Uncategorized

Op vrijdag 23 juni jl. sprak Tineke Abma haar oratie ‘The Art of Belonging’ uit naar aanleiding van haar benoeming tot bijzonder hoogleraar Ouderenparticipatie aan de Universiteit van Leiden. Voorafgaand aan de oratie organiseerde Leyden Academy in de Pieterskerk een gelijknamig symposium. De bijzondere opening daarvan werd verzorgd door dansers met een bewegingsuitdaging van Marc Vlemmix Dance met hun voorstelling ‘Ik dans dus ik besta’.

“Het verlangen er toe te doen, doet zich extra voor bij ouderen als zij ervaren er níét of niet méér bij te horen, bijvoorbeeld door toenemende afhankelijkheid. Meedoen is voor ouderen van groot belang. Het draagt bij aan hun welbevinden en is omgekeerd een groot ‘geschenk’ voor onze samenleving.” – prof. dr. Tineke Abma

Voor danser en kijker
Deze knipoog naar Descartes’ cogito ergo sum is een optreden waarin pijn, verdriet en twijfel, maar ook vreugde, blijdschap en hoop – kortom, het intense leven in al zijn complexiteit  – wordt gedeeld en in beweging wordt omgezet. Woordeloze emoties en herinneringen die opgeslagen liggen in het lichaam komen tot expressie, en bieden een onbeschrijfelijke schoonheid, herkenning en troost voor zowel de dansers alsook voor de kijkers.

“Wat een mooi en intens optreden. Ik werd er emotioneel van.” – aanwezige (75 jaar)

Bevrijding uit patiëntrol
Vlemmix heeft op relatief jonge leeftijd Parkinson gekregen, en ondervindt dagelijks hoe beperkend de ziekte kan zijn. Het ergste is dat hij zich gereduceerd voelt tot patiënt. In het dansen met en voor anderen komt hij los van zijn beperkingen. Dans bevrijdt hem uit het harnas van de patiëntrol. Plots kan zijn lichaam meer, worden grenzen verlegd, is de ziekte niet langer een vijand, en kan hij zichzelf en anderen weer omarmen door samen te dansen.

Bekijk hieronder een korte impressie van de dansvoorstelling ‘Ik dans dus ik besta’ in de Pieterskerk op 23 juni jl.

 

 

De expositie ‘The Art of Belonging’ is tot 21 augustus a.s. te bezichtigen in de galerie van het Leids Universitair Medisch Centrum, op de begane grond bij de centrale ingang. Vanwege grote belangstelling voor een nieuwe manier van kijken naar ouderenparticipatie vindt er op 17 augustus a.s. een feestelijke afsluiting – een finissage – van de expositie plaats.

U bent van harte uitgenodigd.

Laat ouderen erbij horen, ze doen ertoe. Dat is de boodschap die Tineke Abma, directeur-bestuurder van Leyden Academy on Vitality and Ageing, wil uitdragen. Zij sprak op 23 juni jl.  haar oratie ‘The Art of Belonging’, de kunst van verbondenheid, uit naar aanleiding van haar benoeming tot bijzonder hoogleraar Ouderenparticipatie aan de Universiteit van Leiden.

Het verlangen er bij te horen en er toe te doen, doet zich extra voor bij ouderen als zij ervaren er níét of niet méér bij te horen, bijvoorbeeld door maatschappelijke dynamiek of toenemende afhankelijkheid. Participatie, ofwel meedoen, is voor ouderen van groot belang. Het draagt bij aan hun welbevinden en is omgekeerd een groot ‘geschenk’ voor onze samenleving.

Programma finissage 17 augustus 2023 Galerie LUMC:

16.30 uur: Inloop
17.00 uur: Opening door prof. dr. Tineke Abma
17.10 uur: Janine Schrijver, kunstenaar, Reflectie op de fotoserie Forever Young
17.25 uur: Marc Vlemmix Dance, Dans performance Ik dans dus ik besta
17.40 uur: Jolanda Lindenberg, cultureel antropoloog, De beeldvorming van ouderen
17.55 uur: Afsluitende woorden door Sandrine van Noort, hoofd Kunstzaken LUMC
18.00 uur: Borrel in Galerie LUMC

Luister vast naar een audiotour over de tentoonstelling en klik hier voor de uitnodiging. U kunt zich voor het bijwonen van de finissage aanmelden via info@leydenacademy.nl.

Onderzoekers Marleen Dohmen en Charlotte van den Eijnde presenteerden recent hun bevindingen van verschillende onderzoeken tijdens het jaarlijkse congres van de internationale vereniging van psychogeriatrie. Het thema dit jaar: “nieuwe perspectieven in een veranderende wereld: sociale verbinding, ouder worden en mentale gezondheid”.

Marleen deelde de resultaten van het onderzoek ‘Samen Werken aan Liefdevolle Zorg’, uitgevoerd in samenwerking met Topaz. Welke waarden, rollen én aannames zijn er in de relatie tussen zorgprofessionals, bewoners van het verpleeghuis en hun naasten? En hoe bemoeilijken deze dynamieken de samenwerkingsrelatie? Meer inzicht hierin helpt om ons oplossingen te ontwerpen die het probleem bij de wortels aanpakken. Haar posterpresentatie ging daar op in.

Charlotte ging met haar posterpresentatie in op onderzoek naar de perspectieven van zorgprofessionals op het werken met ervaringen in de dagelijkse zorgpraktijk. Wat brengt het zorgprofessionals om hun eigen ervaringen in de zorg vast te leggen en hierop te reflecteren? En hoe kan dit bijdragen in het bieden van persoonsgerichte zorg? De resultaten van dit onderzoek helpen ons om meer inzicht te krijgen hoe je kunt leren in de praktijk over persoonsgerichte zorg voor bewoners in verpleeghuizen.

Daarnaast presenteerden Marleen en Charlotte de methode Ervaringen Centraal. Een methode waarin de dagelijkse ervaringen van zorgprofessionals, bewoners en naasten gebruikt kunnen worden voor het in kaart brengen én evalueren van de kwaliteit van zorg. Deze presentatie was onderdeel van een symposium over het gebruik van narratieven in de verpleeghuiszorg, in samenwerking met Universiteit Maastricht en Erasmus Universiteit Rotterdam.

De internationale deelnemers spraken met veel lof over de Nederlandse aanpak en beoordeelden deze als vooruitstrevend! Een mooie bevestiging van ons werk en de impact die we willen maken binnen de zorgsector.

 

Laat ouderen erbij horen, ze doen ertoe. Dat is de boodschap die Tineke Abma wil uitdragen. Op vrijdag 23 juni jl. sprak ze haar oratie ‘The Art of Belonging’ uit naar aanleiding van haar benoeming tot bijzonder hoogleraar Ouderenparticipatie aan de Universiteit van Leiden. Hieronder een korte samenvatting van haar inaugurele rede.

Ouderen zijn een geschenk voor de samenleving
Participatie, ofwel meedoen, is voor ouderen van groot belang. Neem het gezicht van Leyden Academy, Afifa Tadmine (73), zij zet zich al jaren met haar Stichting BLOEM in voor de activering van vrouwen die leven in sociaal isolement. Of Leo en Netty Olffers die al jaar en dag hun huiskamer openstellen voor ouderen in de wijk Laak, Den Haag. Dit zijn geen uitzonderingen. Ouderen zijn drukker dan ooit met oppassen als er kleinkinderen zijn, vrijwilligerswerk, al dan niet gecombineerd met een baan. Meedoen is betekenisvol. Het draagt bij aan het welbevinden van ouderen en is omgekeerd een groot ‘geschenk’ voor onze samenleving.

The art of belonging: zijn en verlangen
Participatie is zinvol volgens ouderen als het bijdraagt aan belonging. ‘Belonging’ klinkt als een samenvoeging van twee werkwoorden: being en longing, oftewel ‘zijn’ en ‘verlangen’. Belonging verwijst naar een diep menselijk verlangen om erbij te horen, zonder je te hoeven aanpassen. Geaccepteerd worden, is niet vanzelfsprekend. Zodra mensen de pensioengerechtigde leeftijd halen, worden zij geconfronteerd met processen van maatschappelijke uitsluiting. Ze ervaren er níet (méér) bij te horen. Dat geldt des te meer voor ouderen die al hun hele leven te maken hebben met uitsluiting op grond van klasse, etniciteit of een andere seksuele identiteit. De kansen om te participeren zijn ongelijk verdeeld in onze samenleving.

Economisch denken dominant
In het huidige ouderenbeleid ligt de focus vooral op de zorgkosten door de vergrijzing en het vermeende beperkte economische nut van mensen op leeftijd. Ouderen worden voorgesteld als een kostenpost en van vitale ouderen wordt verwacht dat zij een bijdrage leveren aan de economie en zorgcrisis door mantelzorg te verlenen, bovenop alle taken die zij reeds verrichten. Maar wat willen zij zelf? Bovendien: andere vormen en combinaties van zinvolle participatie blijven onderbelicht, zoals het meedoen aan sociaal-culturele activiteiten die ouderen de kans bieden om zich te blijven ontwikkelen en groeien. Want de behoefte om te leren houd niet op na je 65^e. Precies daar wil ik met mijn leerstoel een bijdrage aan leveren.

Kunst raakt en verbindt voorbij woorden
Het is daarom de hoogste tijd om het begrip participatie opnieuw te laden opdat het bijdraagt aan zingeving en belonging. Dat kan alleen als we bereid zijn om te accepteren dat we als mens altijd verweven zijn met, en dus ook afhankelijk zijn van, de wereld om ons heen. Participatieve kunstenaars en social designers hebben ons daarin veel te bieden. Zij zijn niet zozeer gericht op het gebrek of ziektebeeld, maar kijken naar de (oudere) mens en diens creatieve potentieel. Het gaat hen erom een creatief proces op gang te brengen, gevoelens tot expressie te brengen, en dat doen zij met zorg en vanuit zorgzaamheid, met het oog op het welbevinden van ouderen. Wat maakt nu dat theater, dans of samen zingen zoveel te bieden heeft? Kort door de bocht: In kunst gaat het niet zozeer om de overdracht van informatie of betekenis, maar primair om de sensuele, zintuigelijke gewaarwording. Er vindt een intensivering van de ervaring plaats en mensen worden tijdelijk even uit hun alledaagsheid getrokken. Er resoneert iets in mensen, dat door de bewegingen en de muziek wordt opgewekt, en die ‘gevoelsklank’ brengt een bezieling teweeg. Dat is waarom kunst raakt en verbindt voorbij woorden.

Transdisciplinair onderzoek met ouderen
Ik heb altijd gepleit voor participatief onderzoek met mensen dat bijdraagt aan hun zelfinzicht en wederzijds begrip. Uitgaande van verschillende, soms botsende perspectieven, kunnen we meer inzicht krijgen in ervaringen van anderen, en door het aangaan van een gelijkwaardige dialoog kunnen we onze eigen horizon verbreden en verrijken. Patiënten of cliënten betrekken in onderzoek gebeurt steeds meer, maar de participatie van ouderen in onderzoek is een stuk beperkter, al helemaal als het gaat om oudere bewoners in verpleeghuizen of ouderen met cognitieve of verbale beperkingen. We kennen hun perspectief daardoor niet of nauwelijks, en stuiten hierbij op onze eigen methodologische beperkingen. We gaan er namelijk steevast vanuit dat mensen autonome en sprekende subjecten zijn, en vergeten in onderzoeksland nogal eens dat er mensen zijn die zich niet goed kunnen uitdrukken in taal of waar woorden geen rechtstreekse relatie hebben met de emotie of het handelen. We noemen het uitsluiten van mensen in onderzoek silencing. In lijn daarmee pleit ik voor transdisciplinair onderzoek samen met ouderen en kunstenaars als mede-onderzoekers, en voor het gebruik van arts-based methoden.

Morele horizon
Belonging vormt de morele horizon voor mijn onderzoek naar ouderenparticipatie. Die horizon schetst een beweging en richting waaraan mijn team en ik ons verbinden in ons onderzoek met, voor en door ouderen. We willen daarmee bijdragen aan 1) het verminderen van de ongelijkheden van ouderen om te participeren en dus aan hun belonging, en 2) aan het bevorderen van participatie en belonging door een bredere opvatting van waar participatie plaats vindt. Niet alleen in mantelzorg en arbeid, maar juist op terreinen die mogelijk geen direct economisch nut hebben, maar wel vitaliteit, betekenis en verbondenheid genereren, zoals de actieve deelname aan participatieve kunst en cultuur.

Ons onderzoek naar de waarde van kunst
Om meer inzicht te krijgen in de waarde van participatieve kunst met en voor ouderen hebben we onderzoek verricht naar beeldende kunst in het ziekenhuis, participatief theater, inclusieve dans, kunst voor oudere migranten, clownerie voor mensen met dementie en intergenerationele kunst waar kinderen en ouderen samen imaginary communities scheppen en visualiseren wat ‘ons’ verbindt voorbij leeftijd. We schromen niet om daarbij kritisch-reflexieve vragen te stellen. Want kunst is geen panacee voor alles en heeft niet dé oplossing of hét antwoord op de huidige zorgcrisis. Wel pleit ik voor een optimistisch en hoopgevende visie op de derde en vierde levensfase met ruimte voor de participatie in sociaal-culturele arrangementen. Het enorme creatieve potentieel dat daarmee vrijkomt is verrijkend voor ouderen en onze gehele samenleving.

A dance a day keeps the doctor away!

Prof. dr. Tineke Abma
Bijzonder hoogleraar Ouderenparticipatie
Directeur Leyden Academy on Vitality and Ageing

Klik hier voor de volledige rede zoals door Abma uitgesproken, met daarin ook divers beeldmateriaal en referenties.

Van 8 juni tot 21 augustus 2023 is bij Galerie LUMC op de begane grond bij de centrale ingang van het LUMC de tentoonstelling ‘The Art of Belonging’ vrij toegankelijk. In deze tentoonstelling staat de ouder wordende mens centraal en is naar aanleiding van de oratie van Tineke Abma tot stand gekomen. Wat betekent het om oud te zijn in onze samenleving? Tel je nog mee na je 67ste? Wat moet je doen om sociaal gezien geaccepteerd te worden als je minder vitaal bent?

Meedoen en er toe doen
‘Belonging’ verwijst naar een verlangen – een longing to belong – om erbij te horen zonder concessie te doen aan eigenheid en waardigheid. Een verlangen dat zich extra doet voelen bij ouderen als zij ervaren er níét of niet méér bij te horen. Kunst raakt en verbindt voorbij woorden en draagt bij aan ‘belonging’ door het vermogen om onze diepst menselijke gevoelens te vangen en te delen.

“Het ziekenhuis is misschien een ongewone setting voor kunst. Maar hoe mooi is dat juist die plek, in wezen een publieke ruimte, aan patiënten, bezoekers en medewerkers de kans biedt om even de connectie te voelen met een andere dan de medische wereld en zich te herkennen in dat wat niet of moeilijk in woorden is te vangen.” – Tineke Abma, hoogleraar Ouderenparticipatie

Ouder worden in deze samenleving
Sandrine van Noort (hoofd kunstzaken LUMC) en Tineke Abma nodigden elf kunstenaars uit om in de tentoonstelling hun kijk op de oudere mens in deze samenleving te verbeelden. Naast schilderijen, tekeningen en foto’s zijn er sculpturen en video-installaties te zien. Onder meer het interactieve videowerk Progress vs Regress van Melanie Bonajo die Nederland representeerde op de Biënnale van Venetië in 2022. Bonajo onderzoekt in dat werk wat het betekent om oud te worden in een wereld vol hypes als selfie sticks en fast fashion.

Op 22 juni 2023 besteedde Roeland van Wely er aandacht aan op Sleutelstad.

Lees de recensie van Edo Dijksterhuis op Museum Tijdschrift.

Creatieve activiteiten hebben een positieve uitwerking op gezondheid en bieden ouderen de kans om zich te blijven ontwikkelen en te participeren. “Laat ouderen erbij horen in plaats van ze te benaderen vanuit hun beperkingen”, bepleit Tineke Abma. Haar leerstoel gaat over de participatie van ouderen.

Kunst, zang en dans bieden uitingsvormen en potentieel voor wat mensen wél kunnen. Samen zingen draagt bij aan meer welzijn en positieve gezondheid. Regelmatig samen zingen leidt zelfs tot verbetering van cognitieve functies en kan het dementieproces vertragen.

Artistiek leider Erik Zwiers zet met de participatiekoren een inspirerend voorbeeld neer. In een participatiekoor zingen, repeteren en treden mensen met en zonder dementie samen op.  Franc (70) heeft dementie en vertelt in de documentaire ‘Als klanken kleuren’ openhartig over wat dat met hem doet en welke belangrijke rol zang heeft. Franc is lid van het participatiekoor. Niet voor niks dat het participatiekoor ten tonele verscheen op het symposium ‘The Art of Belonging’. Zie de video voor een kleine compilatie!

Bekijk ook de documentaire ‘Als klanken kleuren’, een hartverwarmend en ontroerend portret van de kracht van muziek en de verbinding die het kan creëren.

Laat ouderen erbij horen!

Op donderdag 22 juni 2023 verzorgden verpleegkundige én danser Tara Rynders en dr. Clare Hammoor bij Leyden Academy een unieke en mooie dansworkshop, genaamd Courageous Care (moedige zorg). Tijdens de workshop kwam het onderwerp rouw(verwerking) aan bod en ging men dieper in op de raakvlakken tussen plezier en verdriet. De deelnemers – danstherapeuten, zorgprofessionals, onderzoekers en ervaringsdeskundigen – werden uitgedaagd om naar zichzelf en naar de ander om te kijken.

Veerkracht
Er is steeds meer wetenschappelijk bewijs dat kunstenaars een rol kunnen spelen in preventie en het bevorderen van veerkracht van zorgmedewerkers. Het verloop, de uitstroom en de burn-out-cijfers van zorgmedewerkers zijn enorm. Kunstenaars werken vaak op een speelse, vrije, mensgerichte manier, gericht op samen maken en kracht. Dit biedt vaak een veilige creatieve ruimte om jezelf te zijn en je te uiten. Rynders ontwikkelde daartoe in Amerika The Clinic: een dans- en kunstprogramma voor zorgmedewerkers en -organisaties. Ze maken zich binnen de zorg sterk om verschillen, discriminatie en impliciete vooroordelen te slechten.

Dansmethodiek
Deze creatieve dansmethodiek wordt al langer in Amerika toegepast om meer verbinding te maken tussen zorgmedewerkers en hen te ondersteunen. “Door de onderlinge relatie en het fysieke contact dat dans met zich meebrengt, ontstaat begrip en moed. Ook vallen verschillen weg en vindt men elkaar in het raakvlak tussen hoop en wanhoop”, aldus een van de deelnemers. Een mooie boodschap over de kracht van kunst in al zijn uitingsvormen.

Dit was een vervolg op de eerdere dansworkshop over compassie, die we in het kader van het Arts & Health festival in 2022 hebben georganiseerd. Beiden workshops werden mogelijk gemaakt door Leyden Academy en het Jo Visser fonds. Een inkijkje in de workshop van vorig jaar:

‘Tell me about despair, yours, and I will tell you mine’ (by Mary Oliver, Wild Geese)

THE ART OF BELONGING

Op vrijdag 23 juni jl. sprak Tineke Abma haar oratie ‘The Art of Belonging’ uit naar aanleiding van haar benoeming tot bijzonder hoogleraar Ouderenparticipatie aan de Universiteit van Leiden. Het verlangen er bij te horen en er toe te doen, doet zich extra voor bij ouderen als zij ervaren er níét of niet méér bij te horen, bijvoorbeeld door maatschappelijke dynamiek of toenemende afhankelijkheid. Participatie, ofwel meedoen, is voor ouderen van groot belang. Het draagt bij aan hun welbevinden en is omgekeerd een groot ‘geschenk’ voor onze samenleving. Ter ere van Abma haar benoeming vond voorafgaand ook een dansworkshop, symposium en tentoonstelling plaats.

Oratie
Ouderen doen ertoe. Dat is de boodschap die Tineke Abma wil uitdragen. Abma is sinds juli 2021 bijzonder hoogleraar Ouderenparticipatie bij de afdeling Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde (PHEG) van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Op 23 juni 2023 sprak ze naar aanleiding van die benoeming haar oratie ‘The Art of Belonging’ uit. ‘Be-longing’ klinkt als een samenvoeging van twee werkwoorden: being en longing, oftewel ‘zijn’ en ‘verlangen’. Het verwijst naar een fundamenteel menselijk verlangen om erbij te horen, zonder je te hoeven aanpassen, gewoon door te zijn wie je wilt zijn. Dat is geen vanzelfsprekendheid. Zodra mensen de pensioengerechtigde leeftijd halen, worden zij geconfronteerd met processen van maatschappelijke uitsluiting. De inclusie en maatschappelijke participatie van ouderen met minder kansen hebben haar bijzondere aandacht, net als de participatie in kunst en cultuur als voertuig voor belonging.

Zinvolle ouderenparticipatie draagt bij aan vitaliteit, betekenis en belonging met het oog op sociale inclusie en rechtvaardigheid. Het is dan ook noodzakelijk voor een ouderenvriendelijke samenleving. Toch zijn er nauwelijks sociaal-culturele initiatieven die ouderen de kans bieden om zich te blijven ontwikkelen en te participeren in de samenleving. Precies daar wil Abma met haar leerstoel een bijdrage aan leveren. “A dance a day keeps the doctor away”, zo zegt Abma tot slot tijdens haar oratie. Klik hier voor de rede zoals door Abma uitgesproken.

“Ondanks alle goede bedoelingen, wordt er nog steeds vooral over ouderen gepraat in plaats van met ouderen. Als het gaat om de maatschappelijke participatie van ouderen en het betrekken van oudere burgers in zorg, beleid en onderzoek, is er nog een wereld te winnen.” – prof. dr. Tineke Abma, directeur Leyden Academy on Vitality and Ageing.

Symposium
Voorafgaand aan de oratie organiseerde Leyden Academy in de Pieterskerk een gelijknamig symposium. De bijzondere opening ‘Ik dans dus ik besta’ werd verzorgd door dansers met een bewegingsuitdaging van Marc Vlemmix Dance. Daarna volgde een panelgesprek met professoren Pauline Meurs, Jet Bussemaker en Tineke Abma over de kunst van het meedoen en verbonden blijven op latere leeftijd. Professor Aagje Swinnen gaf een bijzondere lezing over kunstenares Louise Bourgeois. Ook wordt tijdens het symposium het tweede ‘Leydse Lintje’ uitgereikt door wethouder Fleur Spijker. Het Leydse Lintje is een initiatief van het Jo Visser Fonds en Leyden Academy om ouderen die zich inzetten voor kunst en cultuur in te eren. Magda Römgens (86 jaar) is de gelukkige en zichtbaar ontroerde ontvanger van een regenboogkleurende lintje, ontworpen door kunstenares Charlotte Molenaar. Römgens zet zich in voor ‘regenboogmensen’ in verpleeghuizen, opdat ze vanwege uitsluiting niet terug ‘de kast’ ingaan. Als afsluiting was er een optreden van het participatiekoor van mensen met dementie en ‘mantelzangers’. Samen zingen draagt namelijk bij aan meer welzijn en positieve gezondheid. Regelmatig samen zingen leidt zelfs tot verbetering van cognitieve functies en kan het dementieproces vertragen.

“Het feit dat ik als oudere actief en maatschappelijk betrokken kan blijven, is een voorrecht en het levert veel voldoening op. Dat waar ik me voor inzet past heel goed bij het thema belonging, we moeten anderen de ruimte geven om te zijn we ze willen zijn.” – Magda Römgens (86 jaar)

Tentoonstelling
Galerie LUMC presenteert vanaf 8 juni tot 21 augustus 2023 de gelijknamige tentoonstelling ‘The Art of Belonging’. In deze vrij toegankelijke tentoonstelling staat de ouder wordende mens centraal. Wat betekent het om oud te zijn in onze samenleving? “Kunst raakt en verbindt voorbij woorden”, aldus Abma, “en draagt bij aan ‘belonging’ door het vermogen om onze diepst menselijke gevoelens te vangen en te delen.” Sandrine van Noort (hoofd kunstzaken LUMC) en Tineke Abma stelden de tentoonstelling samen. Zij nodigden elf kunstenaars uit die in deze tentoonstelling hun kijk op de oudere mens in deze samenleving verbeelden. Naast schilderijen, tekeningen, foto’s en video-installaties zijn er sculpturen te zien.

Dansworkshop
Op donderdag 22 juni 2023 gaven Tara Rynders en Clare Hammoor bij Leyden Academy een dansworkshop voor zorgprofessionals in het kader van vitale medewerkers als bron van duurzame zorg. De deelnemers gingen ook in gesprek over de toekomst van, en wat we kunnen betekenen voor, zorgmedewerkers. Rynders is verpleegkundige én danser en ontwikkelde The Clinic: een dans- en kunstprogramma voor zorgmedewerkers en zorgorganisaties in Amerika. Ze maken zich binnen de zorg sterk om verschillen, discriminatie en impliciete vooroordelen te slechten.
Er is steeds meer wetenschappelijk bewijs dat kunstenaars een rol kunnen spelen in preventie en het bevorderen van veerkracht van zorgmedewerkers. Het verloop, de uitstroom en de burn-out-cijfers van zorgmedewerkers zijn enorm. Kunstenaars werken vaak op een speelse, vrije, mensgerichte manier, gericht op samen maken en kracht. Dit biedt vaak een veilige creatieve ruimte om jezelf te zijn en je te uiten. Een inkijkje in de workshop van vorig jaar:

“Je kwetsbaar opstellen moet je durven, maar het voelde heel veilig en goed voor mijn mentale welbevinden. Ik zie het als een toevoeging in de ouderenzorg.” – deelnemer (30 jaar), werkzaam in de ouderenzorg

Onderzoek naar de waarde van kunst in de zorg
Welke waarde heeft kunst, zoals dans, muziek, theater, schilderen en poëzie etc., op individueel, sociaal en maatschappelijk niveau? Vanuit het programma Kunst en Cultuur in de Langdurige Zorg en Ondersteuning subsidieerde ZonMw eerder een grootschalig, landelijk onderzoek naar de waarde van kunst in de zorg vanuit het perspectief van ouderen zelf, maar ook van kunstenaars, zorgmedewerkers en beleidsmakers. Abma heeft met een team vanuit Leyden Academy en Amsterdam bij 18 bestaande kunstinitiatieven 470 verhalen van deelnemende ouderen opgehaald en 40 observaties uitgevoerd. De onderzoeksresultaten tonen overduidelijk aan dat kunst plezier, positiviteit en diepgaand contact brengt, en dat het uitdaagt. Deze positieve effecten leveren een grote bijdrage aan wat Abma ‘belonging’ noemt; erbij horen, zonder jezelf te hoeven aanpassen en liggen aan de basis van haar oratie. Meer lezen over dit onderzoek? Ga naar www.leydenacademy.nl/kunst-in-de-zorg/.

“Pas achteraf hoorde ik dat dit een van de deelnemers had geholpen om uit de neerslachtigheid te komen. Die middagen betekenden zoveel voor hen. Het gaf ze iets heel anders om zich op te concentreren.” – theatermaker De Rimpel

Achtergrond
Prof. dr. Tineke A. Abma is opgeleid als verpleegkundige en is in 1996 aan de Erasmus Universiteit Rotterdam gepromoveerd bij het instituut voor Beleid en Management Gezondheidszorg op Responsief evaluatieonderzoek in de gezondheidszorg.
Abma doet al meer dan 25 jaar onderzoek naar thema’s die raken aan het ouder worden, zoals patiënt- en burgerparticipatie, langdurige zorg, ethiek en diversiteit. Het perspectief van de oudere zelf als vertrekpunt nemen en oog houden voor de verschillen tussen mensen, is zowel haar persoonlijke drijfveer als de rode draad in de onderzoeken en activiteiten van Leyden Academy.

Meer informatie over The Art of Belonging vindt u op de gelijknamige website: www.theartofbelonging.nl.

Voor het tweede jaar op rij werd het Leydse Lintje uitgereikt. Magda Römgens (86 jaar) is de gelukkige en zichtbaar ontroerde ontvanger van een regenboogkleurende rozet. Römgens kreeg op 23 juni jl. het lintje door wethouder Fleur Spijker tijdens ons symposium ‘The Art of Belonging’ opgespeld. Römgens zet zich in voor ‘regenboogmensen’ in verpleeghuizen, opdat ze vanwege uitsluiting niet terug ‘de kast’ ingaan. “Wat een eer. Het feit dat ik als oudere actief en maatschappelijk betrokken kan blijven, is een voorrecht en het levert veel voldoening op. Dat waar ik me voor inzet past heel goed bij het thema belonging, we moeten elkaar de ruimte geven om te zijn wie we willen zijn”, aldus de kersverse rozetdrager.

Tour d’Amour
Ondanks dat ze werd ‘overvallen’ hield Römgens een indrukwekkend betoog. Ze is openhartig over de tijd waarin homoseksualiteit verdorven was; ze voelde zich een verstoten vogel. Nu maakt ze zich vooral zorgen over de stille uitsluiting. Maar met kleine gebaren is al veel te bereiken meent ze; zoals de vlag ophangen, personeel trainen en een roze loper-beleid ontwikkelen. Ze draagt daar actief aan bij als Mrs. Senior Pride 2021 en met de Tour d’Amour, een interactieve voorstelling met drag queen Victoria en auteur Eveline van de Putte om seksuele- en genderdiversiteit van ouderen bespreekbaar te maken.

“Als je alleen maar denkt in beperkingen, word je daar niet gelukkig van. Je kan altijd iets doen, hoe klein ook. En dat maakt je gelukkig.” – Magda Römgens (86 jaar)

Waarom een Leyds Lintje?
Met het Leydse Lintje willen Leyden Academy en het Jo Visser fonds hun betrokkenheid en waardering tonen voor bijzondere initiatieven op het gebied van kunst in de zorg. De uitreiking vond plaats tijdens het symposium ‘The Art of Belonging’ dat op 23 juni plaatsvond in de Pieterskerk in Leiden. Het Leydse Lintje is ontworpen door kunstenaar Charlotte Molenaar uit Driebergen-Rijssenburg. Zij ontwerpt buitengewone accessoires van wol, zijde en vintagestoffen.