Op 28 en 29 september jl. zijn we in het Poortgebouw in Leiden in gesprek gegaan met zorgmedewerkers en managers over het project Narratieve verantwoording in de praktijk. Welke kwaliteit schuilt er in dagelijkse ervaringen in de verpleeghuiszorg? Hoe leg je deze effectief vast, hoe kun je er betekenis aan geven en er met elkaar van leren, en hoe geeft het totaal aan ervaringen inzicht in de kwaliteit van de zorg?

Achtergrond
Om bij het begin te beginnen: in het Leefplezierplan-gedachtengoed staan het verhaal en het leefplezier van individuele verpleeghuisbewoners centraal. In het eerste project Leefplezierplan voor de zorg hebben we samen met medewerkers van elf zorgorganisaties het ‘Leefplezierplan’ ontwikkeld; een hulpmiddel om in de dagelijkse praktijk, structureel, op een narratieve (verhalende) manier aandacht te hebben voor de zorg en ondersteuning van bewoners en er ook op deze manier verantwoording over af te leggen. In het tweede project Leefplezierplan op locatie staat de implementatie van het Leefplezierplan op twee locaties voor de verpleeghuiszorg centraal. De vier elementen van het Leefplezierplan – kennen, doen, ervaringen en dilemma’s – komen terug in trainingen voor medewerkers, een vernieuwd (en versimpeld) elektronisch cliënten dossier (ECD) en vereenvoudigde werkprocessen.

Leren van ervaringen
Een belangrijk aspect van het Leefplezierplan-gedachtengoed is het leren van ervaringen. Naast een standaard rapportage van feitelijke informatie over een bewoner worden volgens de Leefplezierplan-methode ervaringen van bewoners vastgelegd (bijv. in het ECD en Familienet) en gedeeld (bijv. in de overdracht en bewonersbesprekingen). Deze ervaringen dragen bij aan het leren op microniveau, dat wil zeggen rondom de zorg en ondersteuning van een individuele bewoner. Zo kan een medewerker ontdekken dat een bewoner die iedere avond onrustig is, gerust kan worden gesteld door haar uit te leggen dat het huis goed op slot zit voor de nacht en dat zij zich hier geen zorgen over hoeft te maken. Als dit mevrouw helpt om rustig te slapen, dan is het belangrijk om deze ervaring te delen. Het leren van ervaringen draagt bij aan een cyclisch proces van werken met het Leefplezierplan, omdat ervaringen steeds weer nieuwe informatie aan de elementen ‘kennen’ en ‘doen’ toevoegen, zodat een team nog beter kan bijdragen aan het leefplezier van de bewoner.

Van leefplezier naar werkplezier
Voor de borging op macroniveau – de zorg en ondersteuning die alle bewoners van een locatie of organisatie ontvangen – kunnen ook kwaliteitsmanagers en bestuurders leren van ervaringen. De verhalende informatie, in tekst of beeld, geeft veel inzicht in wat er in de organisatie gebeurt en kan worden gebruikt om in- en extern verantwoording af te leggen. Waar ervaringen op microniveau inzicht bieden in het ‘kennen’ van bewoners en handvatten geeft voor zorg en ondersteuning, bieden ervaringen op macroniveau inzicht in het ‘kennen’ van medewerkers en geven ze handvatten voor het faciliteren van ‘goed werk’. Zo draagt het werken volgens het Leefplezierplan-gedachtengoed niet alleen bij aan betere kwaliteit van zorg, maar ook aan meer werkplezier. Bovendien geeft het opleiders zicht op wat medewerkers nodig hebben om hun werk goed te kunnen doen.

Betekenis geven aan ervaringen
Wanneer medewerkers elke dag, van iedere bewoner, ervaringen gaan vastleggen leidt dit al snel tot zoveel verhalen dat ze niet meer allemaal gelezen kunnen worden. In het project Narratieve verantwoording in de praktijk experimenteren we samen met zorgorganisaties Respect Zorg en ZZG Nijmegen met een oplossing voor dit probleem. Door medewerkers over elke ervaring een paar korte (duidings)vragen te laten invullen, kan er betekenis aan worden gegeven. Denk aan vragen als: geef een passende titel aan je ervaring; welke emotie ervoer je hierbij; wiens belang stond er in de ervaring centraal; is deze ervaring relevant voor de individuele bewoner of voor de hele organisatie; etc. Doel is om een methode te ontwikkelen waarmee ervaringen structureel deel gaan uitmaken van de dagelijkse routine van zorgmedewerkers en het kwaliteitsbeleid van een locatie of organisatie. Om dat te realiseren, willen we samen met de praktijk werken aan de inhoudelijke ontwikkeling, organisatorische inpassing en technische realisatie van een concept ‘methode voor narratieve verantwoording’.

Samen aan de slag
Op maandag 28 en dinsdag 29 september jl. hebben we samen met vijf zorgmedewerkers en twee managers van Respect Zorg van gedachten gewisseld over het project. Door de ontwikkelingen rond corona konden de zorgmedewerkers en managers van ZZG Zorggroep helaas niet aanwezig zijn. In de sessie zijn de zorgmedewerkers en managers allereerst aan de slag gegaan met eerder zelf vastgelegde ervaringen. Door het lezen van de verhalen en bekijken van de foto’s kregen zij een beeld van de thema’s die in hun ervaringen een rol spelen, zoals het belang van leefplezier, de impact van corona, de rol van familie, de samenwerking in het team, ervaren emoties en afscheid nemen. Naar aanleiding van deze thema’s werd gesproken over de kwaliteit van de zorg. Vervolgens hebben we aan de hand van nieuw ontwikkelde software gekeken hoe de bij de ervaringen ingevulde ‘duidingsvragen’ kunnen helpen bij het navigeren door en het betekenis geven aan de ervaringen, en het vormen van een oordeel over de kwaliteit. Het gebruik van de software door de aanwezigen gaf veel aanwijzingen voor hoe deze verder kan worden verbeterd. Tot slot hebben we samen nagedacht over de organisatorische inpassing aan de hand van de vraag: hoe kun je ervoor zorgen dat het werken met ervaringen routine wordt? Een expliciete koppeling tussen leefplezier en het werken met ervaringen voor een grotere groep medewerkers, lijkt een belangrijke richting waar we in de komende maanden actief mee aan de slag gaan.

Neem voor meer informatie contact op met Josanne Huijg.