Het NOS 8 uur Journaal van donderdag 4 augustus jl. opende met een reportage over ‘betaalde mantelzorg’. Door bezuinigingen op de thuiszorg en familieleden die te ver weg wonen of te druk zijn, is een nieuwe bedrijfstak ontstaan: bureaus leveren mensen die tegen betaling met ouderen mee naar het ziekenhuis gaan, een wandeling maken of samen boodschappen doen. In de reportage staan een oudere heer en professionele mantelzorgster centraal, met een reactie vanuit het Nationaal Ouderenfonds.

Ook Joris Slaets komt namens Leyden Academy aan het woord en plaatst het fenomeen in perspectief:
“Enerzijds heeft iedereen de fundamentele behoefte aan liefdevolle mantelzorg, dat zit gebakken in het geluk van de mens. Anderzijds zie je dat degenen die dat op de eerste plaats zouden moeten leveren, steeds minder in de positie komen om dat te doen. Dus waar komen we dan terecht? Iemand die dat wel vanuit het hart doet, maar er ook van moet leven.”

U kunt het betreffende NOS Journaal hier terugkijken.

Vanochtend ontvingen we een delegatie van twintig studenten van Union College in New York. In hun voorbereiding op een medische studie, reist het gezelschap deze week door ons land met als doel de Nederlandse gezondheidszorg grondig te leren kennen. Het was de derde achtereenvolgende keer dat we de studenten in de zomer mogen verwelkomen.

Manager communicatie Niels Bartels introduceerde Leyden Academy en gaf inzicht in demografische transitie in Nederland, waar de inwoners steeds ouder worden en de babyboomgeneratie de pensioengerechtigde leeftijd bereikt. Dit roept boeiende vraagstukken op die vragen om vernieuwende oplossingen. Bewegingswetenschapper Lex van Delden legde vervolgens uit hoe onze moderne leefomgeving het ons moeilijk maakt om gezond en actief te verouderen. Zijn oplossing: verleid mensen tot gezondere en meer sociale keuzes door subtiele wijzigingen aan te brengen in hun woon- en werkomgeving. Tot slot konden de studenten enkele ouderdomsgebreken ervaren door het dragen van het ‘verouderingspak’. Je medestudenten voor je eigen ogen radicaal zien verouderen en zien worstelen met simpele dagelijkse handelingen, bleek voor de nodige hilariteit te zorgen.

Heiba Targhi Bakkali schrijft als Correspondent Oud worden voor journalistiek platform De Correspondent. Haar missie: ‘Niemand wil het zijn, maar gemiddeld worden we ouder dan ooit. Daarom onderzoek ik hoe de oude dag van mijn generatie eruit zal zien.’ Om zich in te leven in de doelgroep waarover zij schrijft, verbleef Heiba onder meer 72 uur in een Zeeuws verpleeghuis en beleefde ze de wereld door de ogen van iemand met dementie via een virtual reality-bril.

Wij nodigden Heiba uit bij Leyden Academy om ons verouderingspak te dragen en zo de fysieke en zintuiglijke beperkingen te ervaren die met veroudering gepaard kunnen gaan. Heiba schreef er een prachtig verslag over voor De Correspondent met fraaie foto’s van Peter de Krom.

U kunt dit artikel hier lezen.

Onderzoek toont aan dat gelukkigere mensen onder meer actiever, productiever en meer maatschappelijk betrokken zijn. Op gezondheidsgebied is ook veel winst te boeken: gelukkige en tevreden mensen hebben anderhalf keer minder kans op gezondheidsproblemen op de lange termijn, en het risico op hart- en vaatziekten is voor positief ingestelde mensen 22% lager. Bovendien hebben gelukkigere mensen 35% minder kans op overlijden dan ongelukkigere mensen.

Klik hier voor de infographic.

Referenties
1. Veenhoven 2012; 2. Zelenski, Muprhy & Jenkins 2008; Oswal, Proto & Sgroi 2009; 3. Koivumaa-Honkonen et al. 2004; Rissanen et al. 2011. 4. Dolan, Metcalfe and Powdthavee 2008; Flavin & Keane 2012. 5. Steptoe & Wardle 2001. 6. Cohen et al. 2003. 7. Davidson, Mostofsky and Whang 2010, open access. 8. Steptoe et al. 2014. 9. Thoits & Hewitt 2001. 10. Ryff et al. 2004. 11. Grant et al. 2009. 12. Siahpush, Spittal & Singh 2008.

Op woensdag 13 juli 2016 verscheen op Zorgvisie.nl een opiniebijdrage van Joris Slaets, geïnspireerd door een studiereis naar Stockholm in het kader van de executive leergang Veroudering en Gezondheidszorg. In Zweden zagen de deelnemers aan de leergang onder meer dat je de zorg thuis uitstekend kunt regelen, maar dat vooral de informele zorg bepalend is voor het ervaren welbevinden van kwetsbare ouderen. Waarbij we eigen huis en haard niet bij voorbaat heilig moeten verklaren.

Het artikel op Zorgvisie vindt u hier. De volledige tekst is hieronder weergegeven.

Zweedse kanttekening bij ‘zo lang mogelijk thuis’

‘Zo lang mogelijk thuis’ is het nieuwe mantra in de Nederlandse ouderenzorg. Wie kan daar nu op tegen zijn? Dit is wat ouderen zelf willen. De verzorgingshuizen hebben we al gesloten en alle zorg die we in een verpleeghuis leveren, kan in beginsel toch ook thuis? Weg met die dure en vrijheidsberovende instituten! Iedereen doet zijn best, maar zo gezellig als thuis wordt het daar toch niet.

In mei was ik met de executive leergang van Leyden Academy op studiereis in Zweden. Daar hebben ze al in de jaren zeventig besloten om ouderen zo lang mogelijk in hun eigen huis te laten wonen. Het is indrukwekkend wat er in Zweden allemaal thuis geregeld wordt: een heel sociaal zorgstelsel met uitgebreide basispakketten, vrijwel geheel inkomstenonafhankelijk. De gemiddelde opnameduur in een verpleeghuis in Stockholm is minder dan zes maanden (zowel voor dementie als lichamelijke beperkingen) en op een geriatrie ziekenhuisbed zeven dagen. Wat wij geriatrische revalidatie noemen, is in Zweden bijna helemaal thuis georganiseerd. Na een heupfractuur ga je als oudere niet naar een verpleeghuis, maar ben je binnen een week weer in je eigen huis met intensieve thuishulp, fysio- en ergotherapie. Daar valt veel voor te zeggen en het is ook met onderzoek onderbouwd: de revalidatie thuis is veel specifieker, het gebeurt in de eigen context en mensen zijn beter gemotiveerd.

Weer een lofzang op het Zweedse zorgmodel? Niet helemaal. Want ondanks de geavanceerde zorg thuis, gaat het niet goed met vele kwetsbare ouderen in Zweden. Gezondheid wordt vaak op één lijn gesteld met geluk, maar dit zijn verschillende dimensies. De zorg voorziet in behoeften, het beperken van narigheid. Maar dit gaat voorbij aan het verlangen: erbij horen, liefdevolle relaties, betekenis verlenen aan elkaar. Daar is ook in Zweden nog bar weinig aandacht voor. De mensen die we spraken die verantwoordelijk zijn voor ontmoetingsplaatsen en het ondersteunen van mantelzorgers, vertellen dat haarscherp. Zij hebben hun eigen ‘beroep’ moeten uitvinden en werken zich een slag in de rondte om zeer geïsoleerde ouderen weer bij de gemeenschap te betrekken. Ze zijn nog met weinigen en krijgen een fooi vergeleken met de circa 12 miljard euro die er in Zweden omgaat in de ouderenzorg. Ze hebben wel iets heel belangrijks bereikt: Zweden heeft sinds 2009 een sociale wet die regionale overheden verplicht om de informele zorg te erkennen en te ondersteunen. Er zijn mensen aangesteld die de specifieke taak hebben om mantelzorgers te informeren en te helpen hun weg te vinden in de regionale voorzieningen en regels. Er zijn ook mensen die de behoeftes van de mantelzorg vaststellen en allerlei vormen van hulp indiceren. Het is het informele circuit, en wellicht alléén dit informele circuit, dat kan zorgen voor het herstellen van de sociale integratie van kwetsbare ouderen. En het is een misvatting dat onze samenleving dit zonder publieke middelen en expliciete steun vanuit de overheid kan realiseren.

Laten we tot slot niet doorschieten in ‘zo lang mogelijk thuis’. Er zijn mensen voor wie de geborgenheid, veiligheid en kleine gemeenschappen in een instituut veel beter zijn dan zo lang mogelijk binnen de eigen bakstenen te blijven. Wij bezochten in Stockholm het woonzorgcentrum Brommagården, kleinschalig wonen voor mensen met lichamelijke beperkingen en dementie, in een buitenwijk met een parkje en bos. Het gebouw, de omgeving, de houding van het personeel: alles is er gericht op maximale keuze- en bewegingsvrijheid. Geen deur is op slot, iedereen kan naar buiten. Loopt er eens iemand verloren, dan brengen buurtbewoners of de wijkagent de bewoner weer thuis. In de winter valt er soms iemand; dat risico neemt men voor lief. Mensen krijgen individueel de vraag wat ze willen eten en drinken en hoe ze hun dag willen doorbrengen. Kunnen kiezen zoals thuis vereist een fysieke omgeving waarin dat kan. Ik doe een oproep aan architecten en planologen om een andere inhoud te geven aan het begrip ‘thuis’, als een plek waar mensen zich thuis voelen, maximaal de persoon kunnen zijn die ze graag willen (of kunnen) zijn en waar ze nog het gevoel hebben bij een gemeenschap te horen. Dat hoeft niet altijd het ‘oorspronkelijke’ huis te zijn en ook geen instituut geïsoleerd van de samenleving. Lever maatwerk in dorpen en stadsdelen.

In Zweden is echt niet alles beter geregeld. Maar laten we leren waar we kunnen: koester en ondersteun de informele zorg en verklaar eigen huis en haard niet bij voorbaat heilig.

Bent u geïnteresseerd in de executive leergang Veroudering en Gezondheidszorg? Kijk voor meer informatie op de website of meld u aan voor de voorlichtingsavond op 31 oktober a.s.

Nieuwe generaties ouderen en professionals creëren onderling en samen nieuwe vormen van zorg. Ouderen staan volop in de samenleving en willen hun leven op eigen wijze voortzetten, ook als gezondheid en functioneren achteruit gaan. Het accent ligt steeds meer op wat ouderen nog wél kunnen, zelf en samen met anderen – van diverse generaties en achtergronden – in hun eigen woonomgeving. Als er steun en zorg van anderen nodig wordt, willen ouderen dat richten op persoonlijk welbevinden, passend bij hun eigen ervaring en beleving. Allerlei ontwikkelingen sluiten daarop aan, zoals burgerinitiatieven, intergenerationele stadsdorpen, belevingsgerichte zorg, nieuwe woonconcepten en technologie. Zo ontstaat sociale en disruptieve innovatie uit nieuwe allianties tussen publieke en private partijen. Niet alleen binnen zorg en welzijn, want ook het bedrijfsleven en de creatieve sector sluiten aan.

Beleef dit zelf tijdens de conferentie Een nieuwe generatie ouderen(zorg) op woensdag 30 november a.s. in de Jaarbeurs in Utrecht. Met keynote speeches van o.a. Kim Putters (directeur SCP) en staatssecretaris Martin van Rijn (VWS). Laat u inspireren door gepassioneerde mensen met visie en door praktische voorbeelden en bouw zelf actief mee aan nieuwe oplossingen voor en met ouderen.

De conferentie is een initiatief van Leyden Academy, iBMG (Erasmus Universiteit), Stichting Educatie Zorg & Welzijn, U CREATE, Vilans, V&VN en ZonMw.

Schrijf u nu alvast in, zodat u verzekerd bent van een plaats! Tot 31 juli a.s. geldt een aantrekkelijke vroegboekkorting.

In de afgelopen week is er veel commotie ontstaan over de lijst met verpleeghuizen die volgens de Inspectie voor de Gezondheidszorg (IGZ) ondermaats presteren. De lijst is openbaar gemaakt onder druk van de Tweede Kamer, die de veiligheid van verpleeghuisbewoners hoog in het vaandel zegt te hebben. Maar wat zouden deze bewoners zelf verstaan onder veiligheid, vraagt Joris Slaets zich af in een opinieartikel dat op zaterdag 9 juli 2016 verscheen in het Nederlands Dagblad.

U leest het artikel op de website van het Nederlands Dagblad of via Blendle. De integrale tekst vindt u hieronder.

Veiligheid gaat over liefde
De lijst van de Inspectie voor de Gezondheidszorg met slecht presterende verpleeghuizen gaf afgelopen week de nodige commotie. De publicatie is afgedwongen door de Tweede Kamer, vanuit de motivatie dat de veiligheid in onze verpleeghuizen boven alles op orde moet zijn. We hebben het hier over veiligheid door de ogen van toezichthouders, die uitgebreide normatieve kaders hebben opgesteld waaraan voldaan moet worden. Het gaat om zaken die je kunt meten en handhaven, zoals de procedure rondom het verstrekken van medicijnen. Het is veiligheid zoals we die verwachten in een operatiekamer, bij de radiotherapie en in de cockpit van een vliegtuig. Nauwgezet procedures volgen en documenteren.

Wat zouden kwetsbare ouderen zelf in hun laatste levensmaanden onder veiligheid verstaan? De Engelse kinderarts Donald Winnicott beschreef wat een baby nodig heeft en dat is heel goed te vergelijken met onze kwetsbare verpleeghuisbewoners. De “good-enough mother” van Winnicott doet haar best gezien de omstandigheden. Zij handelt vanuit twee perspectieven: enerzijds vanuit de liefde voor haar kind en anderzijds vanuit een sensitiviteit om te begrijpen wat haar kind aangeeft dat het nodig heeft. Zij werkt geen afvinklijsten af, maar voelt aan wat nodig is op het moment zelf. Het gaat niet omde handeling op zich, het gaat om zichzelf zijn in de relatie tot haar kind. Een moeder die het niet in zich heeft om dit te doen, kan het ook niet leren uit instructies. Een moeder die ernaar streeft om alles perfect te doen, zal het nooit goed doen. “Holding is loving,” zegt Winnicott. De veilige omgeving voor de baby gaat over verschonen, voeden, slapen, geknuffeld worden.

Het is maar een kleine stap van de “good enough mother” naar de “good enough nurse”. Ook zij handelt vanuit twee perspectieven: empathie en sensitiviteit voor de behoeften en verlangens. Zij is betrouwbaar en voorspelbaar. Zij past zich aan omdat iedere dag weer een beetje anders is. Zij doet dat omdat ze dat in zich heeft, niet omdat het aangeleerd is. Protocollen helpen hier niet, excellent willen zijn evenmin. Zij creëert een ruimte met maximale vrijheid, is gevoelig voor kleine signalen die wijzen op genot of narigheid. Zij is zichzelf als persoon in de relatie tot de kwetsbare andere. Elisabeth Kübler-Ross heeft dit ook prachtig beschreven wanneer het gaat over de laatste levensfase.

Zolang we in de verpleeghuiszorg voorrang blijven geven aan het normatieve veiligheidskader met zijn regels en protocollen, zullen we nooit bereiken wat we eigenlijk willen: liefdevolle zorg in een moeilijk slot van het leven. Laten we de moed hebben om te zeggen dat de medisch-technische kant bijzonder weinig toe te voegen heeft aan deze levensfase. Het gaat er niet om wat toezichthouders veilig vinden maar om wat kwetsbare ouderen zelf als veilig ervaren. En dát mogelijk maken en beschermen. Dat is echt iets anders dan het kamerbrede populisme van de afgelopen week.

Joris Slaets is directeur Leyden Academy on Vitality and Ageing en hoogleraar ouderengeneeskunde aan het UMCG.

Het Nationaal Programma Ouderenzorg is in 2008 van start gegaan om een impuls te geven aan het verbeteren van de zorg voor ouderen. Doel was om tot een samenhangend zorgaanbod te komen dat beter afgestemd is op de behoeften van individuele ouderen.

Zowel ouderen als professionele deskundigen op het gebied van ouderen(zorg) geven aan dat het huidige zorgaanbod vooral reactief ingericht is op het oplossen van acute en kortdurende bestaans- en gezondheidsproblemen. Zij geven aan dat goede zorg voor ouderen een andere, proactieve, benadering vereist vormgegeven vanuit de volgende kernwaarden:
◾zeggenschap van de oudere;
◾voorkómen dat de situatie van de oudere verergert;
◾samenhang tussen wonen-, welzijn- en zorgarrangementen, tussen formele en informele zorg, tussen eerste en tweede lijn, tussen disciplines, tussen thuis en instelling, tussen professionals, instanties en ouderen;
◾het leveren van kwalitatief goede zorg, toegankelijk en kosteneffectief.

Het realiseren van goede zorg voor ouderen vereist een veranderingsproces in de cultuur en structuur, en in de focus van de zorg op wonen, welzijn en gezondheidszorg. Dit veranderingsproces is onlosmakelijk verbonden met bevoegde en bekwame professionele beroepsbeoefenaren. Echter, onderzoek binnen de initiële medische en verpleegkundige opleidingen wijst uit dat aankomende professionals ondanks een evidente demografische transitie nog steeds niet gedegen voorbereid worden op de zorg voor ouderen.

In totaal zijn 31 projecten verwerkt in de inventarisatie. Klik hier voor de resultaten.

Een van deze projecten is Levensles. Met dit initiatief willen Leyden Academy en Vereniging Het Zonnehuis bijdragen aan een betere kwaliteit van het onderwijs in de ouderenzorg en de negatieve beeldvorming over oudere mensen bijstellen. Onder de noemer ‘Levensles’, worden mbo- en hbo-studenten uitgedaagd om met een frisse blik te kijken naar de zorg voor oudere mensen en na te denken hoe deze kan worden verbeterd. Vervolgens wordt samen met regionale onderwijsinstellingen, gemeentes en andere partijen gezocht naar de verbindende factor om kennis te vergroten en de beeldvorming over ouderen te verbeteren. Lees hier meer over Levensles.

Meer onderzoeksrapporten lezen over onderwijsvernieuwing?

Op woensdag 22 juni 2016 vond de feestelijke diploma-uitreiking plaats van het masterprogramma Vitality and Ageing. Het afgelopen collegejaar volgden elf ambitieuze studenten deze éénjarige Engelstalige opleiding, die zich kenmerkt door een holistische benadering van veroudering en de zorg voor oudere mensen.

Gedeelde passie voor oudere mensen
De masterdiploma’s werden in het Leidse Academiegebouw uitgereikt door professor Joris Slaets, directeur Leyden Academy, aan studenten met een bijzondere diversiteit in studieachtergrond, leeftijd en herkomst: van Nederland tot Mexico en van India tot Nigeria. Verenigd door een gedeelde passie voor oudere mensen hebben zij zich in het afgelopen collegejaar verder bekwaamd op het terrein van vitaliteit en veroudering. Wij zijn ervan overtuigd dat ook deze talentvolle lichting met de opgedane kennis en ervaring een waardevolle bijdrage zal leveren aan de kwaliteit van leven van ouderen, in hun thuisland of elders op de wereld.

Master per 1 september verzorgd door LUMC
Met ingang van het collegejaar 2016-2017 zal de masteropleiding Vitality and Ageing worden verzorgd door het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). De master wordt dan in hernieuwde vorm als bekostigde opleiding aangeboden. Wij zijn trots en verheugd dat deze unieke master na zes succesvolle edities bij Leyden Academy, nu onderdeel zal uitmaken van het reguliere onderwijsaanbod van het LUMC. Zo kunnen meer studenten Geneeskunde, Biomedische wetenschappen en Gezondheidswetenschappen worden klaargestoomd om een pioniersrol te vervullen in de zorg voor ouderen.

Meer informatie over de master Vitality and Ageing vindt u op de website Masters in Leiden.

Sinds 2009 organiseert Leyden Academy de executive leergang Veroudering en Gezondheidszorg. Elk jaar doorlopen maximaal twintig bestuurders en managers uit de (ouderen)zorg deze inhoudelijke leergang, om de opgedane inzichten vervolgens in hun eigen praktijk toe te passen. We vinden het belangrijk en plezierig om onze groeiende groep ‘EL-alumni’ minstens eenmaal per jaar met elkaar in contact te brengen en een inhoudelijk interessant programma te bieden.

Alle (oud-)deelnemers van de executive leergang Veroudering en Gezondheidszorg zijn van harte uitgenodigd voor de alumnidag die op maandag 26 september 2016 plaatsvindt in het Poortgebouw in Leiden.

Het thema is dit jaar: ‘Omgaan met een crisissituatie bij de acute opname van een kwetsbare oudere: hoe voorkom je dat er keuzes gemaakt worden die de waardigheid van leven aantasten?’

Het programma vindt u hieronder.

Na afloop is er tijdens de borrel uiteraard alle gelegenheid om de sprekers te ontmoeten en bij te praten met mede-alumni.

U kunt zich aanmelden bij Ellen Plasmeijer via e-mail of via tel. (071) 524 0960.

Wij zien uit naar een boeiende bijeenkomst en hopen op een mooie opkomst en uitwisseling.

Locatie: Poortgebouw ingang Zuid, kamer 0.15
Datum: maandag 26 september 2016
Tijdstip: van 14.45 tot 18.30 uur

Programma

14.45 uur-15.00 uur: Inloop met koffie en thee in foyer

15.00 uur-15.10 uur: Welkom door ir. Marieke van der Waal, directeur Leyden Academy

15.10 uur-15.30 uur: Inleiding door drs. Renske de Reus, psychiater GGZ Rivierduinen uit Leiden over de vraag wat het betekent voor een oudere om een crisisopname te ondergaan en de rol van ouderenpsychiater

15.30 uur-15.50 uur: Inleiding door huisarts over psychogeriatrische problemen bij ouderen en de zoektocht naar geschikte huisvesting/opvang

15.50 uur-16.00 uur: Korte pauze

16.00 uur-16.20 uur: Beschouwing door drs. Antoinette Reerink, senior onderzoeker en voormalig zorgredacteur NRC Handelsblad, aan de hand van onderzoeksresultaten in de langdurige zorg en de vraag hoe de waardigheid van leven van kwetsbare ouderen bewaakt wordt

16.20 uur-17.00 uur: Samenvatting en discussie onder leiding van prof. dr. Joris Slaets, hoogleraar ouderengeneeskunde UMCG en directeur Leyden Academy

17.00 uur-17.10 uur: Afsluiting door ir. Marieke van der Waal, directeur Leyden Academy

17.10 uur-18.30 uur: Netwerkborrel in foyer