Ongeveer 24 tot 40 miljoen oudere Europeanen hebben moeite met het lezen en begrijpen van tekst, bijvoorbeeld van een instructiefolder of brief van de gemeente. Laaggeletterdheid valt vaak samen met lagere digitale vaardigheden en is gerelateerd aan stress, (financiële) zorgen en gezondheidsproblemen. Het is belangrijk om hier aandacht voor te hebben, toch blijkt uit onderzoek blijkt dat traditionele leertrajecten minder aansluiten en dus beperkt resultaat hebben. Zo passen ze onder andere niet bij de ervaringen van de doelgroep en hun leervoorkeuren. Tegen de verwachting in ervaren in Nederland geboren ouderen hun moeite met taal veelal niet als kernprobleem. Bovendien hebben ze vaak een negatieve leerervaringen gehad waardoor leren op zichzelf geen motivatie is om aan een cursus deel te nemen. Om ouderen met laaggeletterdheid toch bekend te maken met taal- en digitale vaardigheden richten we ons op voor hen belangrijke thema’s en passen we minder traditionele leermethodes toe.
“Met de kaarten spelen was echt heel leuk. Ook grappig wel af en toe met de plaatjes” – vrouw, 63 jaar
Spelenderwijs leren
Gezien deze achtergrond heeft Leyden Academy in samenwerking met Stichting Lezen en Schrijven en diverse Europese partners een training ontwikkeld met als thema goed en gezond ouder worden. De training is ontwikkeld volgens het principe van meaningful play, ook wel bekend als betekenisvol spel, waarbij het spelenderwijs leren van vaardigheden centraal staat. In plaats van passieve leerlingen nemen de ouderen actief deel aan de activiteit en creëren ze de leerstof deels zelf. Het uitwisselen van ervaringen en kennis, samen ontdekken, peer learning, gezelligheid en plezier staat hierbij voorop.
“De spellen en de kaarten zijn fijn. Het is laagdrempelig. Vooral voor introverte mensen. Iemand die niet makkelijk contact maakt, dan is dit een heel laagdrempelig manier van uitwisselen, zodat je wat loskomt. Het is dan makkelijker om met mensen om te gaan en je verhaal te delen” – vrouw, 53 jaar
Met plezier gezonder oud!
In 2022 hebben we de cursus ‘Met plezier gezonder oud!’ ontwikkeld. Tijdens groepsgesprekken met vijftigplussers die laaggeletterdheid zijn, hebben we diverse thema’s geïdentificeerd die voor hen van belang zijn bij het ouder worden. Denk hierbij aan het ouder wordende lichaam, voeding, sociale betrokkenheid (welbevinden), digitale veiligheid, en gehoord worden. Gedurende acht sessies worden deze thema’s behandeld aan de hand van speelkaarten met korte doel- of deelopdrachten (op B1-niveau). Naast de kaarten wordt er gebruik gemaakt van (online) zoekopdrachten, gesprekstools en quizzen om op een laagdrempelige manier informatie over goed ouder worden te delen en tegelijkertijd lees-, en digitale vaardigheden te vergroten.
“We voelden ons thuis hier. De sfeer was goed. Dat maakt ook dat je makkelijker dingen deelt met elkaar” – man, 60 jaar
Gratis mini-training
De cursus is in 2022 en 2023 uitvoerig uitgeprobeerd samen met ouderen met minder goede basisvaardigheden. Naar aanleiding daarvan hebben wij een mini-training ontwikkeld voor mensen die de cursus ‘Met plezier gezonder oud!’ zelf willen gaan geven. De mini-training bestaat uit zeven digitale nieuwsbrieven die u op uw eigen tempo en tijd kunt doornemen. In de nieuwsbrieven worden alle onderdelen van de cursus, de achtergrond, opzet en uitvoering behandeld aan de hand van korte kennisstukjes, filmpjes en opdrachten.
U kunt de mini-training hier vinden.
“De uitwisseling is fijn, je leert zo ook hoe de ander denkt” – vrouw, 62 jaar
Website en toolkit
De cursusmaterialen samen met alle achtergrondinformatie en mini-training voor professionals/vrijwilligers is sinds november 2023 beschikbaar via de website www.lolit.eu. Op dit platform staat alle informatie die nodig is om zelf met de cursus aan de slag te gaan. De gehele toolkit is gratis te downloaden en gebruiken. Nieuwsgierig? Dan kunt u ook de uitzending van het Glazen Radiohuis luisteren. Hierin vertellen onderzoeker Miriam Verhage en voormalig gezicht Leyden Academy Theo Warmenhoven over laaggeletterdheid onder ouderen en de cursus. Theo Warmenhoven is laaggeletterd en heeft op latere leeftijd lessen gevolgd om te leren lezen en schrijven. Hij vertelt in het interview hoe trots het hem maakt zijn (digitale) vaardigheden te vergroten en hoe fijn het is om minder afhankelijk van anderen te zijn.
Samenwerking met Boom Uitgevers
Sinds november 2024 zijn de cursusmaterialen en mini-training ook beschikbaar via Boom NT1 (onderdeel van Boom uitgevers), marktleider en specialist in het ontwikkelen en uitgeven van lesmateriaal Nederlands als tweede taal (NT2) en inburgering in Nederland. Ze verzorgen de marketing en distributie van de materialen.
Bekijk hier een kort interview met Anita Kluge, deelneemster aan het programma “Met plezier gezonder oud!” (ca. 3.30 minuten).
De kaarten en het programma zijn ontwikkeld door Leyden Academy, Stichting Lezen en Schrijven, Universiteit van Kopenhagen, Universiteit van Coimbra en AI9.pt, en wordt ondersteund door Erasmus+ (een programma van de Europese Unie).
