Vanochtend organiseerden we onder de vlag van European City of Science Leiden 2022 een kennisochtend. Een vijftigtal bewoners van Leiden en omstreken hadden zich hiervoor opgegeven. Allereerst werden de deelnemers middels speed workshops geprikkeld over onderwerpen als ouder worden in een andere cultuur en over kunst in de zorg. Zo werd de deelnemers gevraagd zich voor te stellen naar een ander land te verhuizen. Vervolgens werd gevraagd wat ze zouden missen en hoe hun leven er op latere leeftijd dan zou uitzien. Het gesprek dat hierover ontstond bood een perspectief op het gevoel van migrantenouderen die in Nederland leven. Ook kon men een ‘ouderdomspak’ uitproberen, met diverse onderdelen die ouderdomsziekten simuleren. Denk maar aan handschoenen die schokjes geven en een tremor nabootsen, een koptelefoon die gehoorproblemen geeft en brillen die problemen met het zicht weergeven. Tijdens de daaropvolgende wandeling konden de deelnemers op een laagdrempelige manier vragen over vitaliteit en veroudering stellen aan onze wetenschappers. Tussendoor brachten we een bezoekje aan de Ecotuin, die onder andere wordt ingezet om een gezonde leefstijl te bevorderen. Kortom, een leerzame en ondernemende ochtend.
Vanaf nu zullen we weer eens per kwartaal een Vitality Walk organiseren, de eerstvolgende wandelingen zijn gepland op dinsdag 20 september en dinsdag 20 december 2022. We vertrekken om 12.00 uur vanaf het Poortgebouw, Rijnsburgerweg 10 te Leiden en komen daar rond 13.00 uur weer terug. Deelname is geheel gratis en vrijblijvend. U heeft zich niet aan te melden.
Vandaag hebben Jenneke van Pijpen, voorzitter van het Jo Visser fonds, en Tineke Abma, directeur van Leyden Academy on Vitality and Ageing, de samenwerkingsovereenkomst voor drie jaar verlengd. Sinds juni 2012 werken de partners aan gezamenlijke (onderzoeks)projecten gericht op beter onderwijs voor (toekomstige) zorgprofessionals, het verbeteren van de beeldvorming van de ouderenzorg en het bevorderen van intergenerationele ontmoetingen. Het Jo Visser fonds steunt op deze manier extra verdiepend onderzoek in de praktijk.
Inspirerende initiatieven
De afgelopen tien jaar zijn met behulp van onze steun heel wat vernieuwende initiatieven tot stand gekomen waar we ontzettend trots op zijn, waaronder Levenles voor betere ouderenzorg, beweegprogramma Huidhonger en de videoreeks Liefdevolle zorg. Een ander mooi initiatief dat iedere zomer plaatsvindt, is Zomervisite waarin jongeren op een laagdrempelige manier met ouderen en hun woon- en leefwereld in contact komen. “Ik ging altijd met een enorme glimlach weg en kwam blijer thuis na Zomervisite.”, aldus deelnemer André (16 jaar). In het najaar van 2021 hebben we Danstalent gelanceerd, waarin ouderen hun favoriete dans tonen en hun persoonlijke verhaal daarbij vertellen. De dansvideo’s zijn een aanloop naar een tweetal workshops, een research seminar en een symposium, welke op 20 en 21 juni in Leiden plaatsvinden en in het teken van de kracht van dans staan. Ook het vermelden waard is het podcastplatform De Luistermap, dat in februari 2022 met medewerking van ouderenplatform UP! het licht zag. Podcasts worden steeds populairder. Toch is minder dan één op de vijf luisteraars ouder dan vijftig. Op het platform zijn verhalen samengebracht die er toe doen als je ouder wordt. Zo vindt luisteraar Anne (84 jaar) het een goed en leuk initiatief: “Door de prachtige verhalen ben je even in een hele andere wereld”.
Jo Visser fonds en Leyden Academy Vanuit haar motto ‘Vaardig jong, waardig oud’ zet het Jo Visser fonds zich in voor waardige zorg voor kwetsbare oudere mensen die permanent afhankelijk zijn van intensieve zorg. Waarden als solidariteit, zingeving en gemeenschapsvorming zijn hierbij leidend. Leyden Academy wil, met samenwerkingspartners als het Jo Visser fonds, bijdragen aan een leeftijdsvriendelijke samenleving waarin de kwaliteiten van jong en oud op waarde worden geschat en mensen zich tot op hoge leeftijd uitgenodigd voelen om mee te doen. Waar kwaliteit van leven en eigen regie leidende principes zijn in de zorg, en waar de leefomgeving mensen verleidt tot gezonde en sociale keuzes.
Op 20 en 21 juni 2022 organiseren Leyden Academy en het Jo Visser fonds het Arts & Health Festival met de focus op Dans & Gezondheid. Samen met dansers, zorg- en welzijnsprofessionals, onderzoekers, beleidsmakers, docenten, fondsen en internationale gasten besteden we aandacht aan de waarde en werkzame mechanismen van dans en gezondheid. Het gaat hierbij zowel over dans voor ouderen als voor professionals in de zorg.
Programmaonderdelen
Dit participatieve en cross-disciplinaire festival wil de beweging van kunst in de zorg in Nederland stimuleren en mensen samenbrengen. Vanwege het kleinschalige karakter is het aanmelden voor de diverse activiteiten van belang. Aanmelden kan op de pagina’s van onderstaande programmaonderdelen:
Ervaar-workshop ‘The Clinic’: dansen in strijd tegen compassiemoeheid op maandag 20 juni van 09.30-13.30 uur (= reeds vol) en op dinsdag 21 juni van 10.00-12.30 uur, Poortgebouw in Leiden
Symposium Dance & Health: Reflect on the past, dialogue about today & envision the future op dinsdag 21 juni van 13.30-17.30, Imperium Theater in Leiden
Over de initiatiefnemers
Het Jo Visser fonds steunt duurzame vernieuwing in de zorg voor ouderen, via onderzoek, onderwijsprojecten en waardevolle ontmoetingen tussen jong en oud. Nadruk op welzijn en praktijkgericht leren staat hierbij voorop. Leyden Academy beweegt zich al jaren in het participatieve onderzoek naar rondom Arts & Health en is betrokken bij diverse onderzoeken waar dans en andere kunstvormen centraal staan.
Voor informatie of vragen kunt u contact opnemen met Barbara Groot.
Foto: Ik en de Ander, de performance van ReDiscoverMe op het symposium op 21 juni 2022
Vandaag vond het congres ‘Leefplezierplan op locatie’ in Arnhem plaats. Marieke Braks, directeur Langdurige zorg van VGZ en host van het congres, vertelde dat het leefpleziercontact eigenlijk begon met een kopje koffie. Ze is trots op dat wat sindsdien met alle betrokkenen tot stand is gekomen. Tineke Abma, directeur van Leyden Academy en hoogleraar Ouderenparticipatie bij het Leids Universitair Medisch Centrum, ging vervolgens in op goede zorg en zorgethiek:
Dat wat zorg goed maakt, is heel persoonlijk.
Het is een wederkerigheid, in afstemming met bewoners en naasten.
Goede zorg begint met aandacht en vanuit die relatie krijg je zicht op wensen en verlangens.
Naast ‘aandacht’ is volgens Theo van Uum, directeur Langdurige Zorg bij het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport ‘vertrouwen’ ook een sleutelwoord. Hij vindt het Leefplezierplan een bron van inspiratie dat de ouderen in regie brengt en de schaalbaarheid kansrijk. Wel moeten we bedacht zijn op, aan de ene kant het groeiende aantal mensen met dementie (van 300.000 naar ongeveer 500.000 in 2040) en aan de andere kant de krapte op de arbeidsmarkt.
Na het plenaire deel gingen de deelnemers in diverse workshops met elkaar in gesprek over onder andere de naaste als samenwerkingspartner, over het verantwoorden van persoonsgerichte zorg, over het ECD en over in gesprek gaan met bestuurders.
“Twee jaar geleden was ik ook iemand met ‘oogkleppen’ op, ik richtte me vooral op het uitvoeren van de zorgtaken. Voor mij is wat dat betreft eigenlijk alles veranderd. Dat heeft heel veel gedaan met mijn werkplezier. Het voelt niet meer als iets wat ‘moet’. Ook al hebben we een route, het voelt niet meer als een lijst die ik af moet werken. Ik vind het nu gewoon leuk om te doen.” – Medewerker
Boek over persoonsgerichte zorg Naar aanleiding van het project Leefplezierplan op locatie is een boek gemaakt, bomvol treffende foto’s (met dank aan Janine Schrijver), ervaringen, verhalen en praktische tips. Tineke Abma overhandigde de eerste exemplaren aan Wendy van der Ven van locatie Vita van Zorggroep Elde Maasduinen in Rijen en aan Gwendolyn Graven van locatie Den Es van Stichting Azora in Varsseveld. Tineke vroeg hen om een reflectie op het Leefplezierproject. Wendy: Leefplezier brengt dat je elkaar ziet en met elkaar deelt. Je kan het niet alleen, je hebt elkaar nodig en iedereen is waardevol; bewoners, naasten en medewerkers. Gwendolyn: Leefplezier is een proces, het is nooit klaar. Je moet elkaar leren kennen en elkaar de ruimte geven, ook als het gaat om dilemma’s.
Tineke bedankte beide locaties en is blij dat Leefplezier een praktische verankering krijgt.
Klik hier voor het boek, dat een handleiding is voor bestuurders, managers, beleidsmakers en medewerkers die met leefplezier aan de slag willen. Laten we met elkaar leefplezier de norm in ouderenzorg maken!
“Afgelopen zomer was ik jarig. De verpleging had een cadeautje gekocht, dat lieten ze mijn moeder geven. En die zei: ‘Dat is van ons allemaal!’. Dat vond ik zo prachtig, ze voelt zich hier thuis, ze zijn hier echt familie geworden voor haar, zowel de zorgmedewerkers als de bewoners zelf. Ik ben niet meer het belangrijkste voor haar. En dat vind ik niet erg, helemaal niet erg.” – Naaste
Een film met liefde Leefplezier moet je ervaren en beleven. De korte film ‘Met liefde’, welke door Tessa Steenbergen in opdracht van Leyden Academy is gemaakt, ging tijdens het congres in première. ‘Met liefde’ volgt Piet en Annemarie en haar Bernard, en toont dat wat niet in woorden te vangen is. Leefplezier is als het ware het leren kennen van de mens achter de bewoner. Wat zou je met je hart voor de bewoner kunnen doen? Zo hebben de medewerkers voor een aanhaakbed gezorgd, zodat Bernard zo nu en dan bij zijn vrouw kan blijven logeren. En Piet raakt geëmotioneerd door een Doodle-bord dat een zorgmedewerker na een gezellig gesprek – en een dansje – voor hem heeft gemaakt. Aandacht geeft erkenning.
“In het contact met de verpleging vind ik het belangrijk dat je elkaar goed kent. Dat je een beetje op elkaar kunt vertrouwen. En ik vind het belangrijk dat er goed contact is. Goed contact is [voor mij] dat mensen nakomen wat ze beloven.” – Bewoner
Actieonderzoek
De implementatie van leefplezier in de praktijk is niet eenvoudig: tussen droom en daad staan soms (praktische) bezwaren in de weg. Van 2019 tot en met 2021 onderzochten we dan ook in én samen met de praktijk wat het proces betekent voor zowel werkwijzen binnen zorgorganisaties als tussen zorgorganisaties en andere betrokkenen. In het actieonderzoek stonden de training en coaching van medewerkers alsook de herinrichting van het elektronisch cliëntendossier, werkprocessen en verantwoordingskaders centraal.
Het onderzoek is begeleid door Leyden Academy en ondersteund door de zorgkantoren van Menzis en Coöperatie VGZ, het ministerie van VWS, de Nederlandse Zorgautoriteit, de Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd en het programma KIK-V van Zorginstituut Nederland. Kijk voor meer informatie op leefplezierindezorg.nl.
“Wij hadden een mevrouw die per se niet gedoucht wilde worden. Het was iedere keer een gevecht. De familie kon het bijna niet geloven. De zoon werd uitgenodigd om er een keer bij te zijn. Wat bleek? Mevrouw liet zich absoluut niet door een vreemde douchen, maar genoot ervan als haar kinderen het deden. De afspraak werd gemaakt dat de kinderen haar voortaan zouden douchen. Voor hen was dat een fijne manier om contact te maken, voor de verzorging was het een verlichting.” – Leidinggevende
Over het algemeen hebben jongeren een vrij negatief beeld van ouderen. Ook als het gaat om werken in de ouderenzorg. Leyden Academy on Vitality and Ageing en het Jo Visser fonds willen met Zomervisite laten zien hoe leuk werken met ouderen kan zijn. Want juist door ontmoetingen tussen jong en oud ontstaat waardering en worden beelden bijgesteld. We nodigen dan ook graag 16- tot 25-jarigen uit om in juli en augustus samen met een bewoner van een zorgorganisatie iets gezelligs te ondernemen.
Een klein gebaar, een groot plezier Door Zomervisite komen jongeren op een laagdrempelige manier in contact met ouderen en hun woon- en leefwereld. Tijdens dat contact ligt de focus op welzijn en niet op zorg. Met alleen al een wandelingetje maken, koffiedrinken, een ijsje eten, een spelletje spelen of foto’s bekijken en kletsen wordt men al erg blij. Het positieve effect is meerledig: de ervaring levert jongeren voldoening en een vergoeding van 6,50 euro per uur. De zorglocaties zijn blij met de extra aandacht voor bewoners tijdens de rustige zomerperiode. En voor de ouderen zijn de ontmoetingen waardevol omdat de jonge mensen een andere energie meebrengen en ze samen andere activiteiten ondernemen. Kortom, een win-winsituatie!
“Ik ging altijd met een enorme glimlach weg en kwam blijer thuis na Zomervisite.”– Anton, 16 jaar
Meer ouderen, minder zorgprofessionals Minder dan 5% van de zorgstudenten kiest uiteindelijk voor een baan in de ouderenzorg. Met het groeiende aantal ouderen is dat zorgwekkend. In Nederland wonen ongeveer 145.000 mensen in een verzorgingshuis. En dat terwijl er nu al ruim 55.000 vacatures in de ouderenzorgsector onvervuld zijn. Wij geloven dat de sleutel in ontmoetingen tussen jong en oud ligt: in persoonlijk contact ontstaat waardering en worden beelden bijgesteld. Dat geeft hoop dat meer jongeren de weg naar de ouderenzorg weten te vinden.
“Aan het begin van mijn studie riep ik dat ik nooit met ouderen zou willen werken. Mijn beeld is door Zomervisite echt totaal anders.” – Sietske, 18 jaar
In juli en augustus 2022 organiseren we weer een editie van Zomervisite. Ben je tussen de 16 en 25 jaar oud en wil je op Zomervisite of wil jouw zorgorganisatie jongeren ontvangen? Neem dan contact op met Danielle Swart, manager Jo Visser fonds of met stichting JOW!
David van Bodegom treedt toe tot de Raad van Toezicht van zorgorganisaties Omring en Vrijwaard. Omring en Vrijwaard hebben samen al meer dan honderd jaar hun wortels in West-Friesland, de kop van Noord-Holland en op Texel, en bieden goede zorg of ondersteuning. Van verzorging tot gespecialiseerde verpleging. Van behandeling tot revalidatie.
“Ik zie ernaar uit om bij te kunnen dragen aan het realiseren van de ambities van Omring en Vrijwaard. Een waardige oude dag, gezond en gelukkig ouder worden is immers van groot belang. We weten steeds meer over preventie en vitaliteit en ik deel mijn kennis daarover graag met de zorgprofessionals”, aldus Van Bodegom.
Voorzitter van de Raad van Toezicht Anita Wydoodt: “We zijn blij met de komst van David en zijn kennis van de geneeskunde, inzicht in vitaliteit en de rol van de omgeving als het gaat over verouderen.”
Wij zijn op zoek naar professionals of organisaties die creatieve/culturele/kunstzinnige activiteiten organiseren voor ouderen met een migratieachtergrond.
Wat is ons doel? Wij streven ernaar dat alle ouderen met creatieve of kunstzinnige activiteiten bezig kunnen zijn, ongeacht hun achtergrond. Wij hebben de indruk dat de groep ouderen met een migratieachtergrond nog onvoldoende wordt bereikt. Daarom vragen we hulp vanuit de praktijk. Als eerste stap willen we initiatieven en de personen er achter graag leren kennen, zodat we van hen kunnen leren.
Hoe gaat het in zijn werk? Organiseert u zelf creatieve of kunstzinnige activiteiten voor ouderen met een migratieachtergrond? En wil u uw kennis en ervaring delen? Vul dan dit korte vragenlijstje in (dat kost maximaal 3 minuten). Na ontvangst van uw reactie, nemen we contact met u op. Kent u iemand anders die zulke activiteiten organiseert? Het doorsturen van deze oproep zouden we erg waarderen. Of u kunt ons de contactgegevens doorgeven, zodat wij met diegene contact op kunnen nemen.
Wie zijn wij? Lang Leve Kunstfonds, gericht op het stimuleren van kunstbeoefening door (kwetsbare) ouderen in Nederland. LKCA, landelijk kennisinstituut voor cultuureducatie en amateurkunst. Leyden Academy, onderzoeksinstituut gericht op het verbeteren van de kwaliteit van leven van oudere mensen.
Het Leefplezier boek is uit! Naast een schitterend beeldessay van fotograaf Janine Schrijver, staat het bomvol verhalen, praktische tips en dilemma’s. Het boek gaat over het organiseren van persoonsgerichte zorg met leefplezier voor ouderen, hun verwanten en werkplezier voor zorgverleners. Het is ook bruikbaar voor teamleiders, managers, bestuurders en beleidsmakers.
Op 10 mei aanstaande gaat zowel het boek als de film in première op het Leefpleziercongres dat plaats zal vinden bij Coöperatie VGZ in Arnhem. Op deze dag staan we samen met onder andere prof. dr. Tineke Abma en Theo van Uum stil bij Leefplezier in de breedste zin van het woord. We gaan samen in gesprek over onder andere de samenwerking met naasten, verantwoording, opleiding, het ECD maar ook over inzetten van het beeldessay als leidraad bij een gesprek over Leefplezier.
“Voor kwetsbare mensen in de laatste fase van hun leven zijn welbevinden en leefplezier minstens zo belangrijk als veiligheid en goede medische zorg. In het project ‘Leefplezierplan voor de zorg’ (2017-2019), is samen met medewerkers zorg en welzijn de leefplezier-benadering ontwikkeld: een werkwijze om in de dagelijkse praktijk, structureel, op een narratieve manier (op basis van verhalen), aandacht te hebben voor de zorg en ondersteuning van bewoners en er ook op deze manier verantwoording over af te leggen. – Jan Megens, Manager Zorgkantoor Menzis en Marieke Braks, Directeur Langdurige Zorg Coöperatie VGZ
Betrokken organisaties: Zorggroep Elde Maasduinen, Azora, Ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, Inspectie Gezondheidszorg en Jeugd, Nederlandse Zorgautoriteit, Zorginstituut Nederland, Menzis.
Vanochtend was het online mid event van de derde editie van Silver Starters; het gratis leerprogramma voor mensen van 50 jaar en ouder die de uitdaging aangaan om een eigen onderneming te starten. Allegra van Hövell-Patrizi, CEO van Aegon Nederland heette de zestig deelnemers welkom en complimenteerde hen met hun lef en inzet. “Onze levensverwachting stijgt nog steeds. Dit biedt kansen en uitdagingen, én het houdt ons langer jong. In de tweede helft van je leven een onderneming starten, is daar een goed voorbeeld van.”
Aan de hand van het Business Model Canvas vertelde Wendy Woelders over de weg van haar idee (klik op de afbeelding). Waarom is dat bedrijfsmodel zo belangrijk? “Het is een ondernemingsplan op één A4, waarin je gestructureerd en systematisch aan je eigen bedrijf werkt. De lege vakjes staan eigenlijk gelijk aan aannames. En dat is best gevaarlijk. Je moet je aannames toetsen door bijvoorbeeld met mogelijke klanten in gesprek te gaan. Zo worden alle lege vakjes ingevuld. Het is een levend document. Dingen veranderen, en niet alleen in je eigen bedrijf maar juist ook in de buitenwereld.”, aldus Woelders.
Verder ging holistische geldcoach Mariska Reinerink in op de emotionele kant van geld, als het ware de psychologie achter geld. Het praten over geld zit in de taboesfeer, terwijl geld gedurende het hele leven, wonen, werken, vakantie etc. een rol speelt. Van onderstaande acht geldtypes gaf Reinerink aan wat de kracht is, wat de valkuilen zijn en gaf ze tips hoe dat om te zetten:
Silver Starters is ontwikkeld door Leyden Academy on Vitality and Ageing en wordt ondersteund door Aegon. Meer informatie vindt u op www.silverstarters.org.
De Gezondheidskloof
Kinderen in een gezin met een laag inkomen en lage opleiding leven gemiddeld zes jaar korter en vijftien jaar langer in minder goede gezondheid. Is dat eigen schuld? Je kunt toch ook gezond eten met een kleine portemonnee? Ja, laat Chris (53) uit Amsterdam-Noord ons zien, maar het wordt haar niet makkelijk gemaakt. De meeste producten in supermarkten zijn ongezond en in buurten met veel lage inkomens zitten twee keer zoveel junkfoodlocaties als in buurten met veel hoge inkomens. Je moet dus veel tijd en kennis hebben om gezonde keuzes te maken. Wie gaat de kinderen die hier opgroeien helpen? Is het tijd voor de politiek om in te grijpen? In het programma De Gezondheidskloof van Pointer gisterenavond gaat Teun van de Keuken in op deze vragen en meer. Zo gaat hij op pad met hoogleraar Vitaliteit David van Bodegom. Klik hier om de aflevering terug te kijken.
Ongezond voedselaanbod twee keer zo groot in arme buurten
Op 31 maart besteedde Pointer in hun radio-uitzending al aandacht aan hoe moeilijk het is om gezond op te groeien. Van Bodegom waarschuwt voor de gevolgen van ons Westerse luilekkerland. “De helft van de kinderen die nu geboren worden, gaat de 100 jaar halen. Maar wel met allerlei ziektes.” Van Bodegom heeft onderzoek gedaan naar hoe mensen verouderen. “Dit is Hans”, Van Bodegom toont een foto van een 68-jarige Nederlander met overgewicht, diabetes, vaatziekten, een hoog cholesterol en een hoge bloeddruk. “En dit is Kwakoe”, wijst Van Bodegom. We zien een gezonde 88-jarige Ghanese boer, die nog op het land werkt. “In Ghana is de situatie vergelijkbaar met Nederland 150 jaar geleden: veel infectieziekten en hoge kindersterfte, maar dus níet de verouderingsziekten die we hier nu elke dag in de spreekkamer zien.” Van Bodegom onderzocht niet alleen Kwakoe, maar ook zo’n 1000 andere Ghanese ouderen. Hoe komt het nou dat Hans en Kwakoe zo anders oud geworden zijn? Is het omdat Hans dom is en de verkeerde keuzes maakt? “Nee”, zegt Van Bodegom, “Want als je Kwakoe neerzet op de plek waar Hans is opgegroeid, dan zou Kwakoe die ouderdomsziekten hebben gekregen. En als je Hans neerzet in Ghana, dan wordt hij op zijn beurt een Kwakoe.”
Luilekkerland Het zit ‘m dus in de omgeving, meent Van Bodegom. In een omgeving van schaarste word je gewoon heel anders oud dan in ons moderne Westerse luilekkerland. “Eten is overal en bewegen hoeven we juist niet. Het is dus niet gek dat de helft van de Nederlanders overgewicht heeft.” We gaan bijvoorbeeld met de auto naar kantoor, met de lift vanuit de parkeergarage naar de werkvloer, ‘s middags nemen we de lift naar de kantine waar we twee kroketten eten en daarna gaan we met de lift weer naar onze auto om naar huis te rijden en de avond op de bank te netflixen, stelt Van Bodegom: “Hoe wij leven, werken en ontspannen lijkt wel een soort bio-industrie. We zijn plofkippen geworden en we moeten weer scharrelkippen worden.”
Terug naar op het land werken? Moeten we dan weer met z’n allen op het land gaan werken? Is dat de oplossing voor de kinderen van nu? “De stijging van de welvaart heeft ons veel goeds gebracht, maar we zijn doorgeslagen. Door het luilekkerland wat we hebben gecreëerd, zijn we gegaan van een land waar een derde overgewicht had naar de helft, en we stevenen af op twee derde.” Dat is geen fatshaming of kwestie van mooi of lelijk, benadrukt Van Bodegom, maar het is een gezondheidskwestie die hij als dokter erg vindt: “Dit is een van de redenen waarom we inmiddels een miljoen Nederlanders hebben met type 2 diabetes, en dat hart- en vaatziekten een groot probleem zijn.” Het betekent dat we gemiddeld misschien wel ouder worden, maar wel langer ongezond. “De helft van de kinderen die nu geboren worden, gaan de 100 jaar halen”,” legt Van Bodegom uit. “Maar wel met allerlei ziektes. Die krijgen we nu al op ons 65ste, denk aan Hans, terwijl dat met een andere leefstijl ook 85 zou kunnen zijn.”
