Uncategorized

In Amsterdam stijgt het aantal ouderen met zorgbehoeften, waarvan een snel groeiend aantal een niet-westerse migratieachtergrond heeft. Deze groep wordt niet alleen ouder en de zorg intensiever, maar ook diverser. We hebben hun huidige en toekomstige wensen en behoeften in kaart gebracht. Zo willen we de zorgverlening beter laten aansluiten in situaties waarin culturele verschillen een rol spelen, en hopen we dat de zorgkwaliteit en tevredenheid zullen toenemen.

Het grote belang van cultuursensitief werken
Hoe denken ouderen met een migratieachtergrond zelf over hun huidige en toekomstige zorg? Samen met zorgorganisaties Amsta, Amstelring en Cordaan hebben we hier van januari 2020 tot en met juni 2022 onderzoek naar gedaan. Het onderzoek toont aan dat de kwaliteit van het zorg-technisch handelen van belang is, net als schoonmaak, hygiëne en het aanbod van (divers) eten. Daarbij vindt men het essentieel dat de zorg persoonsgericht is en relationeel wordt uitgevoerd, rekening houdend met taal en geloof. In de toekomst wil men zo lang mogelijk onafhankelijk thuis wonen. Ons onderzoek bevestigt een toenemende vraag naar langdurige zorg (WLZ), en dan vooral voor pakketten waarin langdurige zorg thuis kan worden ontvangen (WLZ-PGB +VPT/MPT).

Grote diversiteit
Veel (cultuur)specifieke voorzieningen zijn doelgroepsgericht; bijvoorbeeld kleinschalig wonen voor senioren met een Surinaamse achtergrond of dagbestedingen voor senioren met een Turkse afkomst. Er zijn goede redenen (zoals taal en religie) die cultuurspecifieke zorg wenselijk maken. Toch spelen er verschillende verwachtingen, behoeften en wensen. Ook onder mensen met hetzelfde herkomstland is er grote diversiteit, waarbij andere kenmerken (zoals opleiding en inkomen) een rol kunnen spelen in hun zorgwensen.

Flexibele en persoonlijke zorg
Juist omdat iedereen verschillend is, is er vraag naar hele verschillende vormen van langdurige zorg. In een ideale wereld zou zorg flexibel en persoonlijk zijn, met de persoon en omstandigheden meebewegend. Door het open bespreken van wensen en mogelijkheden op basis van cultuursensitiviteit, en daar samen een weg in vinden, is persoonlijke zorg mogelijk.

Aan de slag
Naar aanleiding van het kwantitatieve en kwalitatieve onderzoek zijn verschillende adviezen uitgebracht en instrumenten getest. Zoals bijvoorbeeld een ervaringsnetwerk: veel medewerkers hebben al veel cultuursensitieve ervaring en kennis die kunnen worden uitgewisseld. Ook hebben we het vertaalboekje ‘Elkaar begrijpen helpt’ gemaakt met medewerkers, bewoners en naasten waarmee aan de hand van pictogrammen kan worden gecommuniceerd. Verder hebben we een korte bewustwordingstraining ontwikkeld voor zorg- en welzijnsmedewerkers om in te zetten bij palliatieve zorg op basis van cultuursensitiviteit. Deze instrumenten zijn vrij beschikbaar.

Wilt u meer informatie over dit onderzoek? Neem contact op met Jolanda Lindenberg.

Tijdens de Nederlandse Dansdagen, die van 30 september tot met 6 oktober 2022 zullen plaatsvinden, wordt de nieuwste film van Marc Vlemmix Dance getoond. ‘I found you’ kan op vrijdag 30 september om 11.00 uur gratis online worden bekeken. Klik hier om je kaartje te bemachtigen. De film is een duet tussen Marc Vlemmix en Rosan Chinnoe (partners in leven en kunst), met Marc voor de camera en Rosan erachter. I found you is in samenwerking met Fenna Schaap gemaakt en mede mogelijk gemaakt door het Jo Visser fonds en Leyden Academy.

Marc was 37 jaar toen hij de diagnose Parkinson kreeg. Samen met Rosan en een team van gelijkgestemden hebben zij de afgelopen tien jaar duizenden mensen met Parkinson, Reuma en MS aan het dansen gekregen met als doel de levenskwaliteit te vergroten. Voor Marc zelf was de rek er in 2021 uit. Medicijnen waren niet toereikend meer. Een paar keer per dag viel hij compleet stil, afwisselend met momenten van ongecontroleerde beweeglijkheid. De laatste strohalm was een hersenoperatie, Deep Brain Stimulation, die hij in oktober 2021 onderging. Electrodenimplantaten stimuleren sindsdien zijn hersens met een continue stroomimpuls om zijn motoriek te verbeteren. En met succes. De Parkinson is niet weg, maar de symptomen zijn veel minder grillig. Het zijn deze verhalen van moed, schoonheid, liefde en hoop, die Marc Vlemmix Dance met je wil delen, een cadeau van mens tot mens, een glimlach, een schouder, een hart onder de riem voor iedereen die dat wil ontvangen.

I found you had zijn première op 21 juni 2022 op het Arts en Health Festival van Leyden Academy en het Jo Visser fonds.

“Ik ben elke keer weer onder de indruk hoe Marc zijn gevoelens omzet in dans en hoe dans een blijvende uitweg is die hem door dit proces sleept. Veel kennis en existentiële complexiteit die opgeslagen zit in lichaam en onzegbaar is toont hij. Mijn complimenten, ook aan Rosan!” – Prof. dr. Tineke Abma

In het kader van European City of Science Leiden 2022 organiseerden we op 20 september voor de tweede keer een proeverij van enkele korte presentaties en workshops op het gebied van vitaliteit en veroudering, met aansluitend een Vitality walk. Tijdens de presentatie over seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd ontstonden levendige discussies en de deelnemers raakten niet uitgepraat over de workshop met als thema: Hoe wil ik oud worden? Hieronder een korte impressie wat zoal aan bod kwam.

Seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd
Het merendeel van de aanwezigen ziet seksualiteit als lust en vind dit met name belangrijk in een eerder deel in het leven. Op latere leeftijd wordt intimiteit belangrijker, het geeft een gevoel van veiligheid. In die fase in het leven speelt soms ook een gemis van aangeraakt worden, het zogenoemde huidhonger. Onderzoek toont aan dat mensen die vanaf de geboorte veel worden geknuffeld en aangeraakt, op latere leeftijd ook meer behoefte hebben aan aanraking. Verder werd opgemerkt dat mannen over het algemeen meer fysiek zijn ingesteld en dat bij vrouwen de menopauze een rol bij de omslag kan spelen. Er rust een taboe op praten over (het gebrek aan) seksualiteit. Cultuurverschillen spelen hierbij ook een rol.

Hoe wil ik oud worden?
Aan de ene kant van de zaal was het woord genot opgehangen en aan de andere kant het woord gemoedsrust. Aan de aanwezigen werd gevraagd om ergens tussen die twee thema’s in te gaan staan, daar waar je je op dit moment in je leven het meest verwant aan voelt. Dit leidde tot veel overpeinzingen en gespreksstof. Zo vertelde een dame dat haar leven de laatste jaren heel turbulent was en dat ze nu behoefte heeft aan rust. Een andere deelnemer ervoer juist het tegenovergestelde: “ik ben net met pensioen en na corona klaar met rust, het is tijd voor wat actie in mijn leven.”  Weer een ander zat tussen beide thema’s in. Kortom, het ligt aan de fase in je leven en er moet een evenwicht/balans zijn. Zo kan je genieten van gemoedsrust maar ook het omgekeerde. In het kader hiervan werd gesproken over de levenskunstacademie, oftewel een stoïcijnse school voor senioren.

Ook was er een korte yogasessie waarin staande oefeningen werden gedaan, met als afsluiting een Vitality Walk door de Leidse binnenstad. Op dinsdag 20 december wandelen we weer. Wil u zich hiervoor aanmelden of wilt u op de hoogte worden gehouden van komende wandelingen, we horen het graag: leijs@leydenacademy.nl.

In de ouderenzorg is steeds meer aandacht voor de unieke verlangens, voor kwaliteit van leven en welbevinden van oudere mensen. Thuiszorgmedewerkers en mantelzorgers spelen hierin een belangrijke rol. Leyden Academy on Vitality and Ageing ontwikkelde een reeks educatieve videoportretten van thuiswonende ouderen die gebruik maken van thuiszorg. De videoreeks Thuisgeluk is vanaf vandaag beschikbaar op YouTube.

Herkenbare praktijksituatie in beeld
Thuiszorgmedewerkers hebben dagelijks te maken met verschillende thuiswonende ouderen, hun individuele verlangens en behoeften, tijdsdruk en de daarbij horende keuzes en afwegingen. Na een verkennend onderzoek in de zorgpraktijk, waarin een onderzoeker heeft meegelopen met verschillende thuiszorgprofessionals op hun route, filmde Leyden Academy een reeks portretten. De korte films laten zien hoe zorgmedewerkers ruimte (kunnen) maken voor de unieke verlangens en identiteit van hun cliënt. Ze brengen herkenbare praktijksituaties in beeld, die inspireren en aanzetten tot een gesprek over goede en liefdevolle zorg.

Inzet van video in onderwijs
Onder de titel Thuisgeluk, werken vanuit de relatie, zijn 19 videoportretten gemaakt. De video’s van ca. anderhalve minuut kunnen ingezet worden als een korte leeractiviteit en als gesprekinstrument binnen thuiszorgorganisaties en onderwijs in zorg en welzijn. Iedere film eindigt met een prikkelende vraag die uitnodigt om zelf aan de slag te gaan of met elkaar in gesprek te gaan om samen de kwaliteit van zorg te verbeteren. De films zijn ondergebracht in vier series:

1. De persoon staat centraal. Bekijk hier de film waarin cliënt van verzorgende Hester het laatste woord heeft en eigen regie houdt.
2. Omgaan met tijd. Bekijk hier hoe verzorgende Melanie omgaat met het bewaken van eigen grenzen en tijdsdruk.
3. Er zijn voor iemand. Bekijk hier hoe verpleegkundige Marijke een signalerende rol heeft en waar ze op let.
4. Bekijk hier hoe verzorgende Nathalie samen optrekt met de mantelzorger.

De complete afspeellijst op YouTube is hier te vinden.

In samenwerking met thuiszorgorganisaties
De filmopnames zijn gemaakt bij en met thuiszorgorganisaties Activite, Pro-Cura, Cordaan en Zorggroep Elde Maasduinen. De videoreeks is tot stand gekomen met steun van het Jo Visser fonds, Fonds SGS, Stichting Het R.C. Maagdenhuis en Stichting Brentano’s Steun des Ouderdoms.

Meer informatie?
Eerder maakte Leyden Academy de videoreeks Liefdevolle zorg in de praktijk over onder andere leefplezier, omgaan met dilemma’s en het leren kennen van de bewoner in het verpleeghuis. Klik voor meer informatie of neem contact op met Marie-Louise Kok, Digital Learning Specialist via e-mail: kok@leydenacademy.nl.

In het kader van European City of Science Leiden 2022 organiseren we gratis enkele korte presentaties en workshops op het gebied van vitaliteit en veroudering, met aansluitend een Vitality walk.

Op dinsdag 20 september heten wij u om 9.30 uur graag welkom bij Leyden Academy. Het programma bestaat uit vier onderdelen, te weten:

1. een workshop “Hoe wil ik oud worden?”;
2. een presentatie over seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd;
3. een korte yogasessie van 15 minuten. Voor de yoga is geen matje nodig, we doen alleen staande oefeningen;
4. daarna vertrekken we voor een Vitality Walk, waarbij onze wetenschappers beschikbaar zijn om vragen over vitaliteit en veroudering te beantwoorden.

Rond 12.00 uur zullen we weer bij Leyden Academy aankomen en zal de kennisochtend ten einde zijn.

Vertrekpunt en eindpunt is bij Leyden Academy, Poortgebouw ingang Zuid, kamer 0.15, Rijnsburgerweg 10, Leiden. Er zijn geen kosten verbonden aan deze bijeenkomst. U kunt zich aanmelden door Jacqueline Leys te mailen via e-mail leijs@leydenacademy.nl.

Ieder jaar staat het gezicht van een vitale oudere persoon representatief voor de missie van Leyden Academy; het verbeteren van de kwaliteit van leven van oudere mensen door kansen te scheppen voor een vitaal en betekenisvol leven, hecht verbonden binnen de gemeenschap. Het portret siert een jaar lang de homepage van onze website, sociale media-accounts en diverse communicatiemiddelen. Ook wordt de geportretteerde mogelijk benaderd voor interviews en video-opnames.

We streven hierbij naar een goede afspiegeling van de samenleving, en kiezen daarbij voor afwisselend een dame of een heer. Voor het nieuwe jaar, dat loopt van 11 november 2022 tot 11 november 2023, zijn we op zoek naar een vitale dame (vanaf ongeveer 75 jaar) die plezier en levenslust uitstraalt.

Bent of kent u iemand?

• Mail ons voor 3 oktober 2022 een mooie portretfoto met een korte beschrijving van de kandidaat (achtergrond, levensmotto, hobby’s etc.).
• Stuur gerust meerdere foto’s in van meerdere geportretteerden.
• De directie en het communicatieteam van Leyden Academy kiezen de winnende inzending.
• Indien nodig wordt daarna het ‘model’ door onze fotograaf professioneel geportretteerd.
• De gekozen foto is rechtenvrij door Leyden Academy te gebruiken.
• Het zwart-wit portret zal tijdens onze diesviering (verjaardag) op 11 november a.s. worden onthuld en zal dan een jaar lang onze website en communicatiemiddelen sieren.

Heeft u vragen? Neem dan contact op met Yvonne Schinkel-Koemans: tel. 06-42027391, koemans@leydenacademy.nl.

 

Er vindt in de ouderenzorg een verschuiving plaats naar persoonsgerichte zorg, met oog voor welbevinden en leefplezier naast ziekte en verlies. Een goede ontwikkeling wat ons betreft. Maar de vraag blijft: Hoe ziet goede zorg voor ouderen eruit, niet alleen nu maar juist ook in de toekomst? Deze vraag is niet eenduidig te beantwoorden. Een familielid zal anders naar kwaliteit kijken dan een zorginkoper, en een verzorgende weer anders dan een toezichthouder. En wat vindt de groeiende groep ouderen hier eigenlijk zelf van?

Dit alles en meer komt aan bod in de executive leergang ‘Goed leven, goede zorg voor ouderen’, dat is opgebouwd uit vijf theoretische blokken, werkbezoeken in Nederland en een studiereis naar Scandinavië. In mei van dit jaar ging de studiereis naar Zweden, en wel naar Stockholm. Vanuit internationaal perspectief wordt de Zweedse gezondheids- en ouderenzorg geroemd, omdat deze universeel toegankelijk is en een breed palet aan diensten met hoge kwaliteit biedt. De zorg wordt goed bemenst door een hoog aantal goede opgeleide zorgmedewerkers per inwoners van de bevolking. De familiezorg is relatief beperkt omdat vrouwen massaal werken. Je zou kunnen zeggen dat de ruime publieke zorg vrouwenemancipatie mogelijk maakt en een te grote druk op de informele zorg voorkomt.

“The problem is not that older people ask too much care, they come too late,” aldus Carl Smitterberg, Head of Communication and Continuity, Deptartment Elderly Services, Stockholm Stad. De uitspraak illustreert de focus van de gemeente op preventie en welbevinden als het gaat om ouderen.

Alle reden om in Stockholm te kijken wat we kunnen leren van de praktijken aldaar. We bezochten onder meer de City of Stockholm, een dementiehuis (Sylviahemmet), een dagverblijf (fritidscenter) voor ouderen, een verpleeghuis, appartementencomplex (Kollektivhuset) Färdknäppen en het beroemde Karolinska instituut. Vanuit welke visie wordt er in Zweden zorg aan ouderen gegeven? Hoe is de zorg er georganiseerd? Wat zijn de verschillen met Nederland en welke lessen kunnen we hieruit leren? Natuurlijk zijn er ook genoeg kritische vragen te stellen, bijvoorbeeld ten aanzien van het toegenomen aandeel for-profit verpleeghuizen. Botst de keuzevrijheid hier niet met het streven naar gelijkheid en goed geïntegreerde zorg? Hoe pakt de afbouw van ziekenhuis- en verpleeghuisbedden uit voor kwetsbare ouderen die thuis moeten blijven wonen. En hoe werkt de decentralisatie naar gemeenten daar?

We hebben veel gezien, gehoord en besproken. Hiervan wil ik graag vijf observaties met u delen:

• Vertrouwen: wie we ook spreken, er is alom vertrouwen in de toekomst van de ouderenzorg. De betaalbaarheid is geen issue, aldus Smitterberg. Iedereen heeft toegang tot zorg en welzijn en er is geen zorg over de financiële houdbaarheid. Ook is de kwaliteit van zorg geen issue. In de Stockholm regio wonen twee miljoen mensen en door aantrekkelijke loopbanen en close leadership is er voldoende gekwalificeerd zorgpersoneel. Continuïteit en consistentie van beleid, sturing door de overheid en ruime publieke middelen voor de ouderenzorg maken dit mogelijk.
• Welbevinden en preventie: het hele systeem is gericht op het welbevinden van ouderen. Dat begint bij het vaststellen van de behoeften van ouderen door hoogopgeleide sociaal werkers die op huisbezoek gaan en samen met de oudere beslissen wat er nodig is. Het frame is dus niet medisch, maar gericht op het hele leven van de oudere mens, inclusief zingeving, emotioneel welbevinden en het verbonden blijven in de gemeenschap.
• Goede randvoorwaarden voor persoonsgerichte zorg: op iedere acht bewoners zijn er twee tot drie medewerkers beschikbaar zodat persoonsgericht werken ook echt mogelijk is. Sylviahemmet is een dagopvang voor mensen met dementie. Is er een oudere die graag buiten wil wandelen dan kan dat, zelfs als andere deelnemers liever gaan boetseren. En er is erkenning: jaarlijks reikt koningin Sylvia als beschermvrouwe een award uit aan verpleegkundigen.
• Leerklimaat: Het is opvallend hoeveel aandacht er is voor het opleiden en scholen van medewerkers en voor praktijkgericht actieonderzoek, bijvoorbeeld via Reality labs in het verpleeghuis Stureby met het Karolinska instituut. Mensen van buiten de zorg, zoals ICT-ers, social designers en productontwikkelaars, ontwikkelen-testen-leren ter plekke met medewerkers en bewoners nieuwe producten zoals de Biosphere wall. Dit is ingebed in een sterk ontwikkelde traditie van democratische kennisontwikkeling en actieonderzoek.
• Hiërarchie cure-care: Het Karolinska ziekenhuis is imposant, en de ambitie spat er van af. Het pretendeert het beste ziekenhuis van Europa te zijn. Kosten noch moeite zijn gespaard. Het verschil met het Fritidscenter en het verpleeghuis is schrijnend. Ik zie het als een symbool voor de hiërarchie tussen care en cure, zoals ook bij ons. Het weerspiegelt maar weer eens hoeveel waarde we hechten aan de zorg voor en waardigheid van ouderen (versus de acute zorg gericht op genezing).

Het Zweeds model houdt ons een spiegel voor. Je kunt zorg en welzijn voor ouderen ook op een andere manier organiseren, en inspirerende praktijkvoorbeelden en onderliggende principes vertalen naar de Nederlandse context. Meer lezen over de studiereis naar Stockholm? Bart Kiers schreef er een mooie reportage voor Zorgvisie over.

Hoogleraar Tineke Abma
Directeur Leyden Academy

Meer informatie over de nieuwe executive leergang die op 19 januari van start gaat? Laat het ons weten en mail Ellen Plasmeijer.

Wereldwijd zien we de opkomst van de kunstenaar in het sociale domein en de ouderenzorg. Via allerlei kunstvormen trachten zij zowel intramuraal als in de wijk een bijdrage te leveren aan de gezondheid van ouderen. Deze ontwikkeling en de waarde van kunstenaars in deze domeinen wordt ook erkend door de World Health Organization (Fancourt & Finn, 2019). De afgelopen decennia groeide de wetenschappelijke kennisbasis rond kunst en gezondheid. De studies lopen uiteen van gerandomiseerde trials, van bijvoorbeeld een dansinterventie voor mensen met een specifieke aandoening, tot meer kwalitatieve studies naar de beleefde ervaringen van een bepaalde doelgroep of met een bepaalde kunstvorm. De wetenschappelijke literatuur is echter zeer versnipperd en voor velen is de waarde van kunst in de zorg evident, maar ‘ongrijpbaar’. Ook is er nauwelijks samen mét ouderen onderzoek gedaan naar de waarde van deze activiteiten. Aanleiding genoeg om in Nederland een studie te doen naar de ervaringen en de waarde van kunstparticipatie samen met ouderen en kunstenaars.