Het wereldwijde COVID-19-beleid geeft de economische, politieke en culturele ontwikkeling op nationaal niveau weer en levert zeer uiteenlopende resultaten op. Het Nederlandse beleid was grotendeels gebaseerd op informatie van (bio)medische experts. De vervolgens trage reactie van de regering leverde publieke kritiek op, gezien het hoge sterftecijfer onder ouderen, de toegenomen eenzaamheid en de beperkte vrijheid door de lockdown. De ingevoerde maatregelen gingen gepaard met zogenaamde compassievolle leeftijdsdiscriminatie, gebaseerd op de perceptie dat oudere mensen niet alleen warm en sympathiek maar ook incompetent en hulpeloos zijn. Literatuur toont aan dat veel beleidsmaatregelen die ouderenvriendelijk (age-friendliness) waren bedoeld en ouderen wilde beschermen, juist als ‘onvriendelijk’ werden ervaren. Door dit paternalistisch gedrag werden ouderen collectief als kwetsbaar bestempelt. Het is daarom van belang om de ouderenvriendelijkheid van beleidsmaatregelen in tijden van crisis te beoordelen.

WHO-kader
De beschermende maatregelen die tijdens de COVID-19-pandemie zijn genomen, waren veelal gericht op ouderen als risicogroep. Hoe hebben ouderen die maatregelen en het beleid van de Nederlandse overheid ervaren? Deze centrale vraag vormde de basis voor ons onderzoek. Hiervoor maakte we gebruik van het raamwerk voor leeftijdsvriendelijkheid van de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO). Hierin wordt age-friendliness gedefinieerd als het stimuleren van actief ouder worden door kansen op gezondheid, participatie en veiligheid te optimaliseren, om naarmate mensen ouder worden de kwaliteit van leven te verbeteren. Het raamwerk omvat acht gebieden: buitenruimten, vervoer, huisvesting, sociale participatie, respect en sociale inclusie, burgerparticipatie en werkgelegenheid, communicatie en informatie, en gemeenschaps- en gezondheidsdiensten. Meerdere Nederlandse steden hebben verschillende aspecten hiervan opgenomen in lokaal beleid.

Kernpunten
De resultaten van onze analyse tonen dat ouderen zich negatief beïnvloed voelen op het gebied van maatschappelijke participatie, respect en sociale inclusie. Verder werden de maatregelen rond communicatie en de gezondheidsdiensten als ouderenonvriendelijk ervaren. Een belangrijk onderliggend vraagstuk van de COVID-19 maatregelen is de beperking van de individuele autonomie. Uiteindelijk heeft het onderzoek de volgende drie kernpunten naar voren gebracht:

• Een crisis zoals een pandemie vraagt ​​om beleid gebaseerd op interdisciplinaire ervaringskennis.
• Beleid gericht op ouderen kan als leeftijdsonvriendelijk worden ervaren als er geen rekening wordt gehouden met de diversiteit van die groep.
• Beleid gericht op ouderen is gebaat bij toetsing vooraf en achteraf binnen het WHO-kader voor leeftijdsvriendelijkheid.

Deze tekst is een vrije vertaling van het artikel ‘Toward Age-Friendly Policies: Using the Framework of Age-Friendliness to Evaluate the COVID-19 Measures from the Perspectives of Older People in the Netherlands’ van Elena Bendien, Miriam Verhage, Jolanda Lindenberg en Tineke Abma, dat in maart 2023 is verschenen in het Journal of Ageing & Social Policies.

Meer zang, minder zorg

Samen zingen draagt bij aan meer welzijn en positieve gezondheid. Regelmatig samen zingen leidt zelfs tot verbetering van cognitieve functies en kan het dementieproces vertragen.

In de documentaire ‘Als klanken kleuren’ worden drie zangers met dementie gevolgd die zich samen met hun mantelzangers voorbereiden op de uitvoering de Matthäus Passion. De Matthäus-Passion is een van de meest indrukwekkende en emotionele werken uit de klassieke muziekgeschiedenis. Het Participatiekoor koos juist dit muziekstuk om samen met een groep zangers met dementie en hun mantelzangers ten gehore te brengen.

Barbara Groot, als wetenschapper verbonden geweest aan Leyden Academy, was als participerend onderzoeker nauw betrokken: “Door samen te zingen voel je je onderdeel van een geheel. In een gesprek met een moeder en dochter kwam heel erg naar voren dat de nadruk ligt op wat nog wél kan. Dat je gewaardeerd wordt om wie je bent.”

‘Als klanken kleuren’ is een hartverwarmend en ontroerend portret van de kracht van muziek en de verbinding die het kan creëren. Bekijk de documentaire online

In het televisieprogramma Op1 was een aantal zangers en mantelzangers te gast om te praten over het participatiekoor en de documentaire ‘Als klanken kleuren’.

Het Participatiekoor geeft de komende weken een aantal Matthäus Passion concerten in Haarlem, Delft en Hilversum. Kijk op hun website voor verdere details.

Meer lezen over dit onderwerp? Lees dan het artikel in Gerōn.

Marleen Dohmen haar promotieonderzoek bij Leyden Academy richt zich op de samenwerkingsrelatie tussen zorgmedewerkers, verpleeghuisbewoners en hun naasten ten behoeve van goede zorg, en de morele kwesties die zij daarbij tegenkomen. Een waardevol onderzoek, maar ook een onderzoek dat wat vragen oproept.

Wat een interessant onderwerp. Maar zorg moet toch altijd goed zijn. Wat bedoel je precies met goede zorg?
Goede zorg is altijd van belang. Maar wat er precies met goede zorg bedoeld wordt, is niet altijd duidelijk. Want wat voor mij belangrijk is (bijvoorbeeld lekker eten), hoeft voor de buurman niet net zo belangrijk te zijn. Bovendien kan datgene wat ‘goed’ is ook per situatie verschillen. Wat op het ene moment van belang is, speelt op het andere moment een minder grote rol. En waar je van de ene persoon graag een knuffel krijgt, voer je met de ander misschien liever een goed gesprek. De definitie van goede zorg is dus niet alleen voor iedereen anders, maar ook nog eens afhankelijk van de context en van de relaties tussen de betrokkenen.

Kan je een voorbeeld geven waar zorgmedewerkers, bewoners en naasten tegenaan kunnen lopen?
Een voorbeeld is een situatie waarin een dochter op bezoek komt bij haar vader en graag wil dat haar vader voor dat bezoek uit bed wordt gehaald, terwijl de zorgmedewerker dit te belastend voor de bewoner vindt. Beiden hebben op zo’n moment het beste voor met de bewoner, maar hun vertrekpunten zijn anders, wat zorgt voor spanning. De medewerker kijkt vanuit haar rol als zorgverlener en richt zich met name op het welzijn van de bewoner. Vanuit de gezondheidszorgethiek is dat logisch. Daar draait het maar om één persoon, namelijk degene die zorg ontvangt. De dochter is meer bezig met het contact met haar vader. Dat kunnen we duiden aan de hand van de familie-ethiek. In families draait het niet om één persoon, maar juist om het gezamenlijk in stand houden van de onderlinge banden. Met mijn onderzoek hoop ik meer inzicht te krijgen in dit soort onderliggende beweegredenen, om zo te komen tot een betere (samenwerkings)relatie tussen medewerkers, bewoners en naasten.

Hoe vindt dat wat je onderzoekt zijn weg naar de praktijk?
De verhalen van medewerkers, bewoners en naasten over hun ervaringen met zorg zijn een belangrijke bron van informatie voor zorgorganisaties. Toch worden deze verhalen niet altijd gedeeld, laat staan vastgelegd. Daarom hebben we binnen het speerpunt Betekenisvol de narratieve methode Ervaringen Centraal ontwikkeld, die handvatten biedt om ervaringen te verzamelen, structureren, delen en duiden. Samen met kennisorganisatie Vilans, Maastricht University, Tilburg University en Erasmus University bundelen we kennis over deze en andere narratieve methoden voor kwaliteitsverbetering in de verpleeghuiszorg. Verder werken we met verpleeghuisorganisatie Topaz samen aan het project Samen werken aan liefdevolle zorg. Dit is een participatief actieonderzoek, waarin medewerkers, bewoners en naasten aan de slag gaan om manieren te ontwikkelen om hun samenwerkingsrelatie te verbeteren. Door te kijken naar de samenwerking in de driehoek en daar met elkaar over in gesprek te gaan, leren zij meer over elkaars perspectief. Dit maakt nu al een groot verschil in het contact en draagt bij aan wederzijds begrip.

Tot slot een persoonlijke vraag, wat spreekt je aan bij het werk dat je doet en de doelgroep waarvoor je dit doet?
Wat mij het meest aanspreekt, is de ruimte die er is om in gesprek te gaan met de mensen om wie het gaat; met zorgmedewerkers, verpleeghuisbewoners en hun naasten. Deze groep mensen wordt niet altijd voldoende gehoord door degenen die het voor het zeggen hebben. Terwijl juist zij bij uitstek weten wat er nodig is. Op persoonlijk vlak heb ik ervaren hoe iemand die dichtbij staat wegens ziekte paternalistisch wordt benaderd of juist wordt vermeden. Het ongemak van anderen om met kwetsbaarheid om te gaan, kan voor pijnlijke situaties en afstand zorgen. Hetzelfde zie ik ook wanneer het oudere mensen betreft: zij worden vaak bij voorbaat niet serieus genomen of worden erg voorzichtig behandeld omdat anderen vooral hun kwetsbaarheid zien en niet de persoon die ze zijn. Ik zet me er dan ook graag voor in dat we ouderen serieuzer gaan nemen, en dat we tegelijkertijd lichter en luchtiger met elkaar om durven te gaan.

Wilt u meer weten over het promotieonderzoek van Marleen? Neem dan contact met haar op via dohmen@leydenacademy.nl.

“Iemands leven heeft waarde zolang men waarde toekent aan het leven van anderen door middel van liefde, vriendschap, verontwaardiging en mededogen”, aldus de Franse filosofe en feministe Simone de Beauvoir. Een mooi uitgangspunt dat goed aansluit op de missie van Leyden Academy: het verbeteren van de kwaliteit van leven van oudere mensen door kansen te scheppen voor een vitaal en betekenisvol leven, hecht verbonden binnen de maatschappij.

Afgelopen jaar heeft het team van Leyden Academy zich hier weer voor ingezet, samen met ouderen en met verschillende samenwerkingspartners. Zo organiseerden we met Aegon het digitaal leerprogramma Silver Starters, waar vijftigplussers de basis leren om hun idee om te zetten in een eigen bedrijf. Verder vond in samenwerking met het Jo Visser fonds het eerste Arts & Health Festival in het teken van dans plaats. En reikten we het eerste Leydse Lintje uit aan José Elshof, voor haar inzet om dans voor mensen met een bewegingsbeperking zoals Parkinson en multiple sclerose te stimuleren. We gingen met minister Helder in gesprek over de positieve effecten van het Leefplezierplan bij zorglocatie Den Es van Azora en locatie Vita van Zorggroep Elde Maasduinen. En we vierden op 11 november onze dies samen met de honderdjarige Leidse Amateur Fotografen Vereniging met de expositie ‘Een dag uit het leven van een honderdjarige’.

Dit alles en meer kunt u in tekst en beeld terugvinden in ons jaarbericht 2022. Het biedt een overzicht van de belangrijkste activiteiten en wapenfeiten aan de hand van onder andere onze drie speerpunten: hoe blijven we vitaal en wat kunnen mensen zelf én samen doen om langer gezond van lijf en leden en scherp van geest te blijven? Hoe geven we met elkaar betekenisvol invulling aan ons leven bij het ouder worden, ook als de kwetsbaarheid en afhankelijkheid toenemen, en met respect voor de verschillen tussen individuen? Hoe zorgen we ten slotte dat we ons verbonden weten binnen de gemeenschap en dat generaties elkaar ontmoeten, waarderen en versterken?

U kunt het jaarbericht hieronder doorbladeren of downloaden als pdf. Wij wensen u veel leesplezier.

Vooruitkijkend naar 2023 zullen we ons sterk blijven maken voor een saamhorige samenleving waarin jong en oud naar elkaar omkijken en zich verbonden weten. Waarin ouderen worden gezien en gehoord, ook de stem van mensen die verbaal minder vaardig zijn of minder goed de weg weten. En waarin we werken aan een omgeving die het mensen gemakkelijk maakt in beweging te komen en gezonde keuzes te maken.

Prof. dr. Tineke Abma
Directeur Leyden Academy on Vitality and Ageing

Ben je zorgprofessional? Dit jaar organiseert Leyden Academy een bijzondere reeks bijeenkomsten voor zorgprofessionals in de ouderenzorg! We hebben vijf thema’s geselecteerd die zowel in het leven als in de zorg aan de orde van de dag zijn. We nodigen je van harte uit om aan deze sessies deel te nemen. Het programma ziet er als volgt uit:

1 | Empathie & interesse op vrijdag 24 maart van 13.00 tot 16.00 uur

2 | Kwetsbaarheid & weerbaarheid op vrijdag 21 april van 13.00 tot 16.00 uur

3 | Vrijheid & grip op vrijdag 30 juni van 13.00 tot 16.00 uur

4 | Verlangen & intimiteit op vrijdag 15 september van 13.00 tot 16.00 uur

5 | Stilstand & verandering op vrijdag 17 november van 13.00 tot 16.00 uur

Deelname is gratis. Meer informatie over aanmelden vind je hier.

Kinderen en ouderen die sámen fantasiewerelden verzinnen onder begeleiding van professionele kunstenaars, dat is Generatie Mixer!

Bent u of kent u een theaterdocent? We organiseren speciaal voor (aanstaande) theaterdocenten op woensdag 10 mei a.s. de masterclass ‘Imaginary Communities’.

Imaginary Communities is een dramamethode die – op basis van pedagogische uitgangspunten – kinderen een gefantaseerde samenleving laat creëren, begeleid door professionele kunstenaars. Tijdens de masterclass maakt u kennis met deze methode en krijgt u creatieve tools en strategieën aangereikt zodat u deze na afloop zelfstandig kunt toepassen. Het Engelse Chol Theatre heeft de dramamethode ‘Imaginary Communities’ het afgelopen decennium samen met leraren en leerlingen uit het basisonderwijs ontwikkeld en onderzocht.

Doe ook mee en schrijf je in!

Omdat de docenten uit Engeland overkomen, zal de voertaal op deze dag voornamelijk Engels zijn.

Wat: masterclass Imaginary Communities
Voor wie: (aanstaande) theaterdocenten
Wanneer: woensdag 10 mei 2023
Tijd: 10.00-17.00 uur
Locatie: Amphion Cultuurbedrijf in Doetinchem
Kosten: € 40,- (incl. lunch)
Aanmelden: u kunt zich aanmelden via langlevekunst@amphion.nl

Kijk hier voor meer informatie.

 

 

 

Wat is leefplezier voor een individuele cliënt? Hoe kom je hier meer over te weten? Hoe draag je er aan bij? Hoe weet je of je het goede doet? En hoe deel je jouw ervaringskennis met je collega’s?

De afgelopen jaren heeft Leyden Academy met diverse praktijk- en onderwijsorganisaties samengewerkt aan zorg en ondersteuning gericht op leefplezier. Overal waar we kwamen, merkten we dat medewerkers heel graag hun ervaringen rondom de zorg en ondersteuning van bewoners delen. Ze vertelden over gebeurtenissen – zowel positieve als negatieve – die ze in hun werk hadden meegemaakt en indruk op hen hadden gemaakt. Gebeurtenissen waarvan ze iets hadden geleerd of waarvan ze vonden dat het van belang was voor anderen om te weten.

Deze ervaringen zijn een belangrijke bron van informatie maar worden niet altijd gedeeld, laat staan vastgelegd. Daarom ontwikkelden we Ervaringen Centraal, een methode die handvatten biedt voor het verzamelen, structureren, delen en duiden van de ervaringen van medewerkers, bewoners en hun naasten.

In deze speciale editie van de nieuwsbrief laten we je graag kennismaken met onze methode Ervaringen Centraal.

Oudere migranten met elkaar en hun omgeving verbinden door middel van activiteiten die in co-creatie worden ontwikkeld en uitgevoerd, dat is het doel van het programma ‘Tegen eenzaamheid in co-creatie met oudere migranten’. Zes organisaties gaan in vijf steden aan de slag, ze gaan ‘groepen draaien’ zoals dat in de praktijk wordt gezegd. Maar hoe draai je groepen? Hoe co-creëer je met mensen die soms niet weten wat ze zelf nodig hebben? Hoe verbind je mensen met verschillende achtergronden? Hoe creëer je onderling vertrouwen? Deze vragen en meer kwamen aan bod tijdens de trainingssessie die op 16 februari bij Stichting RCOAK plaatsvond.

“Ik heb al veel geleerd, leuk om op die manier ervaringen uit te wisselen” – deelnemer

Het programma borduurt voort op ‘Samen tegen Eenzaamheid’, een initiatief van Leyden Academy, Stichting Al-Amal en Stichting Dock Utrecht. Dit project wijst uit dat samenkomen op een participatieve wijze verbinding creëert en een basis legt voor het versterken van sociaal kapitaal. Binnen het huidige programma willen we meer mensen met migratieachtergrond bereiken en verbinden, en hun talenten ontdekken en versterken. We willen succesvolle elementen (verder) identificeren en kennis in een handleiding bundelen ter ondersteuning van andere organisaties.

Wil je meer weten kijk op onze website. Heb je zelf ervaring met ‘groepen draaien’, neem dan contact op met Nina Conkova.

Op vrijdag 3 februari jl. was Zohra Bourik, onderzoeker bij Leyden Academy, te gast bij een rondetafelgesprek in de Tweede Kamer, georganiseerd door Fonda Sahla van D66. Zij ging daar met andere deskundigen, onder andere uit de zorgwereld, in gesprek over cultuursensitieve zorg.

Ieders behoefte aan zorg en aandacht is verschillend en vraagt om zorg die meebeweegt met de persoon en omstandigheden. Er zijn verschillende ideeën over cultuur, geloof en hoe je met elkaar omgaat. Het goed en open bespreken van wensen, mogelijkheden en samen daar een weg in vinden is nodig.

Zohra: “Uit de schrijnende verhalen van de experts kwam naar voren dat de zorg nog vaak tekort schiet als het gaat om passende zorg voor bepaalde doelgroepen, zoals ouderen met een migratieachtergrond, vluchtelingen, mantelzorgers, kindtolken of vrouwen. Om de zorg inclusief te maken en cultuursensitief te werken is het nodig dat we samen blijven leren van en met elkaar. De kunst is om “hokjes denken” te overstijgen en de zorgvrager te zien als individu en niet als vertegenwoordiger van diens cultuur, gemeenschap of beperking. Bewustwording van eigen aannames, de juiste vragen stellen en goed luisteren zijn dan van groot belang. Het toevoegen van divers talent aan een organisatie kan ook zorgen voor een inclusievere omgeving.”

Meer lezen over ons onderzoek naar cultuursensitieve zorg?

De overgang van betaald werken naar pensioen kan tot ingrijpende veranderingen in het leven leiden en tegelijkertijd nieuwe mogelijkheden bieden voor zelfontwikkeling en ook nieuw (on)betaald werk. Op dit moment is er nog weinig bekend over hoe vrouwen in Nederland de overgang van werk naar pensioen ervaren, hoe ze het vinden om te blijven werken en wat dit betekent voor hun welzijn en gezondheid. Graag willen we meer inzicht krijgen in de wensen en ambities van vrouwen rondom dit thema, passend bij onze ambitie bij te willen dragen aan een vitaal, zinvol en maatschappelijk actief leven.

Voor ons onderzoek zijn we op zoek naar vrouwen van tussen zestig en negentig jaar die nog werken of in het verleden minimaal twaalf uur per week hebben gewerkt. Het onderzoek bestaat uit een één-op-één interview (60-90 minuten) of een groepsgesprek met maximaal acht vrouwen (90-120 minuten), aan de hand van thema’s en open vragen. Deelnemers krijgen ook ruimte om eigen onderwerpen aan te dragen. Vanzelfsprekend worden gegevens anoniem en vertrouwelijk behandeld en worden eventuele reiskosten vergoed.

Heeft u vragen of wilt u meewerken aan dit onderzoek, dat mede mogelijk gemaakt is door het Jo Visser fonds, of kent u iemand die zou willen meewerken? We horen het graag! U kunt mailen naar dr. Elena Bendien.