Een warme aanraking, intieme vriendschap, gepassioneerde liefde en seksuele fantasieën maken deel uit van ons emotioneel welzijn, ook op latere leeftijd. Ze dragen bij aan het goed ouder worden. Onderzoek naar (relationele) behoeften bij ouderen beperkt zich grotendeels tot medisch gerelateerde vraagstukken. We weten onvoldoende hoe thuiswonende mensen van zestig jaar en ouder over het onderwerp denken en hoe zij hun eigen seksualiteit en intimiteit ervaren.
Participatieve benadering
Sinds begin 2023 organiseert Elena Bendien, senior onderzoeker bij Leyden Academy, in samenwerking met promovenda Jana Kerssies, bijeenkomsten voor ouderen in de vorm van een participatief actieonderzoek. Het doel van de bijeenkomsten is om van gedachten te wisselen over de ervaringen en behoeften van oudere volwassenen rondom seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd. Op basis van deze informatieve, inspirerende en vaak ontroerende bijeenkomsten constateren we dat de maatschappelijke beeldvorming van seksualiteit en intimiteit bij ouderen en ook het inzicht daarin, zich in zijn algemeenheid beperkt tot een restrictieve stereotypering, bijvoorbeeld dat ouderen aseksueel zijn.
Waardevolle gesprekken
De deelnemers aan de gesprekken vertegenwoordigen een zeer diverse groep thuiswonende ouderen; vrouwen en mannen tussen 60 en 90+ jaar oud met verschillende etnische achtergronden en uiteenlopende seksuele oriëntatie, koppels en alleenstaande deelnemers, met uiteenlopende beroepen, passies en opvattingen over seksualiteit en intimiteit. Ter illustratie hieronder enkele thema’s die regelmatig in de gesprekken over seksualiteit en intimiteit voorkomen:
- Maatschappelijke beeldvorming en taboe: hoe de samenleving denkt over seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd en waarom dit onderwerp vaak als taboe wordt beschouwd.
- Levensloop: hoe de levenservaring van ouderen hun opvatting over seksualiteit en intimiteit heeft gevormd.
- Diversiteit: een tal van mogelijke onderwerpen, zoals lhbtiq+-kwesties, interculturele diversiteit, en polyamoureuze relaties.
- Bespreekbaarheid: communicatie over seksualiteit en intimiteit binnen de sociale kringen van ouderen.
- Gezondheidsaspecten: over de impact van aan gezondheid gerelateerde kwesties op de seksualiteit en intimiteit van ouderen, op hun zelfbeeld en op de relationele dynamieken.
- Huidige representatie: over hoe ouderen zichzelf en hun ervaringen op het gebied van seksualiteit en intimiteit in de samenleving terugzien (of niet), en wat gevolgen daarvan zijn.
“Mijn moeder is met 80 nog verliefd geworden op een man, was duidelijk aan het flirten, en ik durfde toen niet te vragen: doen jullie het ook?” – deelnemer
Lust op leeftijd
Op grond van onze bevindingen van het afgelopen jaar hebben onze deelnemers ons geïnspireerd om een videoreeks te maken, door en voor oudere volwassenen in Nederland en België. Het doel hiervan is om onze kennis over seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd te vergroten en ook het gangbare taboe over dit onderwerp te doorbreken. Vragen als ‘Speelt seksualiteit op latere leeftijd een rol?’, ‘Behoort het experimenteren met je intieme relaties en diverse vormen van seksueel genot tot het goed ouder worden?’, ‘Wat voor kennis missen we over seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd?’ en ‘Waarom praten we zo weinig over onze behoeften en over creatieve vormen van seksuele zelfexpressie en bevrijding?’ komen hierbij aan bod.
De videoreeks, onder de noemer ‘Lust op leeftijd’ (LoL), wordt mede mogelijk gemaakt door het Erasmus+ programma en de Steunstichting Gezondheidszorg Voorschoten, en zal in samenwerking met de Belgische schrijver en gerontoloog Els Messelis en de Nederlandse filmmaker Chiel Epskamp van Cut the Chase Media tot stand komen.
“Seks is gewoon heerlijk, ook om het samen te beleven. Nu we allebei ‘gehandicapt’ zijn [gezondheidsproblemen ervaren], is er heel weinig echte seksualiteit tussen ons, maar we vallen iedere avond hand in hand in slaap. Als dit voor ons het begin van het eindstation is, en dat kan ik echt vanuit mijn tenen verklaren, dan is het goed…” – deelnemer (84)
Heb je interesse voor dit project, als deelnemer op oudere leeftijd of als expert op het gebied van seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd, laat het ons dan weten via: onderzoek@leydenacademy.nl. Heeft u vragen over dit onderwerp? Neem dan contact op met Elena Bendien.