Uncategorized

Op donderdag 7 april a.s. is het Wereldgezondheidsdag. Dit jaar staat de dag in het teken van de strijd tegen diabetes. Minstens een half uur per dag in touw zijn is heel belangrijk, zeker voor mensen met diabetes. Door te bewegen, blijft de bloedsuikerspiegel stabieler. Bij Leyden Academy vinden we dit een mooie aanleiding voor een Vitality Walk. Zoals gebruikelijk, is iedereen van harte uitgenodigd om met ons mee te wandelen: van burgemeester en wethouders, medewerkers en relaties tot scholieren, studenten en senioren. We zien u graag op 7 april!

Datum
Donderdag 7 april 2016

Tijd & locatie
12.30 uur start wandeling bij Theehuis Noord, Joop Vervoornpad 1, Leiden
13.15 uur einde wandeling bij Theehuis Noord

Lunch
Op eigen gelegenheid

Aanmelden
Niet nodig

Snelle economische ontwikkeling en verstedelijking hebben verregaande invloed op de sterfte in ontwikkelingslanden; er overlijden nu meer mensen aan chronische ziekten, overgewicht en roken dan aan ondervoeding en infectieziekten. Volgens een internationale groep onderzoekers moet de focus in de volksgezondheid in ontwikkelingslanden verschuiven naar het stimuleren van een gezonde levensstijl en de bestrijding van chronische ziekten op latere leeftijd, in plaats van de aandacht uitsluitend te richten op infectieziekten die hun tol eisen op jongere leeftijd. Inwoners van ontwikkelingslanden hebben weinig tijd gehad om zich aan te passen en zijn daarom vatbaarder voor welvaartsziekten. Deze bevindingen zijn op 17 februari jl. gepubliceerd in The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene.

Welvaartsziekten hebben traditionele ziekten ingehaald
De overgang van schaarste naar meer welvarende omgevingen, gaat in ontwikkelingslanden gepaard met een snelle toename van het aantal mensen met niet-overdraagbare ziekten zoals hart- en vaatziekten, kanker, chronische aandoeningen van de luchtwegen en suikerziekte. In Afrika veroorzaken deze ziekten al meer sterfgevallen dan traditionele ziekten zoals malaria en longontsteking. Verwacht wordt dat het aantal sterfgevallen in ontwikkelingslanden als gevolg van niet-overdraagbare ziekten in 2030 maar liefst 71% van alle sterfgevallen bedraagt en ruim vier keer hoger zal liggen dan in westerse landen.

Driedubbele evolutionaire mismatch
De onderzoekers betogen dat de bevolking van ontwikkelingslanden veel gevoeliger is voor welvaartsziekten dan de bevolking van westerse landen, als gevolg van een ‘driedubbele evolutionaire mismatch’. Onderzoeker David van Bodegom van Leyden Academy on Vitality and Ageing legt uit: “Ontwikkelingslanden maken een snelle overgang door van schaarste naar meer welvaart, vaak binnen één generatie. Voor de bevolking in Westerse landen heeft deze overgang meerdere generaties geduurd, waardoor ze meer tijd hebben gehad om zich hier cultureel en epigenetisch op aan te passen. De bevolking van ontwikkelingslanden matchen zowel genetisch, cultureel als epigenetisch niet met hun in toenemende mate welvarende leefomgeving. In cultureel opzicht geldt vaak nog steeds het ideaal van corpulentie en fysieke inactiviteit, die bij mannen wordt geassocieerd met status en bij vrouwen met vruchtbaarheid. In epigenetisch opzicht zijn veel Afrikanen die vandaag leven, geboren in armoede. Hun lichamen zijn in hun jeugd geprogrammeerd om maximaal calorieën in vetreserves op te slaan, ter voorbereiding op tijden van schaarste. Die programmering draagt nu bij aan zwaarlijvigheid, suikerziekte en hart- en vaatziekten in snel uitdijende stedelijke populaties.”

Verschuiving nodig in volksgezondheid
Als gevolg van de driedubbele mismatch verwachten de onderzoekers dat ontwikkelingslanden veel harder zullen worden getroffen door welvaartsziekten dan westerse landen. Organisaties actief op het gebied van volksgezondheid zullen dan ook een hogere prioriteit moeten geven aan de preventie en behandeling van deze ziekten. Van Bodegom: “Gezondheidsorganisaties, gesteund door wereldwijde programma’s zoals de Millennium Development Goals, hebben grote stappen gezet in de bestrijding van armoede, ondervoeding, infectieziekten en kindersterfte. Nu staan we voor een nieuwe bedreiging. Alleen door de handen ineen te slaan, kunnen we de leefomgeving in ontwikkelingslanden zo aanpassen dat de explosie van welvaartsziekten wordt ingedamd. Nu is het moment! Roken, de hele dag zitten op kantoor, overal fastfood… laten we nu helpen voorkomen wat we in de westerse samenleving veel te lang hebben verwaarloosd.”

Organisaties zoals NCD Alliance en Lancet NCD Action Group pleiten al langer voor de erkenning van niet-overdraagbare ziekten als een acute bedreiging voor de wereldwijde volksgezondheid. De onderzoekers dragen nu ook evolutionaire argumenten aan voor hun pleidooi.

Het artikel ‘An Emerging Epidemic of Non-communicable Diseases in Developing Populations Due to a Triple Evolutionary Mismatch’ door Jacob J.E. Koopman, David van Bodegom, Juventus B. Ziem en Rudi G.J. Westendorp is op 17 februari 2016 gepubliceerd door wetenschappelijk tijdschrift The American Journal of Tropical Medicine and Hygiene. Een samenvatting vindt u hier.

In geval van vragen kunt u contact opnemen met Niels Bartels, manager communicatie, via tel. (071) 524 0960 of per e-mail.

Zöldségek szemmagasságban! Oftewel: leg je groente op ooghoogte in de koelkast. De boekposter met praktische tips om gezond oud te worden, is nu vertaald in het Hongaars. De poster maakt onderdeel uit van het boek Oud worden in de praktijk. Laat de omgeving het werk doen van professor Rudi Westendorp en David van Bodegom.

De vertaling is een initiatief van de Hongaarse vestiging van Aegon N.V., als onderdeel van een interne campagne om een vitale leefstijl op de werkvloer te bevorderen. In het kader van deze campagne zijn in samenwerking met Leyden Academy onder andere ook twee video’s gemaakt.

Bekijk de Hongaarse boekposter hier.

Hoe zorgen we dat er meer aandacht komt voor ouderen in de medische curricula? Dit was de inzet van een expert meeting van universitaire kerndocenten en curriculumcoördinatoren op het gebied van ouderengeneeskunde, op dinsdag 16 februari 2016 bij Leyden Academy. Met afvaardigingen van umc’s uit Groningen, Utrecht, Leiden, Rotterdam, Maastricht en Amsterdam.

Aanleiding voor de bijeenkomst voert terug tot 2011, toen uit een inventarisatie van Leyden Academy bleek dat het onderwijs op het gebied van ouderengeneeskunde op de acht medische faculteiten in aanbod en kwaliteit sterk varieerde en voor verbetering vatbaar was. Met het rapport kregen de faculteiten in 2015 vervolgens een kader aangereikt om ouderengeneeskunde beter en consistenter in hun curricula te verwerken. Verschillende faculteiten geven aan dit rapport met basiscompetenties nu als leidraad te gebruiken bij de curriculumherziening, maar merken op dat het lastig is om al deze competenties te onderwijzen in de korte tijd die ze tot hun beschikking hebben – in de inventarisatie van 2011 werd vastgesteld dat gemiddeld slechts twee procent van het curriculum is gericht op ouderengeneeskunde.De daadwerkelijke invoering van deze competenties in het medisch onderwijs werd dan ook gezien als de grootste uitdaging, zeker zolang nog niet op alle faculteiten een coördinator is aangesteld voor het ouderengeneeskundig onderwijs. Mede om die reden nam Leyden Academy het initiatief tot deze expert meeting, om ervaringen te delen en gezamenlijk ouderenzorg hoger op de onderwijsagenda te krijgen. Met als ultiem doel: betere patiëntenzorg.

Curriculum op de schop
Cees Hertogh, hoogleraar ouderengeneeskunde aan het VUmc, zette de discussie al snel op scherp: “Het moet niet gaan over meer aandacht voor ouderengeneeskunde. Het hele medische curriculum moet op de schop.” Volgens Hertogh zijn de curricula al sinds de 19e eeuw gebaseerd op het genezen van acute ziekten, terwijl we inmiddels leven in een tijdperk van vooral chronische ziekten met veel oudere patiënten die niet passen in een curriculum gebaseerd op enkelvoudige diagnosen. Aandacht voor ouderen mag dan ook geen voetnoot zijn, maar moet over de volle breedte van de opleiding zijn geïntegreerd. Hertogh’s pleidooi vond veel bijval, waarbij onder meer werd geopperd om coalities te smeden met andere meer holistische disciplines, zoals huisartsgeneeskunde, kindergeneeskunde en psychiatrie.

House en soaps
Uiteraard werden er ook praktische ervaringen, inzichten en ideeën uitgewisseld. UMC Utrecht blijkt te werken aan herziening van het curriculum, met meer ruimte voor ouderengeneeskunde in combinatie met neurologie en psychiatrie. Corry van Rooyen, onderwijskundige bij het KNMG, deelde haar ervaringen op het gebied van ouderengeneeskunde in de medische vervolgopleidingen, waarbij onder meer een MOOC (massive open online course) is ontwikkeld voor alle artsen in opleiding. Zij vindt het niet ondenkbaar dat deze cursus ook in de basisopleiding kan worden ingezet. Andere innovatieve leermethoden die ter sprake kwamen, waren de toepassing van soaps en de televisieserie ‘House’ (over een botte maar briljante arts die ingewikkelde casuïstische puzzels oplost) om aan te sluiten bij de belevingswereld van studenten. Ten slotte kwam de inzet van positieve rolmodellen regelmatig terug en werd het belang breed onderkend van direct en bij voorkeur langdurig contact tussen student en ouderen, bijvoorbeeld in de vorm van een buddy-systeem.

Samen een vuist maken
In de afsluiting van de expert meeting is de optie verkend om een landelijk platform in te richten, om initiatieven te verbinden, gezamenlijk een vuist te kunnen maken en bijvoorbeeld minimaal vereiste standaarden vast te stellen op het gebied van ouderengeneeskunde die op elke faculteit zouden moeten worden gehaald. Dit zou ook helpen om de aansluiting met de vervolgopleidingen te vergemakkelijken. De urgentie wordt alom gevoeld en een volgende bijeenkomst wordt gepland.

David van Bodegom sprak op 27 januari 2016 tijdens TEDxUtrecht, een spectaculair evenement waar baanbrekende ideeën werden gedeeld. David presenteerde er een unieke benadering van gezond ouder worden: pas slim je leefomgeving aan, zodat je ongemerkt wordt verleid om gezonde en actieve keuzes te maken. De TED-talk, die mede is gebaseerd op het gedachtegoed uit het boek Oud worden in de praktijk dat hij samen met Rudi Westendorp schreef, kunt u hier bekijken: https://youtu.be/0qKW8bFBLzg.

Voor meer informatie over het evenement en de andere TED-talks kunt u de website bezoeken van TEDxUtrecht.

In hun boek Oud worden in de praktijk pleiten dr. David van Bodegom en professor Rudi Westendorp voor een publieke ruimte die mensen verleidt tot gezonder en socialer gedrag. Iedereen kan in zijn eigen directe omgeving aan de slag, maar het boek roept ook beleidsbepalers op om hierin hun verantwoordelijkheid te nemen. Stefan van de Griendt, fractievoorzitter D66 in de gemeente Leidschendam-Voorburg, las het boek en voegde de daad bij het woord.

“Hier kan en moet ik wat mee”
Van de Griendt was gegrepen door het pleidooi van Van Bodegom en Westendorp: “Ik geloof heilig in het idee van een andere publieke gezondheid, preventie, meer gezonde jaren aan je leven toevoegen, meer bewegen en betere – en ook simpelweg minder – voeding. Mensen vertellen wat ze niet moeten doen, dat werkt niet. De drempel om meer te bewegen verlagen: dat helpt wel. Je kunt zo ook echt besparen op zorgkosten. Het boek combineert wetenschappelijke inzichten heel mooi met concrete voorbeelden. Ik dacht: hier kan en moet ik wat mee. Ik vond dat dit binnen mijn gemeente op de politieke agenda moest.”

Visie op sport én bewegen
De timing kon niet beter: toen Van de Griendt het boek las, stond in de gemeenteraad de sportvisie op de agenda. “Een prima visie, maar in mijn beleving moest deze niet alleen over sporten gaan, maar ook over bewegen. Daar begint het mee. In een werkgroep-bespreking met raadsleden heb ik aangegeven dat de sportvisie wat mij betreft een ‘beweeg- en sportvisie’ moest worden. Daarop heb ik de verantwoordelijke wethouder en haar ambtelijke ondersteuning, het boek cadeau gedaan. Ook zij raakten geïnspireerd. Met als resultaat dat op dinsdag 26 januari jl. de beweeg- en sportvisie ter vaststelling op de agenda van de gemeenteraad stond.”

Goede ideeën ophalen
De ambities van de gemeente zijn in de visie nog wat abstract geformuleerd. Om te zorgen dat het onderdeel ‘Openbare ruimte nodigt uit tot bewegen’ voldoende vaart meekreeg, diende de D66-fractie een bijzondere motie in met expliciete verwijzing naar het gedachtegoed van Oud worden in de praktijk. “De motie kent twee onderdelen. Ten eerste: wat is onze opvatting nu over de openbare ruimte in de gemeente als het gaat om de vraag of die uitnodigt tot bewegen? En ten tweede: laten we goede ideeën ophalen bij andere gemeenten in binnen- en buitenland, die mogelijk ook bij ons toepasbaar zijn. Zo kan de gemeente het autogebruik ontmoedigen in de bebouwde kom, goede fietspaden en fietsparkeerplaatsen aanleggen, zorgen voor mooie wandelroutes, stadstuinen en open speelplaatsen.”

Ommekeer in het denken
De motie van D66 is op één partij na door de gehele gemeenteraad van Leidschendam-Voorburg aangenomen. Van de Griendt: “Dit betekent dat we als gemeente een eerste stap gaan zetten op weg naar een openbare ruimte die meer uitnodigt tot bewegen. Het begint met een ommekeer in het denken; van gemak en inactiviteit, naar actief bewegen. We mogen als overheid ook best de gezondheid van onze burgers beschermen. Daar dragen we op deze wijze aan bij, mede dankzij het mooie en inspirerende boek van Van Bodegom en Westendorp.”

Veel landen staan op de drempel van een belangrijke demografische verschuiving: de vergrijzing. De term vergrijzing wordt vaak geassocieerd met een hogere druk op de collectieve financiën, vooral door een hogere vraag naar medische en langdurige zorg. Uit economische studies blijkt echter dat de vergrijzing waarschijnlijk een marginale invloed zal hebben op de stijgende zorguitgaven, vergeleken met medische innovaties, toenemende inefficiëntie van arbeid in de zorg en herstructurering van de zorgmarkt. Daarnaast zal de stijging in zorguitgaven door de vergrijzing mogelijk verder worden gedempt door andere ontwikkelingen. Dit valt te lezen in het proefschrift Population ageing and health care expenditure van Herbert Rolden, dat hij op dinsdag 2 februari a.s. publiek zal verdedigen in het Academiegebouw in Leiden.

Rolden beschrijft dat de vergrijzing grofweg is onder te verdelen in drie ‘dynamieken’: een hogere levensverwachting, een groeiend aandeel ouderen en een hoger gemiddeld sterfterisico in de algehele populatie.

Levensverwachting
Door de eeuwen heen hebben toenemende welvaart en betere zorg, voeding en hygiëne ervoor gezorgd dat de sterftekans is gedaald, waardoor de levensverwachting is gestegen. De invloed van deze toenemende levensverwachting op de zorguitgaven van ouderen is afhankelijk van hoe de gezonde levensverwachting zich ontwikkelt. Als dit ook blijft stijgen dan zullen de ‘dure jaren’ worden uitgesteld. Echter, als de gezonde levensverwachting minder snel stijgt dan zullen de gemiddelde individuele zorguitgaven wél stijgen.

Aantal ouderen
Aangezien zorguitgaven stijgen met het toenemen van de leeftijd, zal een groter aantal ouderen het totale niveau van zorguitgaven doen stijgen. Er zijn echter verschillende ontwikkelingen die de impact van een groter aandeel ouderen op de zorguitgaven kunnen dempen. Een voorbeeld: Omdat vrouwen langer leven dan mannen, zijn er meer weduwes dan weduwnaars. Echter,  het aantal weduwes zal in de toekomst waarschijnlijk afnemen omdat de levensverwachting van mannen sneller stijgt dan die van vrouwen. Hiermee zal de druk op de langdurige zorg verminderen.

Sterfterisico
De individuele zorguitgaven pieken in de maanden voor de dood. De ‘kosten van het doodgaan’ hebben hiermee een behoorlijk aandeel in de totale zorguitgaven. Aangezien de kosten van het doodgaan dalen met de leeftijd, zal het toenemend aantal sterfgevallen tijdens de vergrijzing dus deels worden gecompenseerd door een andere component van de vergrijzing: een toenemende levensverwachting.

De promotie van Herbert Rolden vindt plaats op dinsdag 2 februari 2016 om 16.15 uur in het Academiegebouw, Rapenburg 67-73 te Leiden. Promotores zijn prof. dr. Rudi Westendorp (Copenhagen University) en dr. David van Bodegom (Leyden Academy).

Hoe voelt het, als je lichaam niet zo snel en soepel reageert als je zou willen? Als je zicht troebel is, je handen trillen, je niet meer zo goed hoort? De meeste jonge mensen kunnen zich hier weinig bij voorstellen. Ishani Mukerji, een 24-jarige creative assistant bij Aegon, nam de uitdaging aan en liet zich de ‘old age suit’ van Leyden Academy aanmeten. Het bleek nogal een ervaring voor Ishani: “The suit is putting my life into perspective.” Bekijk de video hier.

Slimme en gezondere keuzes op het werk
Er is goed nieuws: veel van de ‘ouderdomsziekten’ die het pak simuleert, kunnen worden vertraagd of zelfs voorkomen door een gezondere levensstijl. Zoals uiteengezet door David van Bodegom en professor Rudi Westendorp in hun recente boek Oud worden in de praktijk, speelt onze omgeving een sleutelrol bij het onbewust maken van gezondere keuzes. Thuis, in de buurt, en zeker ook op het werk waar we zoveel uren per week doorbrengen. In een tweede video gaf Ishani David een rondleiding door het Aegon-hoofdkantoor in Den Haag, om te zien welke praktische aanpassingen zij kan maken om op haar werkplek de gezonde keuze de vanzelfsprekende keuze te maken. Bekijk de video hier.

Nieuw rapport: The New Flexible Retirement
De twee video’s zijn een gezamenlijk initiatief van Leyden Academy on Vitality and Ageing en het Aegon Center for Longevity and Retirement, en zijn tegelijk uitgebracht met het nieuwe rapport The New Flexible Retirement. Het rapport toont aan dat het pensioen-concept snel verandert. Omdat mensen langer leven, wordt de pensionering een actievere levensfase waarbij meer mensen op zoek gaan naar een mix tussen werk en ontspanning. De huidige werknemers verwachten een geleidelijke overgang naar hun pensioen, maar een belangrijk obstakel is dat nog weinig werkgevers dit faciliteren. Fysiek en mentaal fit blijven is hierbij uiteraard essentieel, zoals Ishani aan den lijve heeft ondervonden.

Vandaag is de zevende editie van de executive leergang Veroudering en Gezondheidszorg van start gegaan. Een gemêleerd gezelschap van achttien bestuurders en managers vanuit ouderenzorg, ziekenhuiszorg, zorgverzekeraars en gemeenten verdiepen zich de komende maanden in alle facetten van de zorg voor oudere mensen.

In het eerste blok op donderdag 21 en vrijdag 22 januari staat het proces van veroudering centraal, de gerontologie. Waarom leven we steeds langer? Is veroudering een ziekte? Is het vermijdbaar? Intrigerende vragen die deels wetenschappelijk kunnen worden beantwoord, maar ook uitnodigen tot reflectie en discussie. Professor Joris Slaets, directeur Leyden Academy, verzorgde het openingscollege.