Uncategorized

Marleen Dohmen haar promotieonderzoek bij Leyden Academy richt zich op de samenwerkingsrelatie tussen zorgmedewerkers, verpleeghuisbewoners en hun naasten ten behoeve van goede zorg, en de morele kwesties die zij daarbij tegenkomen. Een waardevol onderzoek, maar ook een onderzoek dat wat vragen oproept.

Wat een interessant onderwerp. Maar zorg moet toch altijd goed zijn. Wat bedoel je precies met goede zorg?
Goede zorg is altijd van belang. Maar wat er precies met goede zorg bedoeld wordt, is niet altijd duidelijk. Want wat voor mij belangrijk is (bijvoorbeeld lekker eten), hoeft voor de buurman niet net zo belangrijk te zijn. Bovendien kan datgene wat ‘goed’ is ook per situatie verschillen. Wat op het ene moment van belang is, speelt op het andere moment een minder grote rol. En waar je van de ene persoon graag een knuffel krijgt, voer je met de ander misschien liever een goed gesprek. De definitie van goede zorg is dus niet alleen voor iedereen anders, maar ook nog eens afhankelijk van de context en van de relaties tussen de betrokkenen.

Kan je een voorbeeld geven waar zorgmedewerkers, bewoners en naasten tegenaan kunnen lopen?
Een voorbeeld is een situatie waarin een dochter op bezoek komt bij haar vader en graag wil dat haar vader voor dat bezoek uit bed wordt gehaald, terwijl de zorgmedewerker dit te belastend voor de bewoner vindt. Beiden hebben op zo’n moment het beste voor met de bewoner, maar hun vertrekpunten zijn anders, wat zorgt voor spanning. De medewerker kijkt vanuit haar rol als zorgverlener en richt zich met name op het welzijn van de bewoner. Vanuit de gezondheidszorgethiek is dat logisch. Daar draait het maar om één persoon, namelijk degene die zorg ontvangt. De dochter is meer bezig met het contact met haar vader. Dat kunnen we duiden aan de hand van de familie-ethiek. In families draait het niet om één persoon, maar juist om het gezamenlijk in stand houden van de onderlinge banden. Met mijn onderzoek hoop ik meer inzicht te krijgen in dit soort onderliggende beweegredenen, om zo te komen tot een betere (samenwerkings)relatie tussen medewerkers, bewoners en naasten.

Hoe vindt dat wat je onderzoekt zijn weg naar de praktijk?
De verhalen van medewerkers, bewoners en naasten over hun ervaringen met zorg zijn een belangrijke bron van informatie voor zorgorganisaties. Toch worden deze verhalen niet altijd gedeeld, laat staan vastgelegd. Daarom hebben we binnen het speerpunt Betekenisvol de narratieve methode Ervaringen Centraal ontwikkeld, die handvatten biedt om ervaringen te verzamelen, structureren, delen en duiden. Samen met kennisorganisatie Vilans, Maastricht University, Tilburg University en Erasmus University bundelen we kennis over deze en andere narratieve methoden voor kwaliteitsverbetering in de verpleeghuiszorg. Verder werken we met verpleeghuisorganisatie Topaz samen aan het project Samen werken aan liefdevolle zorg. Dit is een participatief actieonderzoek, waarin medewerkers, bewoners en naasten aan de slag gaan om manieren te ontwikkelen om hun samenwerkingsrelatie te verbeteren. Door te kijken naar de samenwerking in de driehoek en daar met elkaar over in gesprek te gaan, leren zij meer over elkaars perspectief. Dit maakt nu al een groot verschil in het contact en draagt bij aan wederzijds begrip.

Tot slot een persoonlijke vraag, wat spreekt je aan bij het werk dat je doet en de doelgroep waarvoor je dit doet?
Wat mij het meest aanspreekt, is de ruimte die er is om in gesprek te gaan met de mensen om wie het gaat; met zorgmedewerkers, verpleeghuisbewoners en hun naasten. Deze groep mensen wordt niet altijd voldoende gehoord door degenen die het voor het zeggen hebben. Terwijl juist zij bij uitstek weten wat er nodig is. Op persoonlijk vlak heb ik ervaren hoe iemand die dichtbij staat wegens ziekte paternalistisch wordt benaderd of juist wordt vermeden. Het ongemak van anderen om met kwetsbaarheid om te gaan, kan voor pijnlijke situaties en afstand zorgen. Hetzelfde zie ik ook wanneer het oudere mensen betreft: zij worden vaak bij voorbaat niet serieus genomen of worden erg voorzichtig behandeld omdat anderen vooral hun kwetsbaarheid zien en niet de persoon die ze zijn. Ik zet me er dan ook graag voor in dat we ouderen serieuzer gaan nemen, en dat we tegelijkertijd lichter en luchtiger met elkaar om durven te gaan.

Wilt u meer weten over het promotieonderzoek van Marleen? Neem dan contact met haar op via dohmen@leydenacademy.nl.

“Iemands leven heeft waarde zolang men waarde toekent aan het leven van anderen door middel van liefde, vriendschap, verontwaardiging en mededogen”, aldus de Franse filosofe en feministe Simone de Beauvoir. Een mooi uitgangspunt dat goed aansluit op de missie van Leyden Academy: het verbeteren van de kwaliteit van leven van oudere mensen door kansen te scheppen voor een vitaal en betekenisvol leven, hecht verbonden binnen de maatschappij.

Afgelopen jaar heeft het team van Leyden Academy zich hier weer voor ingezet, samen met ouderen en met verschillende samenwerkingspartners. Zo organiseerden we met Aegon het digitaal leerprogramma Silver Starters, waar vijftigplussers de basis leren om hun idee om te zetten in een eigen bedrijf. Verder vond in samenwerking met het Jo Visser fonds het eerste Arts & Health Festival in het teken van dans plaats. En reikten we het eerste Leydse Lintje uit aan José Elshof, voor haar inzet om dans voor mensen met een bewegingsbeperking zoals Parkinson en multiple sclerose te stimuleren. We gingen met minister Helder in gesprek over de positieve effecten van het Leefplezierplan bij zorglocatie Den Es van Azora en locatie Vita van Zorggroep Elde Maasduinen. En we vierden op 11 november onze dies samen met de honderdjarige Leidse Amateur Fotografen Vereniging met de expositie ‘Een dag uit het leven van een honderdjarige’.

Dit alles en meer kunt u in tekst en beeld terugvinden in ons jaarbericht 2022. Het biedt een overzicht van de belangrijkste activiteiten en wapenfeiten aan de hand van onder andere onze drie speerpunten: hoe blijven we vitaal en wat kunnen mensen zelf én samen doen om langer gezond van lijf en leden en scherp van geest te blijven? Hoe geven we met elkaar betekenisvol invulling aan ons leven bij het ouder worden, ook als de kwetsbaarheid en afhankelijkheid toenemen, en met respect voor de verschillen tussen individuen? Hoe zorgen we ten slotte dat we ons verbonden weten binnen de gemeenschap en dat generaties elkaar ontmoeten, waarderen en versterken?

U kunt het jaarbericht hieronder doorbladeren of downloaden als pdf. Wij wensen u veel leesplezier.

Vooruitkijkend naar 2023 zullen we ons sterk blijven maken voor een saamhorige samenleving waarin jong en oud naar elkaar omkijken en zich verbonden weten. Waarin ouderen worden gezien en gehoord, ook de stem van mensen die verbaal minder vaardig zijn of minder goed de weg weten. En waarin we werken aan een omgeving die het mensen gemakkelijk maakt in beweging te komen en gezonde keuzes te maken.

Prof. dr. Tineke Abma
Directeur Leyden Academy on Vitality and Ageing

Ben je zorgprofessional? Dit jaar organiseert Leyden Academy een bijzondere reeks bijeenkomsten voor zorgprofessionals in de ouderenzorg! We hebben vijf thema’s geselecteerd die zowel in het leven als in de zorg aan de orde van de dag zijn. We nodigen je van harte uit om aan deze sessies deel te nemen. Het programma ziet er als volgt uit:

1 | Empathie & interesse op vrijdag 24 maart van 13.00 tot 16.00 uur

2 | Kwetsbaarheid & weerbaarheid op vrijdag 21 april van 13.00 tot 16.00 uur

3 | Vrijheid & grip op vrijdag 30 juni van 13.00 tot 16.00 uur

4 | Verlangen & intimiteit op vrijdag 15 september van 13.00 tot 16.00 uur

5 | Stilstand & verandering op vrijdag 17 november van 13.00 tot 16.00 uur

Deelname is gratis. Meer informatie over aanmelden vind je hier.

Kinderen en ouderen die sámen fantasiewerelden verzinnen onder begeleiding van professionele kunstenaars, dat is Generatie Mixer!

Bent u of kent u een theaterdocent? We organiseren speciaal voor (aanstaande) theaterdocenten op woensdag 10 mei a.s. de masterclass ‘Imaginary Communities’.

Imaginary Communities is een dramamethode die – op basis van pedagogische uitgangspunten – kinderen een gefantaseerde samenleving laat creëren, begeleid door professionele kunstenaars. Tijdens de masterclass maakt u kennis met deze methode en krijgt u creatieve tools en strategieën aangereikt zodat u deze na afloop zelfstandig kunt toepassen. Het Engelse Chol Theatre heeft de dramamethode ‘Imaginary Communities’ het afgelopen decennium samen met leraren en leerlingen uit het basisonderwijs ontwikkeld en onderzocht.

Doe ook mee en schrijf je in!

Omdat de docenten uit Engeland overkomen, zal de voertaal op deze dag voornamelijk Engels zijn.

Wat: masterclass Imaginary Communities
Voor wie: (aanstaande) theaterdocenten
Wanneer: woensdag 10 mei 2023
Tijd: 10.00-17.00 uur
Locatie: Amphion Cultuurbedrijf in Doetinchem
Kosten: € 40,- (incl. lunch)
Aanmelden: u kunt zich aanmelden via langlevekunst@amphion.nl

Kijk hier voor meer informatie.

 

 

 

Wat is leefplezier voor een individuele cliënt? Hoe kom je hier meer over te weten? Hoe draag je er aan bij? Hoe weet je of je het goede doet? En hoe deel je jouw ervaringskennis met je collega’s?

De afgelopen jaren heeft Leyden Academy met diverse praktijk- en onderwijsorganisaties samengewerkt aan zorg en ondersteuning gericht op leefplezier. Overal waar we kwamen, merkten we dat medewerkers heel graag hun ervaringen rondom de zorg en ondersteuning van bewoners delen. Ze vertelden over gebeurtenissen – zowel positieve als negatieve – die ze in hun werk hadden meegemaakt en indruk op hen hadden gemaakt. Gebeurtenissen waarvan ze iets hadden geleerd of waarvan ze vonden dat het van belang was voor anderen om te weten.

Deze ervaringen zijn een belangrijke bron van informatie maar worden niet altijd gedeeld, laat staan vastgelegd. Daarom ontwikkelden we Ervaringen Centraal, een methode die handvatten biedt voor het verzamelen, structureren, delen en duiden van de ervaringen van medewerkers, bewoners en hun naasten.

In deze speciale editie van de nieuwsbrief laten we je graag kennismaken met onze methode Ervaringen Centraal.

Oudere migranten met elkaar en hun omgeving verbinden door middel van activiteiten die in co-creatie worden ontwikkeld en uitgevoerd, dat is het doel van het programma ‘Tegen eenzaamheid in co-creatie met oudere migranten’. Zes organisaties gaan in vijf steden aan de slag, ze gaan ‘groepen draaien’ zoals dat in de praktijk wordt gezegd. Maar hoe draai je groepen? Hoe co-creëer je met mensen die soms niet weten wat ze zelf nodig hebben? Hoe verbind je mensen met verschillende achtergronden? Hoe creëer je onderling vertrouwen? Deze vragen en meer kwamen aan bod tijdens de trainingssessie die op 16 februari bij Stichting RCOAK plaatsvond.

“Ik heb al veel geleerd, leuk om op die manier ervaringen uit te wisselen” – deelnemer

Het programma borduurt voort op ‘Samen tegen Eenzaamheid’, een initiatief van Leyden Academy, Stichting Al-Amal en Stichting Dock Utrecht. Dit project wijst uit dat samenkomen op een participatieve wijze verbinding creëert en een basis legt voor het versterken van sociaal kapitaal. Binnen het huidige programma willen we meer mensen met migratieachtergrond bereiken en verbinden, en hun talenten ontdekken en versterken. We willen succesvolle elementen (verder) identificeren en kennis in een handleiding bundelen ter ondersteuning van andere organisaties.

Wil je meer weten kijk op onze website. Heb je zelf ervaring met ‘groepen draaien’, neem dan contact op met Nina Conkova.

Op vrijdag 3 februari jl. was Zohra Bourik, onderzoeker bij Leyden Academy, te gast bij een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer, georganiseerd door Fonda Sahla van D66. Zij ging daar met andere deskundigen, onder andere uit de zorgwereld, in gesprek over cultuursensitieve zorg.

Ieders behoefte aan zorg en aandacht is verschillend en vraagt om zorg die meebeweegt met de persoon en omstandigheden. Er zijn verschillende ideeën over cultuur, geloof en hoe je met elkaar omgaat. Het goed en open bespreken van wensen, mogelijkheden en samen daar een weg in vinden is nodig.

Zohra: “Uit de schrijnende verhalen van de experts kwam naar voren dat de zorg nog vaak tekort schiet als het gaat om passende zorg voor bepaalde doelgroepen, zoals ouderen met een migratieachtergrond, vluchtelingen, mantelzorgers, kindtolken of vrouwen. Om de zorg inclusief te maken en cultuursensitief te werken is het nodig dat we samen blijven leren van en met elkaar. De kunst is om “hokjes denken” te overstijgen en de zorgvrager te zien als individu en niet als vertegenwoordiger van diens cultuur, gemeenschap of beperking. Bewustwording van eigen aannames, de juiste vragen stellen en goed luisteren zijn dan van groot belang. Het toevoegen van divers talent aan een organisatie kan ook zorgen voor een inclusievere omgeving.”

Meer lezen over ons onderzoek naar cultuursensitieve zorg?

De overgang van betaald werken naar pensioen kan tot ingrijpende veranderingen in het leven leiden en tegelijkertijd nieuwe mogelijkheden bieden voor zelfontwikkeling en ook nieuw (on)betaald werk. Op dit moment is er nog weinig bekend over hoe vrouwen in Nederland de overgang van werk naar pensioen ervaren, hoe ze het vinden om te blijven werken en wat dit betekent voor hun welzijn en gezondheid. Graag willen we meer inzicht krijgen in de wensen en ambities van vrouwen rondom dit thema, passend bij onze ambitie bij te willen dragen aan een vitaal, zinvol en maatschappelijk actief leven.

Voor ons onderzoek zijn we op zoek naar vrouwen van tussen zestig en negentig jaar die nog werken of in het verleden minimaal twaalf uur per week hebben gewerkt. Het onderzoek bestaat uit een één-op-één interview (60-90 minuten) of een groepsgesprek met maximaal acht vrouwen (90-120 minuten), aan de hand van thema’s en open vragen. Deelnemers krijgen ook ruimte om eigen onderwerpen aan te dragen. Vanzelfsprekend worden gegevens anoniem en vertrouwelijk behandeld en worden eventuele reiskosten vergoed.

Heeft u vragen of wilt u meewerken aan dit onderzoek, dat mede mogelijk gemaakt is door het Jo Visser fonds, of kent u iemand die zou willen meewerken? We horen het graag! U kunt mailen naar dr. Elena Bendien.

Afgelopen jaar namen 25 jongeren deel aan Zomervisite. Dit initiatief van het Jo Visser fonds en Leyden Academy is bedoeld om de beeldvorming over veroudering positiever te kleuren door jong en oud met elkaar in contact te brengen en om jongeren te enthousiasmeren voor een baan in de ouderenzorg. Want met de krapte op de arbeidsmarkt, en dan zeker in de ouderenzorg, is dat geen overbodige luxe. Uit onze evaluatie blijkt dat Zomervisite driemaal winst oplevert; voor de deelnemende jongeren, de bewoners en voor de medewerkers.

Win 1: voor de deelnemende jongeren
Na een soms onwennige en uitdagende start, levert de ervaring de jongeren plezier, voldoening en een vrijwilligersvergoeding op. Ze vinden het contact met de bewoners leuk en leerzaam, en zijn blij dat de bewoners zo van hun bezoek genieten. Sommige jongeren blijven na Zomervisite contacthouden met bewoners en een enkeling denkt na over een loopbaan in de ouderenzorg.
“We schelen dan wel 70 jaar maar we kunnen over van alles kletsen. Het voelt als een vriendschap. Ik krijg ook zo veel dankbaarheid en waardering.” – Jongere

Win 2: voor de bewoners in een woon-/zorglocatie
Voor de ouderen zijn de ontmoetingen waardevol omdat de jonge mensen een andere energie meebrengen en ze samen andere activiteiten ondernemen. De bewoners worden meer uitgedaagd tijdens het bezoek van de jongeren. Jongeren krijgen dingen bij de bewoners voor elkaar, aldus een medewerker.
“De jongere die op Zomervisite kwam heeft me uitgelegd hoe ik op de tablet Netflix kan kijken. Er gaat een wereld voor me open!” – Bewoner

Win 3: voor de medewerkers
De zorglocaties zijn blij met de extra aandacht en activiteiten voor de bewoners tijdens de rustige zomerperiode. Tijdens het 1-op-1-contact ligt de focus op welzijn en niet op zorg. Je moet even investeren in het inwerken van jongeren, maar je krijgt er ook veel voor terug zoals de geboden hulp en de blijdschap onder de bewoners, aldus een zorgmedewerker. We zien de meerwaarde van Zomervisite bij de deelnemende locaties en hopen dat dit initiatief breder kan worden ingezet.
“Op deze manier kan je jongeren laten zien, dat het een heel mooi beroep is. Je stopt daar liefde en aandacht in en krijgt daar ook veel voor terug.” – Medewerker zorglocatie

Hoe nu verder?
Na vijf jaar Zomervisite te hebben georganiseerd en grotendeels gefinancierd, hopen de initiatiefnemers dat zorglocaties Zomervisite omarmen en zelf opzetten. Daartoe is een infographic gemaakt met handige stappen en kan men de app van stichting JOW! gebruiken.

“Zomervisite is een voorbeeldproject hoe het Jo Visser fonds werken in de ouderenzorg wil stimuleren. Onbekend maakt onbemind en door waardevolle ontmoetingen tussen jong en oud ontstaat waardering en kunnen beelden worden bijgesteld.” – Danielle Swart, manager Jo Visser fonds

Wil je meer weten over Zomervisite? Neem dan contact op met Yvonne Koemans (koemans@leydenacademy.nl).

In de Nederlandse zorg vindt een verschuiving plaats van paternalistische naar democratische zorg. Van zorgorganisaties wordt verwacht dat zij zich voornamelijk richten op het welzijn van hun bewoners en samen met de naasten van bewoners afstemmen over zorg. Hoewel deze manier van werken weerspiegeld wordt in verpleeghuisbeleid, blijkt het in de praktijk vaak lastig om democratische zorg te bieden.

Leefplezierbenadering
Om handvatten te bieden voor democratische zorg, ontwikkelden we samen met 110 zorgmedewerkers van 11 zorglocaties een leefplezierbenadering, -plan en -training. We maakten gebruik van responsieve evaluatie om de dialoog tussen de verschillende betrokkenen vorm te geven. Responsieve evaluatie is een methode die vaak wordt ingezet om wederzijds begrip tussen verschillende betrokkenen te bevorderen en een gezamenlijk leerproces te stimuleren. Dit sluit goed aan bij de leefplezierbenadering, waarin betrokkenen van elkaar leren door een persoonlijke band op te bouwen en verhalen met elkaar te delen. Hoe? Dat wordt duidelijk in het volgende voorbeeld, waarin een zorgmedewerker deelt hoe zij een bewoner beter heeft leren kennen:

“Het was voor mij best een uitdaging om een open gesprek te beginnen met deze bewoner, omdat hij last heeft van afasie. Daardoor vertelt hij niet veel over zichzelf en geeft hij vaak maar kort antwoord op vragen. Tijdens de gesprekken in zijn kamer kwam ik veel meer over hem te weten dan ik ooit had gedacht. Hij vertelde me ook dat hij het liefst zwarte koffie drinkt, maar omdat we hem altijd vragen “wil je koffie, met suiker en melk?” drinkt hij dat. Als we hem open vragen stellen voelt hij zich vrij om ons te vertellen wat hij wil.”

In de leefplezierbenadering staat het gezamenlijk vormgeven van persoonsgerichte zorg centraal. Hierbij is de inbreng van iedereen die bij het zorgproces betrokken is waardevol. Dit is een democratische visie op zorg, waarbij goede zorg begint in de leefwereld van de bewoner en het resultaat is van een intersubjectieve dialoog tussen de bewoner en zijn of haar (formele en informele) zorgverleners. Het volgende verhaal is een voorbeeld van hoe zo’n dialoog er in de praktijk uit kan zien:

“Een van onze bewoners rookt graag. Zijn familie voorziet hem van een dagelijkse voorraad sigaretten, dezelfde hoeveelheid die hij thuis rookte. Maar door zijn dementie raakt zijn voorraad snel op. Hij steekt de ene na de andere sigaret op, omdat hij vergeet dat hij net gerookt heeft. We bespraken het met zijn vrouw en kwamen tot de afspraak dat wij als zorgpersoneel de sigaretten bij ons zouden houden en dat hij elke keer dat hij wilde roken om een sigaret kon vragen. Maar het bleek dat de bewoner hier niet blij mee was en zich als een kind behandeld voelde door elke keer om een sigaret te moeten vragen. Ik begreep hem, maar legde hem ook uit waarom we tot deze afspraak waren gekomen. Hij begreep mijn punt ook en was het ermee eens dat hij de sigaretten beter niet zelf in beheer kon hebben. Daarna hebben we met hem én zijn vrouw afgesproken om hem elke keer dat hij erom vraagt vijf sigaretten te geven. Hij was veel gelukkiger met deze regeling.”

Democratische zorg
In het hoofdstuk ‘Democratic Care in Nursing Homes: Responsive Evaluation to Mutually Learn About Good Care’ presenteren we onze bevindingen van het leefplezierproject en bespreken we de implicaties voor het democratisch potentieel van organisaties. We laten zien dat de participatie van bewoners en hun naasten in het zorgproces kan bijdragen aan wederzijds begrip. Ook laten we zien dat dit een organisatiecultuur vereist waarin verschillende en soms tegenstrijdige perspectieven op wat goede zorg inhoudt worden erkend en ruimte wordt gecreëerd om daarover in dialoog te gaan.

Hoofdstuk 13: ‘Democratic Care in Nursing Homes: Responsive Evaluation to Mutually Learn About Good Care’ van Marleen Dohmen, Josanne Huijg, Susan Woelders en Tineke Abma, gepubliceerd in ‘Institutions and Organizations as Learning Environments for Participation and Democracy’, University of Innsbruck, uitgeverij Springer.