fit all’.

Dus een op maat gemaakt dieet voor iedereen?
‘Lichamen kunnen heel afwijkend reageren op een identieke maaltijd. Dat kun je met de glucosemeter vrij eenvoudig meten. Bij de ene persoon ontstaat na het eten van een koolhydraatrijke maaltijd bijvoorbeeld een piek, terwijl de suikerspiegel bij de ander in horizontale richting blijft bewegen. Dat hoeft niet te betekenen dat we met 7 miljard verschillende dieetadviezen moeten werken. Wel dat je zelf ongeveer kunnen bepalen in welke subcategorie je past. Een beetje zoals we dat doen met schoenmaten.’

Leyden Academy heeft als missie gezonder en gelukkiger oud te worden. Hoe kunnen wearables daaraan bijdragen?
‘Behalve de glucosemeter leveren andere wearables zoals smartwatches en smartphones relevante gegevens op over onze dagelijkse gezondheid. Met de meeste geavanceerde modellen kun je je hartslag meten, hoeveelheid beweging, valrisico, zuurstofverzadiging van het bloed – een belangrijke indicator voor infecties – slaapritme, hart-en vaatindictatoren zoals polsritme in rust, stressniveau en zelfs arteriële fibrillatie (FDA-gecertificeerd)detecteren. Door verstandig met je eigen gezondheid om te gaan en tijdig bij te sturen, kun je een bezoek aan de dokter of diëtist voorkomen.’

Is de dokter in de toekomst overbodig?
‘Waar we naartoe willen is dat we verhuizen van ziektezorg naar gezondheidszorg – al was het alleen maar om het zorgstelsel te ontlasten. Dat betekent dat we ziektes moeten voorkomen door gezonder te leven en voedsel te eten dat beter aansluit bij de wensen van ons lichaam. Voor een groot deel ligt die verantwoordelijkheid bij onszelf. Door de controle te houden over onze eigen gezondheid zetten we een grote stap. Maar de samenwerking tussen burger en zorgverlener is daarin de sleutel, want ook voor zorgprofessionals kunnen die zelfmeetgegevens van grote waarde zijn. Een mooi voorbeeld is The Box, ontwikkeld door LUMC cardiologie. Dat is een pakket met verschillende meetapparaten die door de patiënt thuis kunnen worden ingezet, zoals het meten van je bloeddruk of het maken van een hartfilmpje. Op die manier werken burger en zorgverlener samen aan een betere gezondheid of sneller herstel.’

Benieuwd welke slimme apparaten er al op de markt zijn en welke features jou kunnen helpen om  je gezondheid beter in kaart te brengen en zo nodig bij te sturen? Op de website van American Association of Retired Persons (AARP) vind je een overzicht van wearables (deze en deze) waarmee je o.a. het zuurstofgehalte in je bloed kunt meten, een hartfilmpje kunt maken en je bloedsuikerspiegel kunt monitoren. 

Over DuSRA-VOILA
DuSRA-VOILA is het grootste samenwerkingsverband van experts op het gebied van veroudering in Nederland. In het onderzoek heeft Leyden Academy on Vitality and Ageing de krachten gebundeld met acht onderzoeksinstituten en acht private partijen. DuSRA staat voor Dutch Society for Research on Ageing (of: Nederlandse Vereniging voor Verouderingsonderzoek), VOILA staat voor Vitality Oriented Innovations for the Lifecourse of the Ageing Society. Het team van verouderingsexperts onder leiding van Professor Eline Slagboom (LUMC molecular Epidemiology) doet onderzoek naar oplossingen die bijdragen aan gezond ouder worden en de functionele achteruitgang bij ouderen beperken zodat zij meer jaren in goede gezondheid kunnen doorbrengen. Regelmatig organiseren LUMC en Leyden Academy bijeenkomsten waarin de nieuwste ontwikkelingen op bepaalde gebieden met elkaar worden gedeeld en onderbouwd. In 2024 was er de bijeenkomst over wearebles en nieuwe biomarkers.