Het coronavirus legt ons publieke leven grotendeels stil. De maatregelen om afstand tot elkaar te bewaren en voorlopig vooral thuis te blijven, veranderen ons leven ingrijpend. Hoe beleven senioren in Nederland deze uitzonderlijke tijden? Waar maken zij zich zorgen over, wat geeft hen hoop en troost, hoe brengen zij de dag door? Op Wij & corona verzamelen we al meer dan een jaar hun verhalen en geven we een podium aan ouderen om hun ervaringen te delen.
Zo ook van Hanneke (83) uit Soest, waarin ze weergeeft hoe corona is verlopen en hoe zij het heeft ervaren.
Hoe het allemaal begon
Korte tijd voor de eerste golf van corona begin 2020 het leven in ons land tot stilstand bracht, had ik besloten om al mijn vrijwilligersfuncties af te bouwen om weer aan iets nieuws te beginnen. De eerste meldingen over een nog onbekend virus in Wuhan waren in de internationale vakpers al gesignaleerd, maar China lag ver weg en wij Nederlanders hadden immers goede ervaringen met de jaarlijkse antigriepvaccinaties, dus we konden wel tegen een stootje. Het pakte anders uit. Het virus bleek agressief te zijn, zich grillig te gedragen en snel te verspreiden. Rond midden februari pakten de media de berichtgeving op en nadien ging er geen dag voorbij zonder berichten over besmettingen, opnames in ziekenhuizen en een gezondheidszorg, waarin koortsachtig gespeurd werd naar de oorsprong van dit virus en de bestrijding ervan. Begin 2020 had niemand een idee hoe lang dit virus ons in de greep zou houden….
Wegvallen van sociaal en cultureel leven
Toen van overheidswege de eerste lockdown van kracht werd en de bevolking voor nog onbepaalde tijd in quarantaine werd geplaatst besefte ik, dat het voor mij als alleenwonende flatbewoner belangrijk was om een plan te maken. Enige structuur in de dag… de week… de maand (?) … het jaar (!) zou houvast bieden bij het wegvallen van mijn sociaal/culturele leven met familie en vrienden in Nederland en daarbuiten. De planning van de dag bleef hetzelfde, maar de lege plekken door het wegvallen van het sporten, de concerten, de cursussen, theater- en museumbezoek hakte er diep in. Daar kwam bij dat ik tijdens deze pandemie geen kans zag om – gezien mijn leeftijd – nieuwe vrijwilligerstaken op me te nemen. Het ‘life’ contact met mensen viel weg en de compensatie door telefoon, What’sApp en computer is weliswaar nuttig, maar blijft voor mij niet meer dan een hulpmiddel in de communicatie. Mijn echte contacten gaan middels een persoonlijke brief, een etentje bij mij thuis en anderen een bezoekje brengen.
Verbindende schakel
Het was een vreemde ervaring om een lege agenda te hebben, waarvan het vullen toch meer inspanning kostte dan ik had verwacht. Je kunt niet een hele dag zoetbrengen met koken of computerwerk, afgewisseld door wandelingen in de prachtige bossen rond Soest en omstreken. Maar het pluspunt was nu wel om eindelijk een tweede krant (Trouw) aan te schaffen die naast de NRC in de berichtgeving over het verloop van de pandemie elkaar zo getrouw mogelijk aanvulden. Epidemiologische modellen, de factor R en ervaringen vanuit het dagelijkse praktijk legden verschillende accenten. Wetenschap (genezen tot elke prijs !) versus de ervaring (leven tot welke prijs ?). De verbindende schakel die te lang buiten het zicht bleef was de kwaliteit van leven na corona. De humane wetenschappen hadden veel eerder ingeschakeld kunnen worden.
Teruglopende energie
Mijn lijvige krantenarchief over het verloop van de pandemie staat nu opgeslagen in grote schoenendozen van Human Nature. De aankoop van extra schoenen daagt mij uit om nog meer van de natuur te genieten! Aan de quarantaine van de eerste weken merkte ik tot mijn verbazing, dat mijn stem haar kracht begon te verliezen. Dat was reden om mijzelf hardop te gaan voorlezen, zowel in gezellige als complexe teksten. Het was een signaal, dat er iets aan het contacthouden ontbrak. In korte tijd viel de mantelzorg voor mijn hoog bejaarde buren weg, die gelukkig geen corona hebben gekregen. Mijn woonetage liep leeg. Naarmate de weken en maanden van de verplichte lockdown zich aaneenregen merkte ik wel, dat het steeds moeilijker werd om de eigen accu op te laden. De Amerikanen hebben daar een mooie uitdrukking voor: pull up your bootstraps and get going, met andere woorden ‘pak jezelf aan en ga aan de slag’. Maar je merkt aan jezelf, dat de energie terugloopt. De ervaring om na een heel actieve loopbaan en leven nu bijna twee jaren naast de samenleving te staan, had ik nooit kunnen voorspellen.
Gelukspareltjes
Toen de mogelijkheden voor ontspanning beperkt raakten, prees ik mij gelukkig dat ik in de bossen intens kon genieten van de natuur. Een stevige wandeling doet wonderen en ook al was de Nordic Walking enkele maanden stopgezet, voor de natuurliefhebber is er altijd wel iets te ontdekken. Stel je voor, dat op een druk bezocht duinpad een routepaaltje met een kleurig gehaakt coronaatje is versierd met daarbij een minibriefje met de tekst:’ is er iemand in uw omgeving, die alleen is en niet meer wandelen kan, zoek eens even contact om die eenzaamheid te doorbreken’. Het zijn die gelukspareltjes, die het hem doen. Een ander voorbeeld: een vriendin wachtte op een afspraak met de podoloog vanwege een hele pijnlijke voet. Door de feestdagen kon die afspraak niet direct plaatsvinden. Ze vertelde me, dat ze een oplossing gevonden had in het plaatsen van een omgekeerd pannesponsje in de hak van de schoen, het bleek een probaat hulpmiddel om de pijn te verzachten!
Humane wetenschappen
Met de kennis van nu en een terugblik op anderhalf jaar corona-ervaring besef ik dat heel veel mensen zwaar zijn getroffen door deze pandemie en met de beste bedoelingen, maar onterecht gescheiden zijn van hun dierbaren in een levenscrisis. In het streven om de pandemie in de greep te krijgen, heeft men in eerste instantie het verschijnsel COVID-19 in haar grilligheid willen analyseren en naar een behandelmethode gezocht die de morbiditeit en mortaliteit zou verlagen. Het probleem daarbij was, dat op basis van de verworven kennis de medische en verpleegkundige zorg op ervaring moest terugvallen en deze continu aan verandering onderhevig was. Het onderzoek naar het effect van een behandeling volgde nadien. In die crisistijd is over het hoofd gezien, dat vanuit de humane wetenschappen een kader van ondersteuning geboden had kunnen worden om het proces van heling in goede banen te leiden. Een mens is geen bundeling (entiteit) van organen en systemen, maar een unieke persoonlijkheid die als zodanig erkend wil worden in gezondheid en ziekte.
Hechte samenwerking
Tijdens de eerste ‘golf’ heb ik het late programma op NPO 2 gevolgd en was geraakt door de verhalen van onder andere de verpleegkundigen, die met gevaar voor eigen leven de zorg aan de patiënt waarborgden. De uitgesproken waardering van de medisch specialisten voor de intensive care-verpleegkundigen was hartverwarmend. Men hield een pleidooi voor meer erkenning en honorering van het verpleegkundig beroep. De inzet van de behandelteams omvatte steeds meer disciplines en vakmensen, die in de acute fase continu in dienst leken te zijn. Was het de adrenaline, die hen staande hield of de hechte samenwerking onder elkaar? Mogelijk beide.
De eerste golf
De eerste coronagolf kenmerkte zich door een race tegen de tijd om mensen in leven te houden, kennis te verzamelen om de besmetting met het COVID-19-virus onder controle te krijgen en een adequate behandeling te ontwikkelen. De bevolking realiseerde zich dat het niet meer om een griepje ging. Er was sprake van een paniekstemming en men zocht naar een houvast om de angst te beteugelen. In die fase was de blik op de virologen en epidemiologen gericht. Daarnaast keek men met argusogen naar de overheid, die het probleem moest kunnen oplossen. Geen wonder, dat de inperkingen zonder veel protest werden gevolgd er van uitgaande dat er in de nazomer van 2020 een vaccin beschikbaar zou komen.
De tweede golf
Tijdens de tweede coronagolf was er eigenlijk al een tegenzin onder de bevolking te bespeuren. Het eerder toegezegde vaccin liet op zich wachten en de herstelfase was nog niet in zicht. De berichtgeving door de overheid op TV werd om de week in afwachting tegemoet gezien. Hoewel de overheid concrete richtlijnen wenste te geven, werden adviezen niet altijd begrepen, laat staan uitvoerbaar geacht. Vroegtijdige planning werd dikwijls door een vertraagde uitvoering achterhaald. Daardoor ontstond onzekerheid over het beleid. Waar in de eerste fase de medische zorg alle aandacht opeiste, verschoof het accent in de tweede fase steeds meer naar de psychosociale gevolgen van de pandemie, die zo dramatisch zichtbaar werden in de verpleeghuizen. De overheid stond voor de moeilijke keuze haar beleid te moeten balanceren tussen gezondheidszorg en de sociaal economische sector, die dankzij financiële ondersteuning staande werd gehouden.
Vaccinatiefase
Toen einde 2020 het Pfizer-vaccin beschikbaar kwam en nadien de andere vaccins voor gebruik werden vrijgegeven, kon vanaf 2021 de vaccinatie beginnen. Opnieuw werden er toezeggingen gedaan die later werden herroepen omdat vaccins niet volgens afspraak leverbaar waren, de omvang van de entingen die de beschikbaarheid van grote ruimtes vereiste en deskundig personeel dat moest worden gerekruteerd. De logistiek verliep niet zonder problemen, waarmee de timing in het gedrang kwam. Na een hobbelige aanloopfase kregen de ouderen en meeste kwetsbare burgers hun vaccinatie voor einde mei dit jaar.
Dankbaarheid
Dit zijn slechts enkele ervaringen die in het proces van deze pandemie beschreven zijn. Het leven kwam tot stilstand voor de waarnemer in de zijlijn van een hectische periode, die naar we hopen snel tot het verleden gaat horen. Deze tijd heeft naast de spanning en droefheid om het verlies van dierbaren, ook mooie momenten laten zien. Ik denk aan de inzet van de hulpverleners, die onvermoeibaar paraat bleven in ziekenhuizen, verpleeghuizen en thuiszorg. De creativiteit van mensen aan de basis, die met een kwinkslag alleenstaanden een aubade brachten, het bloembed met ‘Houd moed’, de letters door kinderen gemaakt. En dan de Oma, die op driehoog van een zorgcentrum per hoogwerker door haar kleinzoon het wekelijkse taartje aangereikt kreeg. Het zijn de kleine dingen die het doen. Al is het geen makkelijke tijd geweest, toch blijf ik dankbaar voor mijn gezondheid en plezier in het leven met anderen.
“Auch kleine Dinge können uns entzücken
Auch kleine Dinge können teuer sein!”
Wij & corona is een initiatief van GetOud en Leyden Academy, en wordt mede mogelijk gemaakt door het Jo Visser fonds, Fonds Sluyterman van Loo, Stichting RCOAK en Fonds 1818.
Marije Blok, senior onderzoeker bij Leyden Academy, leidt een panel met daarin Rogier Croes, bedenker van Tante Co, een tool die ouderen in verpleeghuizen helpt om hun wensen en behoeften te uiten; Michiel Hulsbergen, CEO van Dialoguetrainer die de Oefendokter ontwikkelde, een virtuele dokter die patiënten helpt om hun gesprek met een echte dokter voor te bereiden; en Friso Gosliga, consultant bij Leyden Academy en Cognitive Edge, ontwikkelaar van de app SenseMaker die stakeholders in verpleeghuizen ondersteunt om hun ervaringen uit te wisselen en elkaar beter te begrijpen.
