Van zorgprofessionals tot zorginstellingen, van mantelzorgers tot cliënten: de oproep om extra budget voor de ouderenzorg ook buiten de muren van de verpleeghuizen te besteden, wordt breed gedragen. Los van de discussies aan de informatietafel wordt ook in de Tweede Kamer gestemd over het toekennen van veel extra geld aan verpleeghuizen. Ouderenbond ANBO, zorgorganisaties Espria, Fundis, HVP Zorg, Vilente en Zorgbalans, werknemersorganisaties Nu’91 en De Unie, mantelzorgorganisatie Mezzo en Leyden Academy on Vitality and Ageing zijn het eens: extra geld moet over de volle breedte van de langdurige zorg worden ingezet.
Evenwichtige verdeling middelen “Beeldvorming is hardnekkig. Er wordt gedacht dat het leven in een verpleeghuis dramatisch is. Media en politiek vergroten incidenten uit en heel Nederland denkt daarom nu dat de ouderenzorg in ons land slecht is”, zo start de gezamenlijke brief aan de informateur. Om die reden hebben politieke partijen in hun verkiezingsprogramma’s tot maar liefst 2 miljard euro beloofd aan de verpleeghuizen. Ten eerste is de zorg in verpleeghuizen over het algemeen goed en de laatste jaren veel beter geworden. Maar door de zorghervorming van het tweede kabinet Rutte wonen mensen veel langer thuis, en krijgen ze ook dáár zorg en ondersteuning. Slechts acht procent van de kwetsbare ouderen woont in een zorginstelling. Het is dus van groot belang dat de middelen die beschikbaar zijn voor de langdurige zorg evenwichtig verdeeld worden.
Overgrote meerderheid kwetsbare ouderen woont thuis De briefschrijvers, waaronder Joris Slaets namens Leyden Academy, onderschrijven dat er voor het verpleeghuis zeker verbeteringen nodig zijn. Er is een groot gebrek aan gekwalificeerd personeel en niet alle organisaties zijn goed georganiseerd. Iets dat ook de Nederlandse Zorgautoriteit (NZa) registreerde. Maar dat betekent zeker niet dat álle beschikbare ruimte naar de verpleeghuizen moet. De briefschrijvers pleiten voor goede zorg en ondersteuning, of dit nu thuis of in het verpleeghuis gegeven wordt, en de middelen om dat verder mogelijk te maken. “Realiseer u dat de overgrote meerderheid van de kwetsbare ouderen juist thuis woont en daar in veel gevallen ook wil blijven.”
U kunt de brief aan informateur Edith Schippers hier teruglezen.
Een troostende aanraking, zoals een knuffel of hand op de schouder, is een onmisbaar onderdeel van goede zorg. Zeker bij kwetsbare ouderen, die we niet meer kunnen genezen en vooral troost, warmte en geborgenheid kunnen bieden. Leyden Academy zet zich in voor liefdevolle zorg en ondersteunt dan ook van harte het project HuidHonger, een bijzondere dansvoorstelling van Care&Culture rondom intimiteit op vijf zorglocaties in Nederland.
Tournee langs zorglocaties In het voorjaar van 2017 worden dansworkshops gegeven aan bewoners van zorglocaties, onder begeleiding van (tango)muziek. De bewoners – zowel oudere als jonge mensen met dementie, al dan niet samen met hun partners – geven vorm aan hoe zij intimiteit en aanraking beleven, hierbij geholpen en uitgedaagd door oudere dansers en dansstudenten. Professionele jonge choreografen maken van dit materiaal een afsluitende voorstelling, die op iedere locatie wordt getoond en waarin de unieke danssolo’s, muziek en interviewfragmenten samenkomen. Direct betrokkenen zijn van harte welkom bij deze voorstelling, die verder een besloten karakter heeft.
Openbare voorstellingen Ook u kunt deelgenoot zijn van dit bijzondere project. Meld u aan voor een van de volgende openbare voorstellingen van HuidHonger:
Op vrijdag 2 juni 2017 om 19.00 uur in de theaterzaal van Codarts, Rotterdam
Op dinsdag 6 juni 2017 om 19.00 uur in het Vorstelijk Complex, Utrecht
In het Koepeltheater, Leeuwarden (datum volgt)
Kijk voor meer informatie op de website. Bekijk hier een video-impressie van het project.
HuidHonger is een initiatief van Care&Culture, tot stand gekomen in samenwerking met de Kwadrantgroep, Viattence, Warande, Topaz en Zorggroep Apeldoorn. Leyden Academy on Vitality and Aging en Vereniging Het Zonnehuis zijn partners van HuidHonger.
Een troostende aanraking, zoals een knuffel of hand op de schouder, is een onmisbaar onderdeel van goede zorg. Zeker bij kwetsbare ouderen, die we niet meer kunnen genezen en vooral troost, warmte en geborgenheid kunnen bieden. Leyden Academy is daarom samen met Jo Visser fonds partner van HuidHonger, een bijzonder programma van stichting Care&Culture over liefdevolle zorg en intimiteit.
Waardevol contact Bij kwetsbare ouderen zijn aanraking en intimiteit niet vanzelfsprekend. Het gemis ervan kan vele vormen aannemen, tot ‘huidhonger’ aan toe: een (te) grote en niet vervulde behoefte aan fysiek contact. Samen met bewoners en betrokkenen maakte Care&Culture onder deze noemer een ontroerende dansvoorstelling rondom intimiteit op vijf zorglocaties in Nederland. Zowel met oudere als jonge mensen met dementie, al dan niet samen met hun partners. Verder zijn er dansworkshops gegeven aan bewoners van zorglocaties, onder begeleiding van (tango)muziek. De bewoners gaven vorm aan hoe zij intimiteit en aanraking beleven, hierbij geholpen en uitgedaagd door oudere dansers en dansstudenten. Professionele jonge choreografen maakten van dit materiaal een afsluitende voorstelling, die op iedere locatie is getoond en waarin de unieke danssolo’s, muziek en interviewfragmenten samenkomen. In Apeldoorn is een groep relatief jonge mensen met dementie gevolgd. De video die is gemaakt geeft de trots en vreugde weer over het herwonnen contact met de persoon met dementie.
Liefdevolle zorg
Met een aantal (landelijk opererende) zorgorganisaties is een vervolgtraject van HuidHonger vormgegeven. Kwetsbare jongeren én ouderen, samen met hun partners, kinderen, familie en/of andere betrokkenen spelen in dit programma opnieuw de hoofdrol. Het vergroten van levensgeluk en het vinden van nieuwe manieren van onderling contact door aanraking staan daarbij centraal. Naar aanleiding van dit project is een trainingsmodule ‘Liefdevolle zorg’ ontwikkeld die in eerste instantie voor zorgorganisaties is bedoeld, al kan het ook voor training in onderwijsinstellingen worden gebruikt.
HuidHonger is een initiatief van Care&Culture, tot stand gekomen in samenwerking met de Kwadrantgroep, Viattence, Warande, Topaz en Zorggroep Apeldoorn. Leyden Academy en het Jo Visser fonds zijn partners van HuidHonger.
Meer informatie over HuidHonger? Neem dan contact op met Danielle Swart.
Binnen de Nederlandse verpleeghuizen gelden diverse normen en protocollen, die vooral zijn ontwikkeld om de veiligheid van bewoners te waarborgen en te voorzien in hun medische behoeften. Voor deze kwetsbare mensen, in de laatste fase van hun leven, is positief welbevinden echter minstens zo belangrijk als het voorkomen van narigheid en ongelukken. Kunnen we inspelen op de verlangens van mensen en hen de ruimte geven om te doen wat zij graag willen doen en de persoon te zijn die zij graag willen zijn? Leyden Academy onderzoekt wat er gebeurt als je dit in de langdurige zorg als uitgangspunt kiest en als maatstaf neemt voor kwaliteit.
Leefplezier in de ouderenzorg Wat gebeurt er als we in de ouderenzorg de verlangens van bewoners als vertrekpunt nemen? En als hun leefplezier leidend is bij de verantwoording van de kwaliteit van de zorg? We verkenden het van april 2017 tot april 2019 in het pilotproject ‘Leefplezier in de ouderenzorg’, ondersteund door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Tegemoetkomen aan persoonlijke wensen en verlangens vraagt allereerst dat verpleegkundigen en verzorgenden de bewoners beter leren kennen: wat is hun verhaal, wie zijn voor hen belangrijk, wat geeft hun leven kleur? Deze inzichten vormen het uitgangspunt van het leefplezierplan, met daarin ook aandacht voor de rollen van familie en mantelzorgers en de dilemma’s die in de praktijk ontstaan. Want wat bewoners en hun dierbaren graag willen, kan schuren met wat er mag, kan, of ‘hoe het hoort’. Daar moet met elkaar de benodigde ruimte worden gecreëerd. Belangrijk element in de pilot is het zichtbaar maken van de kwaliteit die voortkomt uit deze nieuwe aanpak.
Foto: De Oude Pastorie
Op 4 april 2019 hebben wij onze bevindingen gepresenteerd tijdens een conferentie voor betrokkenen in Leiden, waarbij we ook ons eindrapport uitreikten aan Theo van Uum, directeur Langdurige Zorg bij VWS. De reacties vanuit de elf deelnemende zorgorganisaties zijn heel enthousiast: bij bewoners, hun belangrijke anderen (familie, vrienden, mantelzorgers) en zeker ook bij de teamleden. Het sturen op positieve ervaringen heeft een positief effect op het werkplezier van verpleegkundigen en verzorgenden. Het geeft hen veel voldoening om iets te kunnen betekenen voor de kwaliteit van leven van hun bewoners. U kunt deze ‘handreiking’ hier downloaden, met een introductie van het leefplezierplan aan de hand van veel ervaringen en sprekende foto’s uit de praktijk. Lees ook het persbericht over de belangrijkste bevindingen.
Vervolgprojecten In navolging op het succesvolle Leefplezierplan hebben we de volgende projecten opgezet:
Leefplezierplan op locatie: hierin schalen we het werken met het leefplezierplan op van teamniveau naar twee complete locaties.
Ervaringen in de praktijk: hoe geven organisaties de ervaringen van zorgverleners, bewoners en belangrijke anderen een plek in het kwaliteitsbeleid?
Narratieve verantwoording in de praktijk: een methode om ervaringen structureel deel te laten uitmaken van de dagelijkse routine van zorgmedewerkers en van het kwaliteitsbeleid.
Samen werken aan liefdevolle zorg (in samenwerking met Topaz): hoe kunnen zorgmedewerkers en naasten samen werken aan liefdevolle zorg voor de bewoner?
Train-de-trainer Leefplezierplan voor de zorg: een cursus voor trainers om zich de leefplezier-benadering eigen te maken zodat zij medewerkers zorg en welzijn hierin kunnen opleiden.
Meer over de leefplezier-benadering Via de nieuwsbrief ‘Leefplezier in de ouderenzorg’ houden we u periodiek op de hoogte van interessante ontwikkelingen en initiatieven, inspirerende praktijkvoorbeelden en de voortgang van onze projecten. U kunt de nieuwsbrieven teruglezen op de website van Leefplezier in de ouderenzorg. Benieuwd naar wat er in de media over de leefplezier-benadering is verschenen? Klik dan hier.
Neem in geval van vragen of suggesties contact op met Ellen Plasmeijer.
Oudere mensen zijn doorgaans heel tevreden met hun leven, ondanks toenemende ongemakken: 85-jarigen geven hun huidige leven gemiddeld een 8. Dit rapportcijfer is vergelijkbaar met dat van jonge mensen. Bevindingen van de Leiden 85-Plus Studie wijzen uit dat zieke ouderen bijna net zo tevreden zijn met hun leven als fysiek gezonde ouderen. Het verschil tussen beide groepen verdwijnt zelfs helemaal als er gekeken wordt naar mentale gezondheid. Uit het onderzoek blijkt dat zieke oudere mensen andere dingen gaan waarderen en hun verwachtingen bijstellen (Puvill e.a. 2018).
Levenstevredenheid en hoge leeftijd In zijn promotieonderzoek bij Leyden Academy heeft Thomas Puvill inzicht geprobeerd te krijgen in hoe levenstevredenheid op hoge leeftijd samenhangt met leeftijdgerelateerde factoren, zoals een verminderde (fysieke) gezondheid en het verlies van sociale contacten. In zijn meest recente onderzoek heeft Thomas gekeken naar de invloed die mentale gezondheid, actief blijven en familie hebben op hoe beperkingen in het functioneren iemands levenstevredenheid beïnvloeden in een groot Europees bevolkingsonderzoek onder 55-plussers. Uit dit onderzoek bleek, net zoals we vonden bij voorgaande studies, dat hoewel mentale gezondheid een belangrijke rol speelt in hoe tevreden mensen zijn met hun leven, het de relatie tussen beperkingen in het functioneren en levenstevredenheid niet verandert. Dit lijkt erop te wijzen dat juist beperkingen lastig op te vangen zijn door bijvoorbeeld het hebben van sociale contacten of een betere mentale gezondheid, misschien juist wel omdat het met deze beperkingen een hele uitdaging is te (blijven) doen wat iemand echt belangrijk vindt in het leven en fysieke beperkingen lastig te compenseren zijn (Puvill e.a. 2019, under review).
Verder onderzoek Met dit onderzoek wil Leyden Academy beleidsmakers, artsen en het publiek laten zien dat het leven op hoge leeftijd ook kansen biedt en verschaffen we inzicht in hoe we het welbevinden van oudere mensen kunnen vergroten. Thomas zijn proefschrift Maintaining life satisfaction at old age in spite of physical decline kunt u online vinden bij de Universiteit Leiden.
Met de stijgende levensverwachting en het toenemende aantal oudere mensen in Nederland, wordt de wijze waarop we ouder worden steeds relevanter, zowel voor het individu als voor de maatschappij. Naar het concept ‘succesvol verouderen’ wordt al verschillende decennia wetenschappelijke onderzoek verricht. Het concept staat ter discussie, bijvoorbeeld wanneer de mate van succes vooral aan de gezondheid van de ouderen wordt gerelateerd. Recent onderzoek richt zich steeds meer op de balans tussen gezondheid, welbevinden en de mate van participatie in de samenleving.
Het onderzoek van Leyden Academy richt zich op wat oudere mensen zélf belangrijk vinden. Daarbij worden bestaande definities van succesvol ouder worden meegenomen. Belangrijkste doel van het onderzoek is het in kaart brengen van de toekomstplannen en dromen van ouderen. In de analyses zijn de invloed van gezondheid, welbevinden en participatie op deze plannen en dromen meegenomen.
Het Life and Vitality Assessment (LAVA) is een gespreksinstrument dat Leyden Academy in nauwe samenwerking met ouderen heeft ontwikkeld. Met dit instrument verkrijgen ouderen inzicht in de thema’s die zij belangrijk vinden en in de kwaliteit van leven zoals zij die zelf ervaren. We willen zo de focus in de ouderenzorg en welzijnssector verschuiven van het verhelpen van klachten en beperkingen naar het behouden en vergroten van leefplezier. Tevens kan het instrument het werkplezier van professionals behouden en mogelijk vergroten.
Persoonlijke doelen
Op basis hiervan kunnen ouderen persoonlijke doelen stellen en een plan van aanpak maken om hun kwaliteit van leven te behouden en/of te vergroten. Het LAVA gaat uit van:
(Zorg)behoeften én verlangens
De ervaring en zienswijzen van de oudere zelf
De oudere heeft de regie, de professional volgt
“Dit is iets wat ik niet eerder heb gedaan; ik vond het leuk om deel uit te maken van het hele proces. We hebben dit samen gemaakt, weet je! Dat is best geweldig!” – Man (67)
LAVA-gesprekstraining Onderzoekers van Leyden Academy hebben het instrument uitvoerig in de praktijk getest en tientallen professionals in zorg- en welzijnsorganisaties zijn in het werken met het LAVA getraind. In 2023 is het gespreksinstrument samen met ouderen doorontwikkeld. Gedurende een aantal interactieve bijeenkomsten heeft een grafisch ontwerper samen met hen de voor hen belangrijke thema’s in beeld gebracht en in begrijpelijke taal (B1-niveau) weergegeven. De dertig tekeningen zijn vervolgens door de deelnemers getest. Het eindresultaat is een visueel instrument waarmee ook ouderen met minder goede basisvaardigheden in gesprek kunnen gaan over hun (kwaliteit van) leven. Om te zorgen dat veel meer ouderen de toegevoegde waarde van het instrument kunnen ervaren, werken we samen met bureau Van Loveren & Partners. Gezamenlijk is een blended LAVA-gesprekstraining ontwikkeld waarbij bijeenkomsten en oefeningen worden gecombineerd met e-learning modules. De training kan op locatie bij zorg- en welzijnsorganisaties worden gegeven, maar professionals kunnen zich ook individueel inschrijven.
Benieuwd naar hoe het gespreksinstrument werkt? Bekijk hieronder een korte video-impressie van het LAVA, aan de hand van een gesprek van ouderenconsulente Joannemie met mevrouw Wolbersen (95 jaar) uit Den Haag.
Kijk voor meer informatie op de website lavatool.nl.
