Deze toelichting hoort bij de rubriek ‘Ontpillen met dr. David’ in Zin magazine, oktober 2016, met als onderwerp verstopping (obstipatie). Bekijk hier de andere onderwerpen die in Ontpillen aan bod kwamen.
Verantwoording en achtergrondinformatie
Gemiddeld brengen we in ons leven bijna een jaar op de wc door. Voor sommigen is de toiletgang moeilijker dan voor anderen: 1,2 miljoen Nederlanders middelen tegen langdurige obstipatie voorgeschreven.1
Wat is het probleem?
Ons eten doet er een tijdje over om het hele maagdarmkanaal te doorlopen. Als je weinig beweegt en weinig vezels eet, duurt het langer voordat de ontlasting het lichaam verlaat. Als het langer duurt wordt er meer water uit de ontlasting onttrokken en wordt het steeds harder. De toiletgang is dan lastiger en dit kan aambeien of pijnlijke kloofjes veroorzaken. Daarnaast kan harde ontlasting ook divertikels veroorzaken: uitstulpingen van de darmwand die kunnen ontsteken.
Je spreekt van obstipatie als de toiletgang klachten geeft, pijnlijk is, moeilijk gaat of heel lang duurt. De frequentie van ontlasten is van persoon tot persoon heel verschillend. Alles van eens in de 3 dagen tot 3 keer per dag is normaal, zolang dit verder geen klachten geeft. Het is niet schadelijk om een dag over te slaan als je normaal iedere dag naar de wc gaat. Het is belangrijker dat je de juiste dikte ontlasting hebt dan hoe vaak je naar de wc gaat. Wel kan het zo zijn dat hoe langer de periode tussen twee ontlastingen is, hoe harder de ontlasting wordt. Er is een internationale classificatie van de hardheid van ontlasting: zie het plaatje hieronder. Type 4 of 5 veroorzaken de minste klachten.
Wat doet de dokter?
Bij acute verstopping kan de huisarts klysma’s voorschrijven. Voor langdurige obstipatie krijgen 1,2 miljoen Nederlanders middelen om de ontlasting dunner te houden zodat het makkelijker het lichaam verlaat. Meestal wordt een ‘osmotisch laxans’ voorgeschreven, dit is een middel dat niet wordt opgenomen en water aantrekt in de darmholte waardoor de ontlasting dunner blijft. De huisarts kan ook volume-vergrotende laxantia voorschrijven, middelen die water binden waardoor het volume van de ontlasting toeneemt. Hierdoor wordt de darmperistaltiek gestimuleerd. Ten slotte kan de huisarts middelen voorschrijven die de darm prikkelen en aanzetten tot meer peristaltische bewegingen waardoor de ontlasting wordt voortgestuwd richting de uitgang en sneller het darmkanaal passeert. Al deze laxantia moeten gedurende je hele leven worden geslikt, maar hebben een bewezen effectieve werking.2
Wat kun je zelf doen?
Gelukkig zijn er ook veel dingen die je zelf kunt doen om de ontlasting op gang te helpen.3
Eet volkoren, geen bruinbrood
Eet volkorenbrood, daar zitten vezels en voedingsstoffen in. Het meeste bruinbrood, ook speltbrood of meergranenbrood, is vaak (deels) witbrood dat bruin is gekleurd. Kijk op het etiket en koop een brood met ‘volkorenmeel’. ‘Bloem’ is een ander woord voor witmeel. Als er naast volkorentarwemeel ook tarwebloem in zit, is het dus niet 100% volkoren. Roggebrood, Allison en Duitse broden zijn een goede keuze, deze bevatten veel volkorenmeel, vezels en voedingsstoffen.
Vezels
Je kunt ook losse vezels kopen en bijvoorbeeld door de yoghurt roeren zoals lijnzaad, zemelen (vliesje rond tarwe) en psylliumvezel (vliesje rond vlozaad). De meeste onderzoeken zijn gedaan naar psylliumvezel, wat tot 50 keer zijn eigen gewicht aan water kan absorberen en zo tot een flinke toename van de omvang van de ontlasting leidt. Dit brengt de darm in beweging en kan de frequentie van de ontlasting met ongeveer 1,5 doen toenemen.4,5
Meer lichaamsbeweging
Mensen die meer bewegen hebben minder obstipatie.6,7 Meer beweging is in de meeste onderzoeken gerelateerd aan een hogere doorgangssnelheid van de ontlasting door het maagdarmkanaal.8 In sommige onderzoeken had beweging ook gunstige effecten op klachten.9 Overigens tonen niet alle onderzoeken een verband aan tussen beweging en klachten van chronische obstipatie.10,11
Waterflesje mee
Als je te weinig drinkt, zal de darm meer vocht uit de ontlasting halen. Drink daarom 1,5 tot 2 liter water per dag. Zeker als je meer vezels gaat eten, aangezien die ook meer water aantrekken in de darm. Als je dan niet meer drinkt zullen die vezels niet helpen; je krijgt dan meer volume aan ontlasting, alleen wordt deze niet minder hard. Maak er dus een gewoonte van om een flesje water bij je te hebben.
Doe boodschappen op de markt
Loop over de markt en combineer lichaamsbeweging met het inkopen van grote hoeveelheden fruit en groente uit het seizoen. Fruit en groente zijn de beste bron van vezels. Minder dan 5% van de Nederlanders haalt de aanbevolen 250 gram terwijl 50% denkt dat hij het haalt.12
Groente en fruit in het zicht
Weg met de groentela! Daarin verstop je groente en fruit, terwijl je het juist moet opeten. Zet een schaal wortels, paprika’s, komkommer en appels thuis en op werk in het zicht.
Begin de dag met koffie
Een warme kop koffie of thee ’s morgens kan het systeem op gang brengen.13
Probiotica
Veel mensen gebruiken drankjes of yoghurtjes met probiotica tegen obstipatie. Het wetenschappelijk bewijs daarvan is tegenstrijdig. Er zijn onderzoeken die vinden dat probiotica verbetering van klachten geeft, en er zijn onderzoeken die geen effect aantoonden.14,15
Hoe hou je een gezonde leefstijl vol?
Afvallen, gezonder eten, meer bewegen… we weten dat dit goed voor ons is, maar het is zo moeilijk vol te houden. Herkenbaar? Bij Leyden Academy geloven we niet in dieetboeken en sportschoolabonnementen, maar in kleine aanpassingen in de omgeving die ervoor zorgen dat u onbewust gezondere en actievere keuzes maakt. Elke dag opnieuw. Zo zal je met een kleiner servies minder calorieën gebruiken, terwijl je je even voldaan voelt. Neem een hond en je komt vanzelf aan de dagelijkse lichaamsbeweging, en doet ook nog eens sociale contacten op – ook heel gezond. Een stappenteller aan je pols of op je smartphone zal je motiveren om meer kilometers te lopen.
Meer achtergronden en praktische tips zijn te vinden in het boek Oud worden in de praktijk – Laat de omgeving het werk doen van David van Bodegom en Rudi Westendorp.16
Ten slotte…
Harde ontlasting is niet alleen heel vervelend, het kan ook tot aambeien, pijnlijke kloofjes en divertikels leiden. De bovenstaande leefstijlaanpassingen kunnen helpen. Wellicht lukt het sommigen zelfs om helemaal van de voorgeschreven pillen, poeders en drankjes af te komen. Er staat ook veel informatie en goede adviezen over obstipatie op Thuisarts.17 Sowieso geldt: stop nooit zomaar met voorgeschreven medicatie, raadpleeg altijd eerst de huisarts!
Referenties
[1] Gip Databank: www.gipdatabank.nl.
[2] Paré P, Fedorak RN. Systematic review of stimulant and nonstimulant laxatives for the treatment of functional constipation. Can J Gastroenterol Hepatol 2014;28(10):549–57.
[3] Leung L, Riutta T, Kotecha J, et al. Chronic Constipation: An Evidence-Based Review. J Am Board Fam Med 2011;24(4):436-51.
[4] Petticrew M, Rodgers M, Booth A. Effectiveness of laxatives in adults. Qual Health Care 2001;10:268-73.
[5] Brandt LJ, Prather CM, Quigley EM, et al. Systematic review on the management of chronic constipation in North America. Am J Gastroenterol 2005;100(Suppl 1):S5-21.
[6] Bharucha AE, Pemberton JH, Locke GR, American Gastroenterological Association Technical Review on Constipation. Gastroenterology 2013;144(1):218-38.
[7] Whitehead WE, Drinkwater D, Cheskin LJ, et al. Constipation in the elderly living at home. Definition, prevalence, and relationship to lifestyle and health status. J Am Geriatr Soc 1989;37:423-9.
[8] Rao SS, Beaty J, Chamberlain M, et al. Effects of acute graded exercise on human colonic motility. Am J Physiol 1999;276:G1221-6.
[9] De Schryver AM, Keulemans YC, Peters HP, et al. Effects of regular physical activity on defecation pattern in middle-aged patients complaining of chronic constipation. Scand J Gastroenterol 2005;40:422-9.
[10] Müller-Lissner SA, Kamm MA, Scarpignato C, et al. Myths and misconceptions about chronic constipation. Am J Gastroenterol2005;100(1):232-42.
[11] Bi L, Triadafilopoulos G. Exercise and gastro-intestinal function and disease: an evidence-based review of risks and benefits. Clin Gastroenterol Hepatol 2003;1:345-55.
[12] Van Rossum CTM, Fransen HP, Verkaik-Kloosterman J, Buurma-Rethans EJM, Ocke MC. Dutch National Food Consumption Survey 2007-2010: Diet of children and adults aged 7 to 69 years. Bilthoven: RIVM-rapport nr. 350050006, 2011.
[13] Boekema PJ, Samsom M, van Berge Henegouwen GP, et al. Coffee and gastrointestinal function: facts and fiction. A review. Scand J Gastroenterol Suppl 1999;230:35-9.
[14] Quigley EM. The enteric microbiota in the pathogenesis and management of constipation. Best Pract Res Clin Gastroenterol 2011;25(1):119-26.
[15] Dimidi E, Christodoulides S, Fragkos KC, et al. The effect of probiotics on functional constipation in adults: a systematic review and meta-analysis of randomized controlled trials. Am J Clin Nutr 2014;100(4):1075-84.
[16] Westendorp RG, van Bodegom D. Oud worden in de praktijk. Laat de omgeving het werk doen. Atlas Contact, 2015.