Prof. dr. Tineke A. Abma, bijzonder hoogleraar Kunst en Zorg, verzorgde een bijdrage voor de Wereld Suïcide Preventie Week bij organisator GGZ Noord-Holland Noord. De video (kijktijd ca. 9 minuten) werd getoond bij de slotbijeenkomst op 13 september en is opgenomen in het Museum van de Geest in Haarlem. Het onderwerp van de bijdrage: kunst heeft positief effect op gezondheid en mentaal welbevinden. Lees hier meer over de Wereld Suïcide Preventie Week.
“De waarheid onder ogen komen vraagt moed. De waarheid tonen aan de wereld is te zien als een politieke daad die bijdraagt aan een gevoel van verbondenheid en collectieve empowerment. Truth=Dare!”
Onderzoeker Tamar Shahinian brengt vanuit Leyden Academy de werelden van dans en wetenschap samen. Dit doet ze door dans als ‘arts-based research’ methode in te zetten in haar onderzoeken. Tineke Abma, recent benoemd tot bijzonder hoogleraar Kunst en Zorg aan de Erasmus Universiteit, noemt het onderzoek ‘cutting edge’. “De uitkomst van een onderzoek vertalen naar een kunstvorm; van data naar dans, dat is echt uniek.”
Dans is van ons allemaal, en niet alleen voorbehouden aan perfecte danslichamen. De Nederlandse danswereld wil mede daarom diverser en inclusiever worden. Internationaal zien we een vergelijkbare trend onder de noemer van ‘inclusive’ of ‘integrative dance.’ En hoewel de belangstelling toeneemt, weten we nog weinig over de manier waarop deze zaken vorm krijgen in het proces van co-creatie met een diverse groep dansers. Om daar de antwoorden op te kunnen geven is het onderzoek Truth=Dare gestart. Het doel van deze studie is om te kijken wat dans kan betekenen voor mensen met een neurodegeneratieve aandoening.
Participatieve studie
Er werd begonnen met een participatieve studie in nauwe samenwerking met Marc Vlemmix en zijn dansgezelschap. Dat onderzoek is gedaan door en voor mensen met Parkinson en andere neurodegeneratieve ziekten.Doel is meer inzicht te krijgen in de wijze waarop diversiteit en inclusie ontstaat in het co-creatieproces van dans met een diverse groep dansers. En wat de betekenis hiervan is voor de individuele deelnemers en de groep.
Kunst blijkt vaak de sleutel om je innerlijke zelf te ontdekken én te waarderen. Het op zoek gaan naar die persoonlijke waarheid en het durven omdraaien van die sleutel vraagt lef. Truth=Dare gaat op zoek naar de manieren hoe je mensen met allerlei verschillende achtergronden in beweging krijgt. Samen met de deelnemers werd kennis gegenereerd om antwoord te krijgen op die vraag. Bij het analyseren van de bevindingen werd gebruik gemaakt van Foucault’s concept van Parrheasia (vrijmoedig spreken) ter verdieping.
De studie laat zien dat het actief zoeken naar en onthullen van iemands waarheid door middel van dans verband houdt met goede zorg voor jezelf en de ander. “We hebben dit proces geïnterpreteerd als twee actieve, continue bewegingen: een innerlijke en uiterlijke beweging om jezelf op authentieke wijze aan de wereld te presenteren en voor jezelf te zorgen.”
Het integreren van diversiteit en inclusie is dus meer dan alleen maar het verbeteren van de toegankelijkheid of meer diverse samenstelling van een dansgroep. Inclusie en diversiteit in de co-creatie van dans, waarbij mensen met verschillende capaciteiten betrokken worden, vereist zelfzorg en authentieke representatie die verder gaat dan de heersende normen.
Gerespecteerd
Pas dan voelen dansers zich opgenomen en gerespecteerd en moedigen elkaar wederzijds aan om hun waarheid te dansen. De moed tot waarheid (Truth=Dare) is dan ook de titel van de performance waarin we de bevindingen verbeelden. Voor zover wij weten is dit een van de eerste keren dat bevindingen worden gedanst.
“We doen dit omdat niet alles in woorden is te vatten; de dans verbeeldt het onzegbare. Het maken van de voorstelling alsook de voorstelling zelf verbeelden die moed en de waarheid. Een must-see voor mensen die willen ervaren wat kunst en zorg voor elkaar kunnen betekenen.”
Op 17 oktober vindt de voorstelling Truth=Dare plaats in Luxor Rotterdam. Naast twee dansvoorstellingen gaat Tineke Abma in op het belang van het onderzoek, én hoe kunst en zorg veel meer voor elkaar kunnen betekenen. Meer informatie en voor de kaartverkoop klik je hier.
Het is niet iedereen gegeven om actief en positief bijna 100 jaar te worden. Maar wel ‘onze’ Loek. Op maandag 2 september 2024 is op 99-jarige leeftijd een fantastische man heengegaan.
Ieder jaar wordt op de ‘verjaardag’ van Leyden Academy het portret van een vitale oudere onthuld, dat dan een jaar lang onze website, sociale media-accounts en communicatiemiddelen siert. In 2020 hadden we het genoegen Loek Middel uit Rosmalen voor te stellen. Loek is in Indonesië geboren en is dankzij zijn Nederlandse vader en Indonesische moeder met beide culturen opgegroeid. Na zijn huwelijk met Anneke verhuisde het echtpaar naar Nederland. Loek heeft in zijn werkzame leven als beroepsmilitair het nodige meegemaakt, met als dieptepunten zijn gevangenschap door de Japanners en de evacuatie van mensen en dieren tijdens de watersnoodramp in 1953.
Loek vond het belangrijk om zijn leven op eigen kracht in te vullen en zag fysieke en mentale beweging als een belangrijke manier om dit te bereiken. Zelf deed hij tot vlak voor de zomer nog wekelijks aan Salsa, Tai Chi en line-dansen. Loek was geïnteresseerd in techniek en fotografie, en ging graag met het openbaar vervoer naar Amsterdam. Hij vond het belangrijk om nieuwsgierig te blijven en stond altijd open voor nieuwe initiatieven, dat hield hem scherp. Zo is zijn verhaal te beluisteren in de podcast Toen & Nu en danste hij in ons onderzoeksproject Danstalent. Ook heeft hij meegewerkt aan Oorlogsverhalen, aan de MAX-aflevering van Indië in je Ziel en aan de VWS-campagne De waarde van ouder worden. En niet te vergeten zijn parachutesprong vorig jaar. Wat ons betreft een geweldig voorbeeld van vitaal ouder worden!
Loek zal door de medewerkers van Leyden Academy erg worden gemist. En niet alleen om zijn mailtjes na het verschijnen van onze nieuwsbrieven, maar vooral om zijn oprechtheid, vriendelijkheid en positiviteit. We wensen zijn kinderen, kleinkinderen, achterkleinkinderen en vrienden heel veel sterkte.
De portretfoto van Loek is gemaakt door fotograaf Henk Aschman.
Ons huidige zorgstelsel is nog sterk gericht op het behandelen van ziekten, maar de noodzaak voor preventie groeit snel. De scheve budgetverdeling tussen curatie en preventie is onhoudbaar, vooral nu het aantal mensen met chronische ziekten snel toeneemt. Zonder een sterkere focus op preventie, zoals een gezondere leefstijl, betere voeding en meer beweging, dreigt de gezondheidszorg onbetaalbaar te worden.
Toch zijn leefstijladviezen vaak te streng, saai en ineffectief, zegt Daphne Raad, arts-onderzoeker bij Leyden Academy. Om mensen te inspireren gezonder oud te worden, lanceerde ze het Lowlands-experiment, waar mensen op interactieve wijze hun toekomstige, oudere zelf ontmoeten. Daarnaast pleit ze voor een gezonde leefomgeving en geeft ze voorlichting op scholen. “Ik voel de verantwoordelijkheid om in mijn witte jas een tegengeluid te laten horen,” aldus Raad in een interview met Laura van Elst in de Zorgvisie-rubriek ‘Jong talent’ van juli 2024.
Preventie is dus niet alleen noodzakelijk om de zorg betaalbaar te houden, maar ook om mensen op een positieve manier te motiveren gezonder te leven.
Een training voor kunstvakdocenten, basisschoolleerkrachten, creatieve ZZP’ers, activiteitenbegeleiders, sociaal werkers, medewerkers van culturele instellingen en andere enthousiastelingen.
Een warme aanraking, een intieme vriendschap, gepassioneerde liefde en seksuele fantasieën vormen een belangrijk deel van ons emotioneel welzijn, ook op latere leeftijd. Deze elementen dragen namelijk bij aan goed ouder worden. Daarom organiseren we bijeenkomsten voor ouderen waar ervaringen en behoeften rondom seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd worden gedeeld. Vandaag, de Internationale Dag van Seksuele Gezondheid, staan we dan ook stil bij dit belangrijke aspect van het leven.
Wat is seksuele gezondheid?
Volgens de wereldgezondheidsorganisatie (WHO) betekent seksuele gezondheid: “Een toestand van fysiek, emotioneel, mentaal en sociaal welzijn in relatie tot seksualiteit; het is niet louter de afwezigheid van ziekte, disfunctie of gebrek. Seksuele gezondheid vereist een positieve en respectvolle benadering van seksualiteit en seksuele relaties, en bovendien de mogelijkheid om plezierige en veilige seksuele ervaringen op te doen, vrij van dwang, discriminatie en geweld. Om seksuele gezondheid te bereiken en te behouden, moeten de seksuele rechten van alle personen worden gerespecteerd, beschermd en nageleefd.” Een hele mond vol dus, maar met de nadruk op drie belangrijke aspecten:
“Staat er lichamelijk iets in de weg, dan hoor je van iedereen: joh, vraag je huisarts gewoon om Viagra.” – Deelnemer
Beperkte maatschappelijke beeldvorming
Bovenstaande componenten zijn essentieel voor iedereen. Toch ligt bij ouderen de nadruk op fysieke veranderingen door ziekte of veroudering en op seksuele functionaliteit. Onderzoek naar de seksualiteit van oudere volwassenen richt zich vaak te sterk op medische kwesties, maar juist de emotionele, mentale en sociale aspecten die bijdragen aan seksuele gezondheid zijn van groot belang. Daarnaast krijgen ouderen vaak te maken met beperkende stereotypen en negatieve maatschappelijke beeldvorming, die een nadelige invloed kunnen hebben op de beleving van seksualiteit. In plaats van ervaringen te delen en van elkaar te leren, houden ouderen door maatschappelijk stigma hun vragen en zorgen vaak voor zichzelf. Leyden Academy doet onderzoek naar seksualiteit en intimiteit onder ouderen en biedt ruimte om ervaringen en perspectieven te delen. Hiermee willen een diverser beeld geven dan de huidige beperkte maatschappelijke beeldvorming. Wil je meepraten over dit onderwerp? Ontzettend leuk! Mail onderzoek@leydenacademy.nl.
“Mijn moeder is met 80 nog verliefd geworden op een man, was duidelijk aan het flirten, en ik durfde toen niet te vragen: doen jullie het ook?” – Deelnemer
Lust op Leeftijd
Op grond van eerdere bevindingen hebben deelnemers ons geïnspireerd om een videoreeks te creëren, gemaakt door en voor oudere volwassenen in Nederland en België. Het doel is om onze kennis over seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd te verbreden en het taboe rondom deze onderwerpen te doorbreken. Vragen als ‘Speelt seksualiteit op latere leeftijd nog een rol?’, ‘Is experimenteren met intieme relaties en seksuele beleving een onderdeel van goed ouder worden?’, ‘Welke kennis missen we over seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd?’ en ‘Waarom praten we zo weinig over onze behoeften en over creatieve vormen van seksuele zelfexpressie?’ komen aan bod.
De videoreeks, getiteld ‘Lust op Leeftijd’ (LoL), wordt mede mogelijk gemaakt door het Erasmus+-programma en de Steunstichting Gezondheidszorg Voorschoten, en gerealiseerd in samenwerking met de Belgische schrijver en gerontoloog Els Messelis en de Nederlandse filmmaker Chiel Epskamp van Cut the Chase Media.
Vanaf 1 september kunnen geïnteresseerden zich inschrijven als deelnemer voor de nieuwe executive leergang ‘De toekomst van ouderen(zorg)’ die 13 februari 2025 van start gaat. De inmiddels alweer vijftiende editie van de leergang van Leyden Academy on Vitality and Ageing biedt handvatten vanuit de wetenschap en de praktijk en is bij uitstek geschikt voor inhoudelijk gedreven bestuurders en directeuren binnen zorg en welzijn die kennis willen nemen van en willen reflecteren op de laatste inzichten over een betekenisvol leven en goede zorg voor ouderen.
Onder de recente deelnemers ook leidinggevenden bij zorgverzekeraars, overheidsinstellingen en toezichthouders die zich met vraagstukken rond de zorg voor ouderen geconfronteerd zien. Dat biedt hen de gelegenheid om nieuw beleid te formuleren en met hun organisatie nog beter in te spelen op de wensen en verlangens van ouderen met oog voor het werkplezier van medewerkers.
We hebben te maken met een maatschappij waarin mensen steeds langer leven. Dat is een teken van vooruitgang in de gezondheidszorg, maar tegelijk roept de sterk toenemende vergrijzing ook de nodige vragen op. Hoe slagen we er met elkaar in om ouderen langer een betekenisvol leven te laten leiden? Hoe zorgen we ervoor dat ouderen zo lang mogelijk, fysiek en mentaal, gezond blijven? Hoe houden we de ouderenzorg (thuis en in het verpleeghuis) menselijk en betaalbaar? Hoe zorgen we ervoor dat ouderen kunnen participeren en maatschappelijk actief blijven? En wat vraagt dit van uw organisatie en hoe formuleer je visie en beleid in een voortdurend veranderende context?
Gerenommeerde topdocenten
De hooggewaardeerde leergang zorgt voor de nieuwste inzichten op het gebied van ouderen(zorg) en geeft antwoord op bovenstaande vragen vanuit een gevarieerd programma met gerenommeerde topdocenten als prof. dr. Jet Bussemaker, prof. dr. Andrea Maier, prof. dr. Hanno Pijl, prof. dr. Carlo Leget, prof. dr. Rudi Westendorp, prof. dr. Tineke Abma en prof. dr. David van Bodegom. Naast interactieve colleges is er volop ruimte voor bespiegeling en discussie, bijzondere ontmoetingen met ouderen en een inspirerende internationale studiereis naar Zweden.
Informatiebijeenkomst
We kiezen bewust voor hoge kwaliteit in een kleinschalige setting (twintig deelnemers). Op 22 november is er om 11.00 uur een informatiebijeenkomst bij Scheltema Leiden. Deze gaat vooraf aan aan de alumni-lezing ‘De toekomst van ouderen(zorg)’ door prof. dr. Pauline Meurs voor oud-deelnemers.
Bekijk hier het programma en hier meer informatie over kosten en inschrijven. Of download de brochure executive leergang 2025. Heeft u interesse of wilt u zich inschrijven voor de informatiebijeenkomst? Mail Ellen Plasmeijer.
De 50-plusbeurs viert haar dertigjarig jubileum met een vernieuwde naam (Be!eef) en een frisse beleving vol entertainment, gezelligheid en inspiratie. Kom op 10, 11, 12 ,13 en/of 14 september ook naar de Jaarbeurs in Utrecht!
Laat je inspireren, leer iets nieuws en ontdek het brede aanbod aan interactieve workshops, creatieve sessies en informatieve lezingen. Zo zal prof. dr. David van Bodegom je verleiden tot een gezonde leefstijl, gaat Sonja Wendel in op uw leefomgeving onder de noemer ‘De toekomst begint nu’, krijgt u van dr. Josanne Huijg tips aangereikt die u geluk kunnen vergroten en zullen dr. Elen Bendien en Jana Kersies op het vitaliteitsplein de presentatie ‘Lust op leeftijd’ verzorgen (lees hieronder achtergrond). Geniet verder van optredens van iconen zoals Karin Bloemen, George Baker, Berget Lewis en Edsilia Rombley, en laat je verrassen door de verhalen van Humberto Tan en Marianne Timmer, en een exclusief interview met een gouden olympiër.
Woensdag 11 september, 14.20-14.50: Verleid jezelf tot een gezondere leefstijl, David van Bodegom
In het noorden van Ghana verrichte David onderzoek naar het effect van de omgeving op het verouderingsproces. Ghanese ouderen leven in opvallend goede gezondheid – zonder diabetes, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten – dankzij een omgeving met veel lichaamsbeweging, gezonde voeding, een sterk sociaal netwerk, een goede nachtrust en weinig stress. David heeft het tot zijn missie gemaakt om zijn bevindingen bij de Ghanese bevolking te vertalen naar interventies voor onze moderne omgeving. Hoewel hij is opgeleid als arts, heeft hij de spreekkamer verlaten in de overtuiging dat de publieke omgeving de sleutel is tot gezonde veroudering. Hij doet onderzoek hoe onze omgeving ons kan verleiden om in ons alledaagse gedrag onbewust gezondere keuzes te maken.
Vrijdag 13 september, 11.40-12.10: De toekomst begint nu, Sonja Wendel
Denk na over de plek die je ’thuis’ noemt in de komende jaren. We staan even stil bij je toekomst en duiken in vragen als: hoe wil ik eigenlijk wonen over een aantal jaren? Welke dromen en wensen heb je voor je toekomstige woonsituatie en woonomgeving. Hoe zie ik mijn toekomstige leefomgeving voor me en hoe wil ik samenleven? Visualiseer je ideale woonomgeving voor de toekomst: is het een plek van rust en comfort, of juist een bruisende plek met veel sociale interactie? Droom je van een strak stadsappartement, een warme woning vol familieleden en vrienden, of een rustige plek in de natuur? Zou je graag iets willen veranderen? Is duurzaamheid belangrijk, of hecht je waarde aan technologische innovaties die je leven gemakkelijker maken? Geef je verbeelding en creativiteit de ruimte.
Vrijdag 13 september, 13.00-13.30: Gelukkig ouder worden, Josanne Huijg
Nederland staat op plek 6 met een gemiddelde van 7.3 op de wereldranglijst van Geluk. Worden we gelukkiger of juist minder gelukkig als we ouder worden? Wist je dat als je je gelukkig voelt, je ook gezonder bent? Dat je minder kans hebt op ziekten en langer leeft? En dat eenzaamheid volgens onderzoekers zelfs dodelijker is dan roken of overgewicht? In deze bijeenkomst gaan we in op de bronnen voor welbevinden en gelukkig oud worden.
Vrijdag 13 september, 14.20-14.50: Lust op leeftijd, Elena Bendien en Jana Kersies
Vergroot je kennis over seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd. Laten we het gangbare taboe over dit onderwerp doorbreken. Levenservaring en levensloop vormen vaak de opvattingen over seksualiteit en intimiteit. In dit college komen vragen aan bod als ‘Speelt seksualiteit op latere leeftijd een rol?’, ‘Behoort het experimenteren met je intieme relaties en diverse vormen van seksueel genot tot het goed ouder worden?’, ‘Wat voor kennis missen we over seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd?’ en ‘Waarom praten we zo weinig over onze behoeften en over diverse vormen van seksuele zelfexpressie en bevrijding?’.
Benieuwd naar het volledige programma? Ga naar beleefevent.nl. Wil je een of meerdere dagen het event in de Jaarbeurs in Utrecht beleven? Laat het ons weten. Je krijgt dan een code waarmee je je gratis kunt registreren! Wees er snel bij, want op=op.
In Nederland groeit het aantal 75-plussers van 1,3 miljoen naar 2,1 miljoen in 2040. De inzet van mantelzorgers en vrijwilligers is daarbij onmisbaar. In de afgelopen twee jaar hebben verschillende ouderenorganisaties uit Spanje, Slovenië en Nederland, actief in zorg en welzijn, samen lesmateriaal ontwikkeld. Dit materiaal is bedoeld voor coördinatoren van vrijwilligers (professionals en vrijwilligers) die met ouderen werken. Ben je ouderenwerker, (activiteiten)coördinator of vrijwilliger en op zoek naar praktische tips en voorbeeldvideo’s voor je werk met ouderen? Neem dan eens een kijkje op het nieuwe Community Care Worker-platform.
Waardevolle kennis van coördinatoren van vrijwilligers
Het Community Care Worker-platform is speciaal gericht op coördinatoren van vrijwilligers die een steeds grotere rol vervullen bij de ondersteuning van ouderenzorg. Het platform is ontstaan vanuit de gedachte dat in werken met ouderen veel waardevolle kennis en ervaringen ontstaan. Dit wordt vaak mondeling doorgegeven en gedeeld binnen een beperkte, lokale kring. Door de kennis en ervaringen om te vormen naar korte video’s en infographics en deze te delen via het platform, komen ze gratis beschikbaar voor een ieder die betrokken is bij ouderenwerk. Niet alleen leidt leren van andermans kennis en ervaringen tot meer inlevingsvermogen en empathie voor ouderen; het kan ook leiden tot het een beter begrip voor het proces van ouder worden. Bovendien doe je als bezoeker van het platform ideeën op over werken met ouderen uit Spanje, Slovenië en Nederland.
“Leuk en leerzaam om een kijkje in andermans keuken te nemen. We moeten blijven leren van elkaar! De inhoud sluit goed aan op de praktijk. Het biedt waardevolle kennis en vaardigheden voor mensen die met ouderen werken, (…) ik ben beter voorbereid als vrijwilliger”
Wat biedt het platform?
Op het platform staan vijf modules met hapklare brokjes lesmateriaal ter inspiratie en praktische ondersteuning:
“Heel nuttig. Elke keer als ik een nieuwe vrijwilliger krijg, kan ik deze verwijzen naar het platform. Hiermee kan de vrijwilliger al voorbereid worden op verschillende zaken en meer sympathie opbrengen voor de ouderen bijvoorbeeld als het gaat om de situatie thuis, dementie, financiën, enz.” – coördinator van vrijwilligers
Doe je mee?
Coördinatoren in buurthuizen en zorg- en welzijnsorganisaties kunnen het platform gratis inzetten in hun dagelijkse werk met ouderen en (nieuwe) vrijwilligers. Bijvoorbeeld ter instructie en motivatie.
Wil je leren over werken met ouderen? Bezoek communitycareworker.eu en maak een gratis account aan.
Het platform zou verrijkt kunnen worden met lesmateriaal over thema’s zoals communicatieve vaardigheden voor vrijwilligers in hun werk met ouderen, conflictoplossing, digitale vaardigheden en emotionele weerbaarheid. Ben je een ouderenwerker en wil je zelf een best practice of kennis delen? Stuur je idee of informatie naar info@goudendagen.nl o.v.v. Community Care Worker.
Samenwerkende organisatie
Het platform is tot stand gekomen met behulp van financiering vanuit Erasmus+ Volwasseneneducatie en door ongeveer honderd ouderenwerkers getest. Leyden Academy werkt hierbij samen met:
We zijn op zoek naar een levenslustige oudere dame
Ieder jaar figureert een oudere dame of heer die vol in het leven staat als ‘het gezicht van Leyden Academy’. We streven hierbij naar een goede afspiegeling van de samenleving. Voor 2024-2025 zijn wij op zoek naar een oudere dame (vanaf ongeveer 75 jaar) die plezier en levenslust uitstraalt. Bent u het nieuwe gezicht van Leyden Academy? Mail voor 23 september 2024 uw rechtenvrije portretfoto(’s), met een korte beschrijving naar Erik de Jong: jong@leydenacademy.nl. Vervolgens zal de directie van Leyden Academy het winnende portret kiezen.
Ons gezicht van 2023-2024
Van 11 november 2023 tot 11 november 2024 siert het portret van de 77-jarige Aad van der Linden onze website, sociale media-accounts en diverse communicatiemiddelen. Aads levensverhaal is er een van vallen en opstaan, en getuigt van veerkracht. Meer over Aad kunt u hier lezen of beluisteren op de podcast nr. 4 van de serie Toen & Nu, die in opdracht van het Jo Visser fonds is gemaakt.
De portretfoto’s 2011 en 2012 zijn gemaakt door Marc de Haan en alle overige foto’s door Henk Aschman.