Ons leven is samengesteld uit vele verschillende en deels overlappende verhalen. Verhalen van vallen en opstaan, verdriet, twijfel en spijt, maar ook van voldoening en veerkracht. Het beeld dat we tonen, bepaalt grotendeels hoe we met elkaar omgaan. Kijk naar Rahma’s verhalen:

1. Rahma is een in Marokko geboren oudere dame. Ze heeft geen betaald werk en heeft een laag inkomen. Rahma heeft haar partner in 2008 verloren en is alleenstaande moeder van vijf kinderen. Rahma ervaart problemen op zowel fysieke als mentale gezond.
2. Rahma is een in Marokko geboren oudere dame. Ze heeft geen betaald werk en heeft een laag inkomen. Rahma heeft haar partner in 2008 verloren en is alleenstaande moeder van vijf kinderen. Drie van haar kinderen hebben een universitaire opleiding en een succesvolle baan, en twee zitten nog op school.
3. Rahma is een in Marokko geboren oudere dame. Ze heeft geen betaald werk en heeft een laag inkomen. Rahma doet drie dagen in de week vrijwilligerswerk. Ze help graag anderen door activiteiten te organiseren, papieren in te vullen en ‘gewoon’ er voor en met anderen te zijn. Rahma beheerst de Nederlandse taal steeds beter en doet trainingen die haar helpen in haar vrijwilligerswerk.

In de podcastserie ‘Mijn leven daar en hier’ vertellen vijf ouderen met een migratieachtergrond hun verhaal. We hopen je hiermee te inspireren om verder te kijken dan de kwetsbare oudere migrant en zo recht te doen aan de diversiteit in de Nederlandse samenleving. Klik op deze link en maak kennis met Paul, en volg ons op Spotify. Deze serie is tot stand gekomen naar aanleiding van de publicatie ‘Veerkracht vanuit liefde – Verhalen van oudere migranten’.

Deze samenwerking tussen ouderen met een migratieachtergrond, Leyden Academy, UP! en Romanee Rodriguez is mogelijk gemaakt door het Jo Visser fonds en het Hofje Codde en Van Beresteyn.

Ouderen met een migratieachtergrond staan steeds vaker midden in het maatschappelijk debat. We horen keer op keer dat oudere migranten kwetsbaar zijn op allerlei gebieden; ze leven vaak onder de armoedegrens, ze hebben een slechte gezondheid en hoge zorgvraag. Het beeld dat van hen wordt geschetst, is dat ze de Nederlandse taal niet spreken en nauwelijks participeren in de Nederlandse samenleving. Een vrij negatief beeld dat in de Nederlandse media breed verspreid is en dat hardnekkige stereotypen en vooroordelen heeft gecreëerd.

We kunnen er niet aan voorbijgaan dat ouderen die buiten Europa zijn geboren gemiddeld genomen slechter scoren dan hun in Nederland geboren leeftijdsgenoten, gemeten aan de hand van enkele objectieve maten zoals gezondheid en inkomen. De vraag is echter: hoeveel vertelt een dergelijke vergelijking ons? Want de gemiddelde oudere migrant bestaat niet en objectieve maten komen niet altijd overeen met subjectieve ervaringen. Gedeelde migratiegeschiedenis staat niet gelijk aan dezelfde levenslopen, en gelijke levenslopen komen met diverse levensverhalen. De diversiteit binnen ‘de groep’ oudere migranten is enorm.

In januari 2022 telde Nederland rond de 950.000 ouderen met een migratieachtergrond afkomstig uit meer dan 250 landen. Sommige groepen oudere migranten met dezelfde nationaliteit zijn groter dan andere, maar ze zijn allemaal even divers als het om achtergrondkenmerken gaat. Het gaat uiteindelijk om het samenvallen van iemands’ sociale, economische en culturele achtergrond. Deze zogenoemde intersectionaliteit is van invloed op hoe iemand betekenis geeft aan bepaalde ervaringen, omgaat met moeilijke momenten en diens leven in Nederland evalueert.

Met het inspiratieboek ‘Veerkracht vanuit liefde: verhalen van oudere migranten’ willen we u dichterbij het leven van oudere migranten brengen en u meenemen in een meer divers, genuanceerd en realistisch beeld van deze ouderen. De twintig portretten bevatten unieke levensverhalen van vallen en opstaan, verdriet, twijfel en spijt, maar ook van voldoening en (veer)kracht. Het blijkt niet altijd even gemakkelijk te zijn (geweest) voor vele oudere migranten en toch blijkt uit hun verhalen dat ze voortdurend de kracht vinden om door te gaan. Ze bezitten veerkracht die verborgen zit in de relatie met de ander en in het gevoel er voor elkaar te zijn.

Naar aanleiding van deze publicatie is een podcastserie ‘Mijn leven daar en hier’ met vijf verhalen tot stand gekomen. Meer weten over deze publicatie en het onderzoek dat hier aan vooraf ging? Klik dan hier of neem contact op met Nina Conkova.

Met de demografische veranderingen en de druk op Europese zorgstelsels organiseren lokale groepen vrijwilligers steeds vaker zorg en ondersteuning voor kwetsbare ouderen in hun buurt. Hoewel de manier waarop deze initiatieven in Europa zijn georganiseerd uiteen lopen, bestaan ze allemaal uit een groep vrijwilligers met gemeenschappelijk doel: ondersteuning van zorgbehoevende ouderen in de buurt. Coördinatoren, die vrijwilligers begeleiden, zijn gepassioneerd en toegewijd, maar ze beschikken over weinig middelen en er is weinig gestructureerde opleiding of ondersteuning beschikbaar. Veel coördinatoren vinden daarom het wiel steeds opnieuw uit.

Doel van het Community Care Worker project
Het project heeft tot doel het werk van de coördinatoren van de community initiatieven te ondersteunen en te professionaliseren. Door ervaringen uit te wisselen en tools te ontwikkelen voor coördinatoren, profiteren meer kwetsbare ouderen in Europa van de activiteiten en diensten van de communities. We doen dit in een iteratief proces met belangrijke stakeholders.

In dit internationale project werken de volgende organisaties samen:

• Stichting Gouden Dagen (projectleiding) in Nederland. Gouden Dagen werkt samen met een netwerk aan zorginstellingen en buurthuizen aan een betere kwaliteit van het leven voor ouderen. Het doel is om eenzaamheid te bestrijden en tegelijkertijd mensen bijeen te brengen.
• Leyden Academy. Lees hieronder meer over de rol van Leyden Academy.
• DEOS in Slovenië. DEOS biedt een breed scala aan diensten voor ouderen, op verschillende locaties in Slovenië, zoals: thuiszorg, hulp aan huis, dagopvang en dagactiviteiten. Dat doen ze met een team van ruim 800 medewerkers voor 1.400 ouderen.
• Zavod AS in Slovenië. Zavod is een non-profit organisatie (the Active Age Institute) dat zich richt op het organiseren van sociale welzijnsactiviteiten voor ouderen in Slovenië. Zoals het verbinden van vrijwilligers met ouderen om de eenzaamheid te verminderen. Ze werken nauw samen met Deos, vrijwilligersorganisaties en andere zorginstellingen en hebben dagelijks contact met ouderen.
• Fundacion Harena in Spanje. FH stimuleert begeleiding, zowel persoonlijk als telefonisch, culturele groepsuitjes en bewustwordingsactiviteiten die een betrokken houding van burgers ten opzichte van alleenwonende ouderen bevorderen.
• Allyoucanlearn in Nederland. Een e-learningplatform in zorg en welzijn.

Rol van Leyden Academy
In een desk research fase is de huidige stand van zaken van community initiatieven onderzocht in elk land. Inclusief de rol van de coördinator. De resultaten van het desk research rapport presenteren we ook in infographics, die in één oogopslag de stand van zaken van in de verschillende landen weergeeft. De infographics worden ontwikkeld door Leyden Academy.

Gekozen is voor een opzet van World Café sessies en kwalitatief onderzoek in focusgroepen. De uitkomsten daarvan dienen als input voor het ontwikkelen van de interactieve leermiddelen en de e-learning toolkit om coördinatoren te ondersteunen in hun leerproces. Leyden Academy ontwikkelt die leermiddelen.

Het project is gefinancierd door Erasmus+ en heeft een looptijd van enkele jaren. De start was in december 2021 en naar verwachting sluit het project in september 2024. Voor meer informatie, neem contact op met digital learning specialist en projectmanager Marie-Louise Kok.

 

Leeftijdsdiscriminatie (ageism) is een van de vaakst voorkomende vormen van discriminatie waar Nederlanders mee te maken krijgen. Dit heeft nadelen voor de betrokkenen, maar ook voor de samenleving als geheel. In onze samenleving heersen over ouderen vaak stereotype beelden die geen recht doen aan de diversiteit van deze groep. Onze cultuur en (sociale) media versterken dit beeld. Ouderen worden gezien als vitale levensgenieters, type ‘Zwitserlevengevoel’ of als afhankelijke, zorgbehoevende en trage mensen. De werkelijkheid is heterogeen en genuanceerder. Dit blijkt onder meer uit onderzoek van onze wetenschappers dr. Josanne Huijg en dr. Jolanda Lindenberg. Onderzoek toont ook aan dat leeftijdsdiscriminatie een negatief effect kan hebben op de kansen van ouderen in de samenleving, op de arbeidsmarkt en op hun gezondheid en welbevinden. Alle reden dus om het beeld van ouderen te nuanceren en ons in te zetten voor leeftijdsvriendelijke taal en beeld.

Een bewuste blik op beeldvorming
Wilt u inzichten opdoen en reflecteren over het ouder worden en een bewuste blik op beeldvorming? Doe dan mee! We nodigen HR-, marketing- en communicatieprofessionals, journalisten, redactieleden,  content makers, beleidsmedewerker en trainers graag uit op donderdag 8 december 2022 voor een interactief seminar met colleges van wetenschappelijke inhoudsdeskundigen. Samen werpen we een frisse blik op thema’s die samenhangen met vergrijzing in onze samenleving en dagen we uit om het anders aan te pakken.

Programma

• 09.30 uur – Inloop, registratie en welkom
• 10.00 uur – College en debat ‘Levensloop en vraagstukken over leeftijdsdiscriminatie’, door sociaal en cultureel gerontoloog dr. Elena Bendien
• 11.30 uur – Minicollege ‘Beeldvorming van ouderen en zelfbeeld’, door antropologe dr. Jolanda Lindenberg
• 12.15 uur – Lunch en netwerkgelegenheid. Tijdens de lunch kunt u ‘in de huid te kruipen’ van een oudere. In een verouderingspak voelt u en beleeft u de omgeving als oudere en ervaart u wat fysieke veroudering kan betekenen en hoe met gebreken en ongemakken te bewegen
• 13.15 uur – Presentatie onderzoek ‘Ouderen in trek bij werkgevers’, door assessment psycholoog drs. Linda van den Driessche
• 14.15 uur – Minicollege ‘Biologie van veroudering’, door arts, verouderingswetenschapper en hoogleraar David van Bodegom
• 14.45 uur – Plenaire afsluiting door dr. Elena Bendien
• 15.15 uur – Eind programma. Er staat een drankje voor u klaar

Praktische details
Locatie: Leyden Academy, Poortgebouw Zuid, Rijnsburgerweg 10 in Leiden, tegenover het Centraal Station.
Kosten: 49,- euro (excl. btw) per deelnemer. Dit is inclusief lunch en drankjes etc. en u ontvangt na afloop de presentaties en additionele literatuur.

Aanmelden
Heeft u vragen of wilt u zich aanmelden? Neem contact op met Jacqueline Leijs. Vol is vol.

Steeds vaker spelen ontwerpers een rol in de zorg. Voor iedere uitdaging wordt op zoek gegaan naar een creatieve, innovatieve, betaalbare, duurzame en inclusieve oplossing. Social designers richten zich bijvoorbeeld op de mens achter de aandoening, op de sociale interactie of op het trainen van (toekomstige) zorgprofessionals. Toch is de combinatie van design en zorg niet vanzelfsprekend succesvol. Want wat vraagt deze uitwisseling nu werkelijk van alle betrokkenen? En wat zijn de uitdagingen voor ontwerpers binnen de gezondheidszorg?

Een beeldend onderzoek
De tentoonstelling Superhero of design zero van ontwerper Joost van Wijmen is van 22 tot en met 30 oktober te zien tijdens de Dutch Design Week in Eindhoven. Aanleiding hiervoor is de realisatie van ENCOUNTER#9, een serie ontmoetingen tussen ouderen in woon-zorglocaties en jongeren in opleiding tot sociaal werker. Deze ontmoetingen verliepen grillig, gecompliceerd en lieten zich nauwelijks sturen. Van Wijmen raakte verstrikt toen hij doelen, opdrachten en aanpak probeerde af te stemmen op de werkelijke situatie. Van Wijmen toont de complexe werkelijkheid waarbinnen (social) design in de zorg opereert en hoe veelbelovende theorie zich verhoudt tot de vaak weerbarstige praktijk. Dit alles toont niet alleen de knelpunten maar ook de waarde van de aanpak.

Tour en Talk: Durf te falen!
Wat is de kwaliteit van ongemak in een ontwerpproject? Hoe kun je leren binnen een ingewikkelde realiteit? Is schaamte een kracht of een zwakte? Stichting ENCOUNTER organiseert op zondag 23 oktober, van 16.00-18.00 uur, een bezoek aan de bovengenoemde tentoonstelling en een gesprek. Aan de hand van projectervaringen en in gesprek met enkele betrokkenen brengen we waardevolle inzichten uit de soms schurende ontwerpwerkelijkheid in kaart. We gaan samen met onderzoekers Barbara Groot en Lieke de Kock (Leyden Academy), Désirée Bierlaagh (Practor bij het Centrum voor Innovatief Vakmanschap Welzijn & Zorg) en de aanwezigen onderzoeken wat de waarde van falen is.

Voor het bezoeken van de tentoonstelling en deelname aan de Talk en Tour is een entreebewijs van de Dutch Design Week nodig. Aanmelden kan via Embassy of Health.

ENCOUNTER#9 werd mede mogelijk gemaakt door:

Na aanleiding van een Virtual Reality film over ongewenst gedrag bij mensen met dementie en eerder onderzoek hebben Zorg4Effect en LOC Waardevolle zorg het initiatief genomen VR-onderwijs te ontwikkelen rondom twee actuele thema’s in de ouderenzorg, te weten: werken onder tijdsdruk in de thuiszorg, en seksualiteit en intimiteit. Naar verwachting zijn de modules gereed in het voorjaar 2023.

VR-onderwijs kan gezien worden als een krachtige leeroplossing. Een realistische situatie wordt als virtuele werkelijkheid in 360 graden video getoond via een bril. De situatie komt als levensecht over waarbij de student leert door te ervaren. Op deze wijze kan de student vaardigheden aanleren in een controleerbare en veilige omgeving. Dat inspireert en ondersteunt docenten en professionals bij het bieden van gepersonaliseerde, blended leertrajecten met een sterke focus op de praktijkervaring. Met andere woorden: de praktijk wordt stevig verankerd binnen het leertraject.

Doelgroepen voor het eindresultaat zijn:

• Mbo-docenten en -studenten van de opleiding helpende zorg en welzijn (verzorgende IG-niveau 3, Verpleegkunde niveau 4, medewerker maatschappelijke zorg niveau 3)
• Hbo-docenten en -studenten van de bachelor verpleegkunde (niveau 6)
• Docenten, artsen en studenten van de wo-(vervolg)opleidingen verpleegkunde en specialist ouderengeneeskunde
• Leden van cliëntenraden
• Zorgmedewerkers, verpleegkundigen, vrijwilligers en mantelzorgers van bewoners en cliënten
• Praktijkopleiders

In dit project werken de volgende organisaties samen:

• Zorg4effect/LOC waardevolle zorg (initiatiefnemers)
• Leyden Academy on Vitality and Ageing
• mboRijnland
• Hogeschool Windesheim
• Specialisme Ouderengeneeskunde Opleiding Universiteit van Leiden
• Academische verpleegkunde LUMC Opleidingen
• Centre for Innovation van Universiteit van Leiden (ontwikkelaar VR toepassing)
• ActiVite
• DSVǀverzorgd leven
• Topaz
• Libertas Leiden
• WIJdezorg
• Vilans kennisorganisatie voor zorg en ondersteuning
• Rutgers expertisecentrum seksualiteit

Het project wordt financieel mogelijk gemaakt door de gemeente Leiden, Jo Visser fonds, Stichting Else/pleindoneren, transitiesubsidie Zuid Holland en ZonMw SIVIL project.
Voor meer informatie, neem contact op met Zorg4effect, Mieke Hollander-Pasma via m.hollander@zorg4effect.com.

Vandaag, 7 oktober, is het Nationale Ouderendag. Deze dag is speciaal in het leven geroepen om aandacht te vragen voor een wereldwijde vergrijzende samenleving. Een goede gelegenheid lijkt ons om iets te betekenen voor ouderen in je omgeving. Ga eens langs het verzorgingshuis en vraag of je daar van betekenis kan zijn (incidenteel of structureel). Dat wat aandacht, even kletsen en wandelen al wel niet doet, blijkt uit de ervaring van Mia (21) en Nel (92) die in Noordwijk aan Zomervisite hebben deelgenomen.

Nel: “Ik vind het geweldig, ik ben zo dankbaar en blij. Toen het huis me er over vertelde en toen Mia kwam, dat was een geschenk. Mijn man is overleden en ik heb geen kinderen. Ik zit veel op mijn kamer. Hier bij Groot Hoogwaak heb ik het top hoor, begrijp me niet verkeerd. Ik ben heel blij met de medewerkers. Maar dat Mia zo nu en dan komt, dat vind ik een feest. Het klikt ook geweldig. Ze heeft ook al eens haar vriend Sem meegenomen, of we wandelen langs Mia haar ouders of langs mijn buren van ruim dertig jaar geleden. We zijn laatst op de boulevard geweest en ik zie dingen die ik nog nooit had gezien. Goh wat is er veel veranderd. Als Mia niet kan, dan vraagt ze een vriendin om met me te wandelen en te kletsen. Zelfs nu Zomervisite is afgelopen, wil Mia blijven langskomen. Maar dat wil ik alleen als het niet in de weg komt met haar studie, werk en sporten.”

Mia: “Ik vind het heel gezellig om met Nel te wandelen. Het is zo leuk dat de medewerkers ons hebben gematcht. We schelen dan wel 70 jaar maar we kunnen over van alles kletsen. Het voelt als een vriendschap. Ik krijg ook zo veel dankbaarheid en waardering.”

Zomervisite is een initiatief van Leyden Academy en het Jo Visser fonds. Meer weten? Klik dan hier!

In Amsterdam stijgt het aantal ouderen met zorgbehoeften, waarvan een snel groeiend aantal een niet-westerse migratieachtergrond heeft. Deze groep wordt niet alleen ouder en de zorg intensiever, maar ook diverser. We hebben hun huidige en toekomstige wensen en behoeften in kaart gebracht. Zo willen we de zorgverlening beter laten aansluiten in situaties waarin culturele verschillen een rol spelen, en hopen we dat de zorgkwaliteit en tevredenheid zullen toenemen.

Het grote belang van cultuursensitief werken
Hoe denken ouderen met een migratieachtergrond zelf over hun huidige en toekomstige zorg? Samen met zorgorganisaties Amsta, Amstelring en Cordaan hebben we hier van januari 2020 tot en met juni 2022 onderzoek naar gedaan. Het onderzoek toont aan dat de kwaliteit van het zorg-technisch handelen van belang is, net als schoonmaak, hygiëne en het aanbod van (divers) eten. Daarbij vindt men het essentieel dat de zorg persoonsgericht is en relationeel wordt uitgevoerd, rekening houdend met taal en geloof. In de toekomst wil men zo lang mogelijk onafhankelijk thuis wonen. Ons onderzoek bevestigt een toenemende vraag naar langdurige zorg (WLZ), en dan vooral voor pakketten waarin langdurige zorg thuis kan worden ontvangen (WLZ-PGB +VPT/MPT).

Grote diversiteit
Veel (cultuur)specifieke voorzieningen zijn doelgroepsgericht; bijvoorbeeld kleinschalig wonen voor senioren met een Surinaamse achtergrond of dagbestedingen voor senioren met een Turkse afkomst. Er zijn goede redenen (zoals taal en religie) die cultuurspecifieke zorg wenselijk maken. Toch spelen er verschillende verwachtingen, behoeften en wensen. Ook onder mensen met hetzelfde herkomstland is er grote diversiteit, waarbij andere kenmerken (zoals opleiding en inkomen) een rol kunnen spelen in hun zorgwensen.

Flexibele en persoonlijke zorg
Juist omdat iedereen verschillend is, is er vraag naar hele verschillende vormen van langdurige zorg. In een ideale wereld zou zorg flexibel en persoonlijk zijn, met de persoon en omstandigheden meebewegend. Door het open bespreken van wensen en mogelijkheden op basis van cultuursensitiviteit, en daar samen een weg in vinden, is persoonlijke zorg mogelijk.

Aan de slag
Naar aanleiding van het kwantitatieve en kwalitatieve onderzoek zijn verschillende adviezen uitgebracht en instrumenten getest. Zoals bijvoorbeeld een ervaringsnetwerk: veel medewerkers hebben al veel cultuursensitieve ervaring en kennis die kunnen worden uitgewisseld. Ook hebben we het vertaalboekje ‘Elkaar begrijpen helpt’ gemaakt met medewerkers, bewoners en naasten waarmee aan de hand van pictogrammen kan worden gecommuniceerd. Verder hebben we een korte bewustwordingstraining ontwikkeld voor zorg- en welzijnsmedewerkers om in te zetten bij palliatieve zorg op basis van cultuursensitiviteit. Deze instrumenten zijn vrij beschikbaar.

Wilt u meer informatie over dit onderzoek? Neem contact op met Jolanda Lindenberg.

Tijdens de Nederlandse Dansdagen, die van 30 september tot met 6 oktober 2022 zullen plaatsvinden, wordt de nieuwste film van Marc Vlemmix Dance getoond. ‘I found you’ kan op vrijdag 30 september om 11.00 uur gratis online worden bekeken. Klik hier om je kaartje te bemachtigen. De film is een duet tussen Marc Vlemmix en Rosan Chinnoe (partners in leven en kunst), met Marc voor de camera en Rosan erachter. I found you is in samenwerking met Fenna Schaap gemaakt en mede mogelijk gemaakt door het Jo Visser fonds en Leyden Academy.

Marc was 37 jaar toen hij de diagnose Parkinson kreeg. Samen met Rosan en een team van gelijkgestemden hebben zij de afgelopen tien jaar duizenden mensen met Parkinson, Reuma en MS aan het dansen gekregen met als doel de levenskwaliteit te vergroten. Voor Marc zelf was de rek er in 2021 uit. Medicijnen waren niet toereikend meer. Een paar keer per dag viel hij compleet stil, afwisselend met momenten van ongecontroleerde beweeglijkheid. De laatste strohalm was een hersenoperatie, Deep Brain Stimulation, die hij in oktober 2021 onderging. Electrodenimplantaten stimuleren sindsdien zijn hersens met een continue stroomimpuls om zijn motoriek te verbeteren. En met succes. De Parkinson is niet weg, maar de symptomen zijn veel minder grillig. Het zijn deze verhalen van moed, schoonheid, liefde en hoop, die Marc Vlemmix Dance met je wil delen, een cadeau van mens tot mens, een glimlach, een schouder, een hart onder de riem voor iedereen die dat wil ontvangen.

I found you had zijn première op 21 juni 2022 op het Arts en Health Festival van Leyden Academy en het Jo Visser fonds.

“Ik ben elke keer weer onder de indruk hoe Marc zijn gevoelens omzet in dans en hoe dans een blijvende uitweg is die hem door dit proces sleept. Veel kennis en existentiële complexiteit die opgeslagen zit in lichaam en onzegbaar is toont hij. Mijn complimenten, ook aan Rosan!” – Prof. dr. Tineke Abma

In het kader van European City of Science Leiden 2022 organiseerden we op 20 september voor de tweede keer een proeverij van enkele korte presentaties en workshops op het gebied van vitaliteit en veroudering, met aansluitend een Vitality walk. Tijdens de presentatie over seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd ontstonden levendige discussies en de deelnemers raakten niet uitgepraat over de workshop met als thema: Hoe wil ik oud worden? Hieronder een korte impressie wat zoal aan bod kwam.

Seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd
Het merendeel van de aanwezigen ziet seksualiteit als lust en vind dit met name belangrijk in een eerder deel in het leven. Op latere leeftijd wordt intimiteit belangrijker, het geeft een gevoel van veiligheid. In die fase in het leven speelt soms ook een gemis van aangeraakt worden, het zogenoemde huidhonger. Onderzoek toont aan dat mensen die vanaf de geboorte veel worden geknuffeld en aangeraakt, op latere leeftijd ook meer behoefte hebben aan aanraking. Verder werd opgemerkt dat mannen over het algemeen meer fysiek zijn ingesteld en dat bij vrouwen de menopauze een rol bij de omslag kan spelen. Er rust een taboe op praten over (het gebrek aan) seksualiteit. Cultuurverschillen spelen hierbij ook een rol.

Hoe wil ik oud worden?
Aan de ene kant van de zaal was het woord genot opgehangen en aan de andere kant het woord gemoedsrust. Aan de aanwezigen werd gevraagd om ergens tussen die twee thema’s in te gaan staan, daar waar je je op dit moment in je leven het meest verwant aan voelt. Dit leidde tot veel overpeinzingen en gespreksstof. Zo vertelde een dame dat haar leven de laatste jaren heel turbulent was en dat ze nu behoefte heeft aan rust. Een andere deelnemer ervoer juist het tegenovergestelde: “ik ben net met pensioen en na corona klaar met rust, het is tijd voor wat actie in mijn leven.”  Weer een ander zat tussen beide thema’s in. Kortom, het ligt aan de fase in je leven en er moet een evenwicht/balans zijn. Zo kan je genieten van gemoedsrust maar ook het omgekeerde. In het kader hiervan werd gesproken over de levenskunstacademie, oftewel een stoïcijnse school voor senioren.

Ook was er een korte yogasessie waarin staande oefeningen werden gedaan, met als afsluiting een Vitality Walk door de Leidse binnenstad. Op dinsdag 20 december wandelen we weer. Wil u zich hiervoor aanmelden of wilt u op de hoogte worden gehouden van komende wandelingen, we horen het graag: leijs@leydenacademy.nl.