Auteur: leydenacademy

Onder de noemer ‘Samen werken aan liefdevolle zorg’ hebben Leyden Academy en zorgorganisatie Topaz, locatie Zuydtwijck gezamenlijk onderzoek gedaan in de ‘driehoek’ tussen bewoners, hun naasten en zorgmedewerkers. Dit werd gedaan vanuit de vraag: Hoe kunnen medewerkers en naasten samenwerken aan liefdevolle zorg voor de bewoner? Het doel was om de onderlinge wisselwerking en interactie beter te begrijpen en zo de kwaliteit van zorg te kunnen verbeteren. Bovendien dragen een fijne samenwerking en goede afspraken met naasten bij aan het werkplezier van de zorgmedewerkers zelf.

De rollen in de driehoek
Medewerkers
Medewerkers zien zichzelf als zorgverlener en als hoofdverantwoordelijke voor het welzijn van de bewoner. Ze willen bewoners beschermen. Hierbij komen de waarden zorgzaamheid, verantwoordelijkheid en expertise sterk naar voren. Bewoners zien zij als afhankelijk van zorg (van medewerkers). Naasten zien zij als mensen die de (intensieve) zorg voor hun dierbare moet loslaten, die het degeneratieve dementieproces niet volledig begrijpen en die vooral een bijdrage moeten leveren aan het welzijn van de bewoner. Medewerkers willen naasten ontlasten en geruststellen. Klik hier voor de ervaring en ontwikkeling van Topaz-medewerker Roelien.

Bewoners
Bewoners zien zichzelf als zorgontvanger, waarbij de waarden dankbaarheid, bescheidenheid en autoriteit sterk naar voren komen. Zij zien medewerkers als zorgverleners en zien naasten als belangrijke relaties in hun leven. Bewoners willen medewerkers en naasten niet belasten, en nemen in de driehoeksrelatie een afhankelijke rol in.

Naasten
Naasten zien zichzelf als belangrijke relatie van de bewoner en als expert op het gebied van de bewoner als persoon en daarmee wat goede zorg voor diegene inhoudt. Hierbij zijn verbinding, verantwoordelijkheid en waardigheid belangrijke waarden. Naasten nemen in hun relatie met medewerkers vaak de rol van belangenbehartiger van de bewoner op zich omdat bewoners vanwege ziekte vaak minder makkelijk kunnen aangeven wat zij willen.

Opgeleverde inzichten
Belangrijke thema’s
Gedurende het onderzoek werd duidelijk dat de medewerkers, naasten en bewoners moeilijkheden in de samenwerkingsrelatie ervaren rondom de thema’s zeggenschap, vertrouwen en erkenning. Wie neemt in het verpleeghuis de beslissingen rondom de zorg voor een bewoner? In hoeverre ervaren medewerkers, naasten en bewoners ervaren dat hun stem wordt gehoord? Vertrouwen in elkaar dat je samen werkt aan goede zorg voor de bewoner is van groot belang. Bij het thema erkenning gaat het over elkaars identiteit en de rol die medewerkers en naasten willen spelen in de zorg voor de bewoner.

Bouwstenen
Op basis van de output van verschillende interviews, focusgroepen, co-creatiesessies en sessies met de klankbord- en stuurgroep zijn onderstaande vijf bouwstenen ontwikkeld, die een betere samenwerkingsrelaties in de driehoek bevorderen:

1. Zeggenschap van de bewoner
2. Persoonlijk contact tussen medewerkers en naasten
3. Informatie over het reilen en zeilen bij de zorglocatie (voor naasten, maar ook voor medewerkers onderling: Wie doet eigenlijk wat? Wat mag ik wel en niet?)
4. Een welkom gevoel voor naasten
5. Vaardigheden van en mogelijkheden voor medewerkers voor samenwerking in de driehoek

Praktische suggesties
Ook zijn er enkele praktische suggesties die meteen toepasbaar zijn.

• Bijeenkomsten organiseren voor medewerkers onderling, naasten onderling, en medewerkers en naasten samen, met als doel te verbinden en te reflecteren.
• Initiatieven van medewerkers stimuleren.
• Inhuizingsprocedure anders vormgeven of beter naleven, meer gericht op de bewoner en eventueel extra gesprekken inplannen met naasten over hun rol.
• Een nieuwsbrief voor medewerkers, naasten en vrijwilligers draagt bij aan meer informatievoorziening en betrokkenheid.
• Duidelijkere functieomschrijvingen, waarbij de rollen en verantwoordelijkheden rondom samenwerking met naasten ook aan bod komen.

En nu?
Dit project is met veel enthousiasme uitgevoerd op de Topaz-locatie Zuydtwijck en wordt daar momenteel geborgd. De samenwerkingen en relaties tussen bewoners, naasten en zorgmedewerkers op Zuydtwijck zijn significant verbeterd. Het voornemen is om het project uit te breiden naar andere locaties van Topaz.

Het onderzoek ‘Samen werken aan liefdevolle zorg’ wordt mede mogelijk gemaakt door het Zorgondersteuningsfonds. Binnen het onderzoek wordt samengewerkt met het CIV Welzijn & Zorg en Radicale Vernieuwing Waarde-vol Onderwijs, om te zorgen dat de geleerde lessen ook hun weg vinden naar het onderwijs van toekomstige zorgmedewerkers.

Roelien van Hove, werkzaam als coach/GVP en actie-onderzoeker binnen Topaz-locatie Zuydtwijck, vertelt hoe het onderzoeksproject ‘Samen werken aan liefdevolle zorg’ haar heeft geholpen in haar ontwikkeling.

Persoonlijke ontwikkelingen
“Ik vond het best spannend om de rol van onderzoeker op me te nemen, aangezien ik geen ervaring had in het uitvoeren van onderzoek en het samenwerken met Leyden Academy. Wat ik leuk en leerzaam aan dit onderzoek vind is dat je informatie leert ophalen bij verschillende mensen, om vervolgens verder de verdieping in te gaan. Wat mij opviel is dat we geneigd zijn snel aannames te doen, waardoor we niet tot de kern van een probleem komen. De invloeden van anderen blijken veel invloed te hebben op je eigen mening en gedachten. Het samenbrengen van de naasten van bewoners en de medewerkers van de afdeling vond ik erg mooi. Het gaf een bijzondere dynamiek. Om een veilige omgeving te creëren om met elkaar in gesprek te gaan, hebben we ervoor gekozen naasten van de ene afdeling en medewerkers van de andere afdeling aan elkaar te koppelen. Het effect was meteen zichtbaar, namelijk een verbetering in contact op de afdelingen. Door dit onderzoek veranderde mijn kijk op de afdeling en mijn focus in mijn functie als afdelingscoach. Ik kreeg veel inzicht in onderliggende problemen die op de afdeling spelen. Hierdoor wilde ik gedurende het onderzoek al aan de slag met de opgehaalde data. Ook deelnemers aan de bijeenkomsten kregen dit gevoel.”

Wederzijdse waardering
“Medewerkers kregen meer begrip voor elkaar, er werd een soort van saamhorigheid ontdekt en wederzijdse waardering.  Nu het onderzoek is afgerond hebben we een beter beeld gekregen van de aandachtsgebieden om een betere samenwerking in de driehoek te gaan realiseren. We gaan een kernteam vormen met medewerkers van de beide afdelingen en gaan we een plan van aanpak maken. Waar we als eerste mee aan de slag gaan is de zeggenschap van de bewoner onder de aandacht te brengen bij medewerkers en naasten. Inmiddels hebben we een goedbezochte naasten-medewerkersbijeenkomst georganiseerd. Dit zal een vervolg krijgen. Ook hebben we met coördinatoren van informele zorg de uitkomsten van het onderzoek besproken. Hierbij hebben we gekeken hoe onze resultaten geborgd kunnen worden in de ontwikkelplannen, die gericht zijn op heel Topaz. Het was een ontzettend leuk en leerzaam onderzoek. Door te kijken door twee verschillende brillen (praktijk en wetenschap) naar hetzelfde proces zijn we samen tot een aantal mooie aanbevelingen komen.”

Meer lezen over dit onderzoek? Klik hier!

Het Domino-Effect, een initiatief van Stichting Al-Amal en Leyden Academy on Vitality and Ageing, om eenzaamheid onder vrouwen met een migratieachtergrond te verminderen, maakt kans op een Appeltje van Oranje. De Appeltjes van Oranje 2024 zetten initiatieven die eenzaamheid bestrijden in de spotlight.

Het Domino-Effect is een programma waarin vrouwen met een migratieachtergrond vanuit een vaak kwetsbare situatie persoonlijk zijn gegroeid en niet meer of verminderd eenzaam zijn. Zij zijn vanuit het project nu zelf actief als vrijwilliger om andere vrouwen met een migratieachtergrond te helpen om eenzaamheid te verminderen.

Het initiatief is zeer urgent omdat oudere migranten die buiten Europa zijn geboren zich vaker en sterker eenzaam voelen. En dat terwijl er in Nederland weinig initiatieven zijn die zich op deze doelgroep richten.

Eenzaamheid is een breed sociaal probleem, vooral onder mensen met een migratieachtergrond, waardoor mensen de verbinding met zichzelf en de samenleving dreigen te verliezen. Veel bewoners hebben ook te kampen met werkloosheid en psychosociale klachten, wat kan leiden tot een verminderde formele en informele participatie in de samenleving.

Vooral onder vrouwen met een migratieachtergrond, die een grote afstand tot het maatschappelijk leven hebben, blijkt een verhoogd risico op isolement en depressie. Zij slagen er vaak niet in op eigen kracht hun weg in de samenleving te vinden. Dit is de missie van Stichting Al-Amal (vert.: De hoop) die zich inzet voor het welzijn van vrouwen in kwetsbare omstandigheden en hun participatie aan het maatschappelijk leven. 

Het Domino-Effect is uniek en vernieuwend omdat het de doelgroep actief betrekt en daarmee voor een duurzame toekomst zorgt. De naam van het initiatief spreekt voor zich: een groeiend aantal mensen wordt bereikt en ondersteund, terwijl steeds meer vrijwilligers worden getraind.

Deze vrijwilligers doen niet alleen dienst als steunpilaren voor diegenen die eenzaamheid ervaren maar ontwikkelen voortdurend ook hun eigen vaardigheden en talenten. “Uiteindelijk streven we naar een minder eenzaam leven op lange termijn voor zowel vrijwilligers (in opleiding) als de deelnemers aan groepsactiviteiten.”

Er zijn in totaal 50 projecten in de race voor de prestigieuze prijzen, die jaarlijks door het Oranje Fonds worden uitgereikt aan uitzonderlijke sociale projecten. Vanaf 22 mei is het mogelijk om op hen te stemmen waardoor ze kans maken op een substantiële financiële ondersteuning van € 25.000,-. Stemmen kan tot en met 31 mei via stem.oranjefonds.nl.

Voor de kwaliteit van het onderzoek is het steeds belangrijker dat de betreffende doelgroep actief betrokken wordt in het proces. Maar hoe doe je dat op een goede en ethische manier? En wat is de toegevoegde waarde van creatieve, kunstzinnige methoden?

De kracht van participatief onderzoek
Je ervaart de kracht van deze bewezen succesvolle methode tijdens de kunstzinnige PAR-training die Leyden Academy september van dit jaar geeft. Participatief werken in onderzoeken en projecten is binnen onze organisatie al jarenlang een leidend principe en er is veel ervaring vanuit de praktijk. In deze training worden niet alleen de mensen zelf actief betrokken in het onderzoek, maar co-creëren we kennis mét elkaar. Machtsverhoudingen in het onderzoek verschuiven daarmee van de onderzoeker als expert naar een meer gelijkwaardige verhouding tussen onderzoekers en co-onderzoekers. Ben jij een (junior) onderzoeker en ben je benieuwd hoe participatief onderzoek positief bijdraagt aan de kwaliteit van de uitkomsten? Dan is deze training geschikt voor jou. Het geeft het je de handvatten om in je eigen onderzoek nieuwe methodes toe te passen waarmee je tot nog betere resultaten komt.

“Het onderzoek resoneert echt. Door de praatplaat die gemaakt is, denk je toch altijd aan de driehoek; oh ja, je moet én clowns én zorgmedewerkers én familieleden meenemen in wat je doet.” – Deelnemer aan het Cliniclowns-PAR-onderzoek

Hoe ziet de training er uit?
De training volgt de stappen van participatief onderzoek, startend met hoe je anderen meeneemt in de benadering, het proces kunt opstarten en organiseren tot en met het genereren en samen interpreteren van bevindingen. Om van daaruit te kijken hoe dit kan leiden tot positieve impact en verandering. De training helpt je om je onderzoek met mensen vorm te geven, te organiseren en er vervolgens ook naar te handelen. Ingewikkelde issues en struikelblokken (zoals opgelegde grenzen en eisen, frustraties, weerstanden, schaarste en conflicten) worden niet onder het tapijt geveegd, maar komen uitgebreid aan de orde. We zoeken grenzen op omdat we beseffen dat we juist daar nieuwe inzichten en ervaringen opdoen. Het betrekken van kunstenaars in het onderzoek kan daarbij een grote meerwaarde hebben. Hoe creativiteit bijdraagt aan de resultaten zul je zelf ervaren in deze training. Bekijk de brochure voor meer informatie of blader het door onderaan deze pagina.

Data, studiebelasting en kosten
Doe mee aan de driedaagse training in het Poortgebouw te Leiden op maandag 9 t/m woensdag 11 september 2024 van 09.30 tot 16.30 uur. Er is tevens een terugkomdag op 26 november 2024. De studiebelasting is ongeveer 30 uur. Er is ruimte voor maximaal 20 deelnemers. De kosten voor deelname zijn 1.850,- euro inclusief catering, tools, literatuur, video en opdrachten, en excl. 21% btw.

Heb je inhoudelijke vragen? Neem dan contact op met Lieke de Kock via e-mail.
Wil je meedoen? Meld je dan aan bij Ellen Plasmeijer via e-mail.
Denk je dat dit bericht interessant is voor een collega of iemand in je netwerk? Delen zou zeer op prijs worden gesteld.

Een warme aanraking, intieme vriendschap, gepassioneerde liefde en seksuele fantasieën maken deel uit van ons emotioneel welzijn, ook op latere leeftijd. Ze dragen bij aan het goed ouder worden. Dit constateren we op basis van ons lopend onderzoek met thuiswonende oudere volwassenen, die bereid zijn om hun ervaringen en gevoelens over dit onderwerp met ons te delen.

Participatief actieonderzoek
Sinds begin 2023 organiseert Elena Bendien, senior onderzoeker bij Leyden Academy, in samenwerking met promovenda Jana Kerssies, bijeenkomsten voor ouderen in de vorm van een participatief actieonderzoek. Het doel van de bijeenkomsten is om van gedachten te wisselen over de ervaringen en behoeften van oudere volwassenen rondom seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd. Op basis van deze informatieve, inspirerende en vaak ontroerende bijeenkomsten constateren we dat de maatschappelijke beeldvorming van seksualiteit en intimiteit bij ouderen en ook het inzicht daarin, zich in zijn algemeenheid beperkt tot een restrictieve stereotypering, bijvoorbeeld dat ouderen aseksueel zijn. Onderzoek naar (relationele) behoeften bij ouderen beperkt zich grotendeels tot medisch gerelateerde vraagstukken.

“De diversiteit van belevenissen, behoeften en plezier bij ouderen mogen best meer op de voorgrond komen te staan, wanneer we over hun gevoelens en behoeften denken en praten.” – Elena Bendien, onderzoeker

Huidhonger
Om een voorbeeld van een terugkerend thema te geven, veel verhalen gaan over zogenaamde ‘huidhonger’: de behoefte aan een menselijke aanraking, van iemand die al lang niet door iemand is aangeraakt. We zien ook mensen die een vraag over de gevoelens van henzelf of de ander niet durven te stellen, die de taal niet kennen om een gesprek daarover te beginnen. Zo vertelde een van de deelnemers aan het onderzoek: “Mijn moeder is met 80 nog verliefd geworden op een man, was duidelijk aan het flirten, en ik durfde toen niet te vragen: doen jullie het ook?”

Videoreeks
Op grond van onze bevindingen van het afgelopen jaar hebben onze deelnemers ons geïnspireerd om een videoreeks te maken, door en voor oudere volwassenen in Nederland en België. Het doel hiervan is om onze kennis over seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd te vergroten en ook het gangbare taboe over dit onderwerp te doorbreken. Deze videoreeks wordt mede mogelijk gemaakt door het Erasmus+ programma en zal in samenwerking met de Belgische schrijver en gerontoloog Els Messelis en de Nederlandse filmmaker Chiel Epskamp van Cut the Chase Media tot stand komen.

Heeft u interesse voor dit project, als deelnemer op oudere leeftijd of als expert op het gebied van seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd, laat het ons dan weten via: onderzoek@leydenacademy.nl.

Op 22 april bezocht een belangrijke Chinese delegatie van beleidsmakers en zorgbestuurders – onder meer de burgemeester van Shanghai – Leyden Academy om ideeën uit te wisselen over de ouderenzorg. Ook aanwezig waren twee vertegenwoordigers van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, de voormalige Rector Magnificus van Universiteit Leiden, de voormalige decaan van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), het Hoofd afdeling Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde LUMC en Campus Den Haag en een vertegenwoordiger van Aegon International.

Vergrijzing
China en Nederland zijn qua omvang en schaalgrootte niet te vergelijken. De regio Shanghai is net zo groot als Nederland, België, Luxemburg en Noord-Frankrijk samen, met een bevolking van 40 miljoen inwoners. Wat wel gemeenschappelijk is, is dat beide landen te maken hebben met een ouder wordende bevolking en de daarmee samenhangende uitdagingen, zoals leeftijdsdiscriminatie, eenzaamheid, gezondheidsverschillen en toegang tot langdurige zorg. Dit was dan ook het centrale onderwerp van het werkbezoek.

Preventie
David van Bodegom, hoogleraar ‘Vitaliteit in een verouderende populatie’ bij het LUMC, sprak over het belang van collectieve preventie om kwetsbaarheid op oudere leeftijd uit te stellen. Uit zijn onderzoek blijkt dat dagelijkse lichaamsbeweging in zogeheten Vitality Clubs niet alleen de gezondheidstoestand van ouderen ten goede komt, maar ook eenzaamheid helpt voorkomen. Terwijl mensen in Nederland niet gewend zijn aan groepsoefeningen in de buitenlucht, is de Chinese bevolking dat wel. Naast Tai-chi is het volgens de Chinese functionarissen erg populair onder oudere vrouwen om op openbare pleinen te dansen. De overheid stimuleert dit en promoot deze activiteiten door openbare ruimtes aan te bieden om te sporten. Van Bodegom: ”Wat dat betreft kunnen we van China leren.”

Olderpreneurs en pensioen
Digital learning expert Marie-Louise Kok sprak over de wens van veel Nederlanders om ook na hun pensionering actief te blijven: 73% van de werknemers wil na pensionering blijven werken en 10-15% van de vijftigplussers wil een eigen bedrijf starten. Helaas ligt de algemene focus op jonge ondernemers, wat leidt tot een gebrek aan vertrouwen bij oudere ondernemers. Daarom hebben Leyden Academy en Aegon Silver Starters ontwikkeld, een leerprogramma voor vijftigplussers die een eigen bedrijf willen starten. Uit een evaluatie bleek dat 85% van de deelnemers actiever was, 67% meer zelfvertrouwen had en 67% beter voorbereid was op de toekomst. De ambtenaren deelden dat mannen in China met 60 jaar met pensioen gaan en vrouwen op 55-jarige leeftijd. Hierdoor maken ze ruimte voor de volgende generatie en kunnen ze op hun kleinkinderen passen, zodat hun kinderen zich kunnen concentreren op hun werk. Als ze zelf hulp nodig hebben, zorgen hun kinderen op hun beurt weer voor hen.

Houdbaarheid van de ouderenzorg
Tineke Abma, uitvoerend directeur van Leyden Academy en hoogleraar ‘Participatie van ouderen’ aan het LUMC, sprak over de houdbaarheid van de ouderenzorg in Europees perspectief. Een internationale vergelijking (Nederland, Denemarken, Duitsland en Engeland) toonde een breed scala aan benaderingen op het gebied van financiële dekking, toegang tot langdurige zorg en de rol van informele zorg. De algemene trend in de meeste onderzochte landen is om ouderen zo lang mogelijk zelfstandig thuis te laten wonen. Zes belangrijke kwesties zijn nauw met elkaar verbonden en staan in elk land ​​ter discussie: kostenverdeling, privatisering van zorg, (de last van) informele zorg, personeelstekorten, kwaliteit van zorg en migrantenwerkers.

De functionarissen uit China herkenden deze problemen. In de grotere steden zoals Shanghai is er een tekort aan zorgverleners, wat wordt ingevuld door mensen uit de plattelandsgebieden. Daarom is het gebrek aan personeel geen probleem, maar het gebrek aan geschoold personeel wel. Bovendien stimuleert de overheid het oud-voor-oud-programma waarbij de jongere generaties voor de oudere zorgen, waarvoor ze een financiële compensatie ontvangen.

Zorg op maat
Josanne Huijg, senior onderzoeker en MT-staflid, presenteerde de Leefplezierbenadering, een innovatieprogramma in de langdurige zorg voor ouderen. Deze aanpak begint met het kennen van de identiteit van de cliënt en is gericht op het welzijn. Het beoogt een paradigmaverschuiving van een gestandaardiseerde, biomedische naar een meer persoonlijke benadering: van beperkingen naar mogelijkheden, van zorg naar welzijn, van behoeften naar verlangens en van protocollen naar relaties. De Chinese functionarissen toonden hun interesse in gepersonaliseerde zorg, omdat de zorg in China gestandaardiseerd is. Ze vroegen zich af of hiervoor andere manieren nodig zijn om de kwaliteit te meten en ook hoe kosteneffectief deze aanpak is.

De Chinese delegatie gaf aan onder de indruk te zijn van de presentaties en geïnspireerd te zijn door het bezoek. De medewerkers van Leyden Academy en andere deelnemers genoten erg van de interactieve uitwisseling. Wij willen graag Marco Keim, de CEO van Aegon International, bedanken voor het regelen van dit bezoek, evenals Wouter Knecht en Christel de Boks. Hartelijk dank ook voor het advies van voormalig decaan Pancras Hogendoorn, van de voormalige Rector Magnifici van de Universiteit Leiden, Carel Stolker en Douwe Breimer, wilco achterberg evenals Annemarie Montulet 孟安娜. En Mattijs E Numans van het LUMC, Rosalien Stroot en Marjolein Don van het Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport en tolk Echo Zhang voor hun betrokkenheid en inbreng.