david van bodegom Archieven

Medische zorg blijft niet vanzelfsprekend

03-03-2022leydenacademy

De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) publiceerde vorig jaar het rapport Kiezen voor houdbare zorg, waaraan ook Leyden Academy met een achtergrondstudie een bijdrage leverde. In het rapport wordt becijferd dat de zorg alleen maar meer gaat kosten, want tegenover meer ouderen die zorg nodig hebben, staan straks steeds minder werkenden. In een drieluik verkent Plus Magazine wat mensen zelf kunnen doen om zich hier nu alvast op voor te bereiden. Wat kun je doen als je pakweg tussen de 55 en 70 jaar oud bent en je wéét dat er hierna een fase komt waarin mogelijk niet alle zorg beschikbaar is die je nodig hebt? Plus Magazine beantwoordde deze vraag vanuit drie invalshoeken: verzorgd wonen, betaalbare zorg en medische zorg.

Bewegen in Luilekkerland
Voor het laatste deel van deze drieluik, over medische zorg in de toekomst, is hoogleraar Vitaliteit David van Bodegom geraadpleegd. Over een jaar of twintig zijn er naar alle waarschijnlijkheid te weinig dokters, verpleegkundigen, verzorgenden en mantelzorgers voor alle 65-plussers die er dan zijn. Volgens Van Bodegom zit er niets anders op dan gezonder te gaan leven, zodat je langer leeft én langer gezond blijft. En dat is makkelijker dan veel mensen denken. In het artikel komen acht tips aan bod: zo is een beetje extra bewegen al welkom. David: “Je hoeft heus geen sportieveling als Arie Boomsma te worden. Wandelen is voor de meeste mensen best haalbaar en dat is ook al goed. De grootste winst zit in de eerste stapjes – van niet bewegen naar een dagelijks wandelingetje.” Daarbij is het belangrijk om ons te realiseren dat we in Luilekkerland wonen, en voortdurend worden verleid om teveel en ongezond te eten, en de hele dag door te zitten. Als je je hier eenmaal van bewust bent, kun je deze verleidingen uit de omgeving wat beter gaan herkennen. En, zoals David beschrijft in zijn boek 10 jaar cadeau: deze ongezonde prikkels voortaan verwijderen, vermijden, vervangen en jezelf voorbereiden.

Lees het interview met David van Bodegom op PlusOnline.

David van Bodegom: maak werk van de strijd tegen overgewicht

26-01-2022leydenacademy

In plaats van te ruziën over de stijgende zorgkosten zou politiek Den Haag beter serieus werk kunnen maken van de strijd tegen overgewicht, zegt hoogleraar Vitaliteit in een verouderende populatie David van Bodegom vandaag in het AD. “We hebben een maatschappij gecreëerd die mensen ongezond oud maakt.”

Gevaarlijke combinatie
Van Bodegom legt uit dat onze leeftijdsverwachting al anderhalve eeuw elke tien jaar met tweeënhalf jaar stijgt, de laatste decennia vooral omdat we er steeds beter in slagen om oudere mensen langer in leven te houden. Maar intussen worden veel Nederlanders, met name de mensen die lager opgeleid zijn, steeds eerder ziek: “Begin jaren ‘80 leefde een man in Nederland gemiddeld 55 jaar zonder chronische ziekten, nu is dat nog maar 45 jaar. We worden dus ouder, maar met meer ziekten. Dat is een gevaarlijke combinatie.” Volgens de verouderingswetenschapper zijn we het ten onrechte gewoon gaan vinden dat mensen met allerlei kwalen oud worden: “Nu heeft meer dan de helft van de volwassenen overgewicht, volgens het CBS wordt dat twee derde. Straks hebben we anderhalf miljoen mensen met ouderdomssuiker. Dat ís niet normaal.”

“Welvaartsziekten komen veruit het vaakst voor bij de minder welvarenden”
prof. dr. David van Bodegom

Ongezonde omgeving
Wat zou de overheid hieraan kunnen doen? Van Bodegom noemt Cuba als goed voorbeeld, waar vol wordt ingezet op preventie: “Er is een sterk ontwikkelde huisartsenzorg in de wijk, ouderen bewegen samen, er zijn gespreksavonden over gezondheid. Dát is actief beleid.” In Nederland is er het Nationaal Preventieakkoord en een succesvol antirookbeleid. Maar als het gaat om overgewicht ziet Van Bodegom nauwelijks effectief beleid. “Als de helft van je bevolking te dik is, betekent dat niet dat er iets mis is met al die individuele mensen, dan is er iets anders aan de hand. Dan hebben we een maatschappij gecreëerd die mensen ongezond oud maakt. We zijn niet gemaakt voor een omgeving met zoveel gemak en welvaart, dat maakt ons ziek.”

Iedereen gezond 80
In het AD-artikel wordt de Spanjaard Saturnino de la Fuente García geciteerd, die onlangs als ‘oudste man ter wereld’ op bijna 113-jarige leeftijd overleed. Zijn geheim? “Een rustig leven… en niemand pijn doen.” Een prachtig motto, vindt Van Bodegom, maar wat hem betreft hoeven we echt niet allemaal 120 te worden: “Ik ben veel meer geïnteresseerd in de vraag hoe zoveel mogelijk mensen gezond tachtig te kunnen worden. Dat vind ik nuttiger, en een stuk eerlijker bovendien.”

Het artikel ‘We worden ouder én vaker ziek. Dat is een gevaarlijke combinatie’ is geschreven door Chris van Mersbergen. U kunt het artikel lezen op de website van het AD of via deze link.

“Een verouderende populatie is geen probleem, maar een succes”

12-11-202122-11-2021leydenacademy

Op donderdag 11 november 2021 sprak collega David van Bodegom in het Academiegebouw van Universiteit Leiden zijn oratie uit als bijzonder hoogleraar ‘Vitaliteit in een verouderende populatie’ aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). In zijn oratie dook arts en historicus Van Bodegom in de geschiedenis om duidelijk te maken hoe we de huidige epidemie van ‘ouderdomsziekten’ als diabetes type 2 en hart- en vaatziekten een halt toe kunnen roepen. Zo verwees hij onder meer naar de Griekse mythologie, bracht hij 19e-eeuwse ‘hygiënisten’ als Samuel Sarphati en Thomas Allinson in herinnering en citeerde hij beroemdheden als toneelschrijver George Bernard Shaw en Pippi Langkous.

Populatie behandelen
De kersverse hoogleraar sprak eerst over de manier waarop wij verouderen en de grote gezondheidswinst die er voor ouderen nog te realiseren is. Vervolgens maakte hij duidelijk dat we de huidige epidemie van ouderdomsziekten te lijf moeten gaan op het niveau van de populatie in plaats van het individu. “Als de helft van de bevolking overgewicht heeft moeten we niet in elk individu zoeken naar de oorzaak, maar op zoek naar de oorzaak in onze gedeelde omgeving. We leven in een populatie waar een nieuw normaal geldt. Het nieuwe normaal is inactief, heeft overgewicht, een hoog risico op diabetes, hart- en vaatziekten en tal van andere ouderdomskwalen. Een individuele methode voor mensen met een hoog risico is niet de oplossing. We are all at risk. We zullen moeten leren en onderzoeken hoe je een populatie moet behandelen.”

Spelen en uitproberen
Ten slotte betoogde Van Bodegom dat vitaliteit méér is dan gezondheid en hoe peer coaching, spel en spelen daaraan kunnen bijdragen. “Om beter te worden in het voorkomen van ziekte en het bevorderen van gezondheid en vitaliteit in een verouderende populatie, moeten we op kleine schaal in kleine proeftuinen in het veld, in de populatie, nieuwe dingen uitproberen.” Hij noemde hierbij voorbeelden zoals de Vitality Club waar oudere wijkgenoten samen sporten in de buitenlucht, leefstijlprogramma Bij de Kwekerij waar mensen met diabetes type 2 samen bewegen en leren koken, en een nieuw project waarin samen met Buurtzorg wordt onderzocht hoe preventie in de thuiszorg mensen langer vitaal kan houden.

Vitale lange levens
Van Bodegom sloot positief af: “Een verouderende populatie is geen probleem waarvoor een oplossing hoeft te worden gezocht; het is een succes dat zovelen van ons zulke lange levens kunnen leiden. Ik spreek de hoop en ambitie uit dat ik met deze leerstoel een bijdrage kan leveren om meer mensen kansen te geven deze lange levens op een gezonde, gelukkige en vitale manier te kunnen invullen.”

U kunt de oratie ‘Vitaliteit in een verouderende populatie’ van prof. dr. David van Bodegom hier in zijn geheel teruglezen of bekijk de videoregistratie op YouTube (38 min.).

Oratie David van Bodegom: Vitaliteit in een verouderende populatie

11-11-202117-11-2021leydenacademy

Vandaag vieren we niet alleen de 13e dies natalis van Leyden Academy on Vitality and Ageing, maar ook de oratie van onze collega en kersverse hoogleraar David van Bodegom. Van 16.00 tot 17.00 uur zal David in het Academiegebouw van Universiteit Leiden zijn oratie uitspreken als bijzonder hoogleraar ‘Vitaliteit in een verouderende populatie’ aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), afdeling Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde. De leerstoel is ingesteld door Leyden Academy.

Volgens David ligt de sleutel tot gezond en vitaal ouder worden in onze leefomgeving. Hij pleit er dan ook voor om in de strijd tegen leefstijlgerelateerde aandoeningen onze leefomgeving te veranderen in plaats van individuele burgers een schuldgevoel aan te praten. “Zogenoemde ‘verouderingsziekten’ zoals diabetes type 2, overgewicht en hart- en vaatziekten zijn een enorm probleem in Nederland. Terwijl ze deels te voorkomen of verhelpen zijn met een gezonde leefstijl”, vertelt David. Maar in een leefomgeving waar we uren op kantoor zitten en op elk moment van de dag toegang hebben tot ongezond voedsel, is gezond gedrag volgens David moeilijk vol te houden. “Onze omgeving maakt ons ziek, en die moeten we dus ook aanpakken.”

Omgeving stuurt keuzes
Dat het aanbod in de omgeving onze keuzes stuurt, illustreert David aan de hand van een persoonlijk voorbeeld. “Sinds er op mijn werk een schaal met appels naast het koffieapparaat staat, eet ik veel meer appels. Niet omdat ik dat wil of omdat iemand me dat heeft gezegd, maar puur omdat het er staat. Als we onze omgeving veranderen, dan volgt ons gedrag dus vanzelf. Op deze manier is het plezieriger en kansrijker om een gezonde leefstijl vast te houden.”

Verder kijken dan de spreekkamer
De zorg is hier alleen nog niet op ingericht, merkt David. “Het voorschrijven van medicijnen loont in het huidige systeem meer dan met de patiënt in gesprek te gaan over een gezonde leefstijl.” Gelukkig ziet hij dat er op dit gebied een beweging gaande is. “Ik merk vooral onder jonge artsen en geneeskundestudenten dat leefstijl steeds belangrijker wordt gevonden. Zij kijken verder dan de spreekkamer.” Ook het Nationaal Preventieakkoord en de opname van gecombineerde leefstijlinterventies in het basispakket zijn volgens de hoogleraar stappen in de goede richting. “Maar we hebben de slag nog lang niet gewonnen.”

Ouderen coachen elkaar
Om de vitaliteit van ouderen te bevorderen, richtte David samen met collega’s bij Leyden Academy de Vitality Club op. Dit zijn groepen oudere buurtgenoten die samen een paar keer per week gymmen, geheel op eigen initiatief en dus zonder professionele begeleiding. “Deze clubs zijn een groot succes. Deelnemers komen meedoen voor hun gezondheid, maar blijven terugkomen voor de gezelligheid. Dit laat zien dat het sociale aspect belangrijker is. De ouderen coachen elkaar om gezond te blijven.” De volgende stap is om te onderzoeken of deze vorm van peer coaching ook werkt voor mensen met diabetes type 2. Hiertoe is onlangs het leefstijlprogramma Bij de Kwekerij opgezet. “We gaan onderzoeken of zo’n alternatief verwijstraject gezondheidswinst kan opleveren en op een duurzame manier de zorg kan ontlasten.”

Gezondheidswinst
De komende jaren wil David samen met zijn collega’s de beweging in leefstijlgeneeskunde nog verder brengen. Zijn toehoorders bij de oratie wil hij voornamelijk meegeven dat er nog veel gezondheidswinst voor ouderen te behalen valt. “Om dit te realiseren moeten we onze focus verleggen van het individu naar de populatie.”

De oratie van prof. dr. David van Bodegom is vanaf 16.00 uur rechtstreeks op internet te volgen, via deze livestream op de website van Universiteit Leiden.

Update 11 november 2021:
U kunt de oratie ‘Vitaliteit in een verouderende populatie’ van prof. dr. David van Bodegom hier in zijn geheel teruglezen of bekijk de videoregistratie op YouTube (38 min.).

Slaap en biologische klok

In 2021 is een nieuw onderzoek van start gegaan naar het belang van slaap en de biologische klok voor ouderen, dat voortborduurt op ons eerdere onderzoek naar peer coaching in de Vitality Club. Veel ouderen kampen met klachten over hun slaap/waak ritme; ze komen bijvoorbeeld slecht in slaap of voelen zich overdag duf. ’s Ochtends vroeg naar buiten gaan en bewegen zijn twee interventies die op dit vlak eerder gunstige effecten hebben laten zien. In de Vitality Club worden deze twee interventies gecombineerd, maar bij ouderen is het effect hiervan op de kwaliteit van hun nachtrust en biologische klok nog nooit onderzocht. Het betreft een promotieonderzoek gefinancierd door de Nationale Wetenschapsagenda.

Neem voor meer informatie contact op met David van Bodegom.

PEP-talk David van Bodegom over fit en vitaal oud worden

03-08-202103-08-2021leydenacademy

Bestaat er een wondermiddel om fit en vitaal oud te worden? In een nieuwe PEP-talk vertelt David van Bodegom, verouderingswetenschapper bij Leyden Academy en hoogleraar Vitaliteit aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), over de invloed van meer bewegen en minder stilzitten tijdens de gewone dagelijkse bezigheden. Daarnaast heeft de omgeving waarin je leeft grote invloed op hoe gezond je blijft, volgens David. Hij deed zijn inzichten op tijdens jarenlang veldwerk op het platteland van Ghana. In dat land komen ouderdomsziekten als diabetes en hart- en vaatzieken bijna niet voor. Door hun leefstijl worden Ghanezen vaak gezonder oud dan mensen in Nederland. Hoe dat komt, legt David uit in deze video in de reeks PEP-talks van het LUMC.

Wetenschap voor niet-wetenschappers
De gezondheid van mensen in de regio is een speerpunt van het LUMC. Daarom organiseert het academisch ziekenhuis sinds 2019 PEP-talks, waarin wetenschappelijk onderzoek toegankelijk wordt gemaakt voor niet-wetenschappers. Elke maand doet een wetenschapper een boekje open over zijn of haar vakgebied. Bekijk bijvoorbeeld ook de recente PEP-talks van Hanno Pijl over gezonde voeding en Eline Slagboom over waarom sommige mensen heel oud worden.

U vindt de video (10 min.) van David van Bodegom hieronder, via op het YouTube-kanaal van het LUMC:

Inschrijving geopend voor Leidse Ouderengeneeskunde dagen

29-07-202129-07-2021leydenacademy

Op 16 september 2021 en 17 maart 2022 vindt de vijfde editie plaats van de Leidse Ouderengeneeskundedagen. Het programma van deze jaarlijkse interactieve nascholing is gebaseerd op de laatste ontwikkelingen vanuit zowel het ziekenhuis, het verpleeghuis als de eerstelijn, met bijzondere aandacht voor onderwerpen waarbij het in de samenwerking ‘schuurt’. De Leidse Ouderengeneeskundedagen komen tot stand door een samenwerking van Leyden Academy, de afdelingen Ouderengeneeskunde en Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde van het LUMC, Landelijke Adviesgroep Eerstelijnsgeneeskunde voor Ouderen (Laego), zorgorganisaties Topaz en Marente en Boerhaave Nascholing.

16 september – digitaal
De eerste cursusdag, op donderdag 16 september 2021, vindt plaats in digitale vorm. Met onder meer aandacht voor COVID-19, spoedzorg voor ouderen, evidence/practice based medicine en polyfarmacie. Rudi Westendorp, hoogleraar aan de Universiteit van Kopenhagen en voormalig directeur van Leyden Academy, verzorgt een lezing over de geleerde lessen in coronatijd en de afsluitende voordracht komt van schrijver Ilja Leonard Pfeijffer.

17 maart – fysiek in Leiden
De tweede bijeenkomst, op donderdag 17 maart 2022, wordt in Leiden georganiseerd (locatie n.t.b.). Thema’s die aan bod zullen komen, zijn onder meer probleemgedrag bij dementie, ethiek en recht, en goede levenseindezorg. Deze dag eindigt traditiegetrouw met een bijdrage van dichter Nico Dijkshoorn. Het afsluitende bezoek aan de tentoonstelling over veroudering en de dood in museum Naturalis wordt ingeleid door David van Bodegom, aan de hand van zijn boek Het geheim van de schildpad.

Kijk voor het gehele programma en meer informatie over kosten en accreditatie op de website van Boerhaave Nascholing. U kunt zich hier ook inschrijven.

Vraag het onze wetenschappers: hoe schadelijk zijn de dagelijkse borrels of biertjes?

15-06-202114-06-2021leydenacademy

In de videoserie Vraag het onze wetenschappers beantwoorden we ingezonden vragen over vitaal en betekenisvol ouder worden. In de vijfde aflevering geeft hoogleraar Vitaliteit David van Bodegom antwoord op de vraag die Evelien Mazeland ons stuurde: ‘Hoe schadelijk zijn de dagelijkse borrels of biertjes?’.

U kunt de video (4 minuten) bekijken op YouTube. Hieronder vindt u achtergrondinformatie en lees- en kijktips.

Alcohol is ongezond, ook één glas
David vertelt in de video dat onderzoek van de laatste jaren uitwijst dat alcohol ongezond is. Waar voorheen nog werd gedacht dat één glas per dag goed voor je zou zijn, is dit idee inmiddels achterhaald. Een groot internationaal onderzoek uit 2018 dat dit aantoont is te lezen in wetenschappelijk tijdschrift The Lancet. Het advies van de Gezondheidsraad is dan ook: drink geen alcohol, of in elk geval niet meer dan één glas per dag.

Een standaard glas is even schadelijk
Een glas wijn of een vaasje bier zijn even schadelijk als een borrelglas jenever, omdat de hoeveelheid alcohol in ieder standaard glas gelijk is. Zo is een wijnglas groter dan een jeneverglas, maar in wijn zit doorgaans 12 procent alcohol terwijl jenever wel 30 procent of meer kan bevatten. Meer informatie over de gezondheidseffecten van verschillende glazen alcohol is te vinden op de website van het Voedingscentrum.

Een banaan voor de receptie
Hoe houd je een gezonde leefstijl een leven lang vol? Samen met hoogleraar ouderengeneeskunde Rudi Westendorp (Universiteit van Kopenhagen) schreef David in 2019 het boek ‘Tien jaar cadeau’. Hierin zetten de auteurs een nieuwe aanpak uiteen die niet uitgaat van discipline en wilskracht, maar van verleiding via de omgeving. In het boek komen diverse omgevingen uit het dagelijks leven aan bod, zoals de keuken, woonkamer, slaapkamer, supermarkt, het werk en de wijk. Door je te omringen met gezonde verleidingen kun je betere keuzes onderdeel maken van je dagelijkse routine. Kleine, slimme aanpassingen – grote wijnglazen inwisselen voor kleine, de fietstassen inruilen voor een rugzak – hebben opgeteld een groot en duurzaam effect. Deze nieuwe aanpak gaat uit van 4 V’s: verleiden, vervangen, vermijden en voorbereiden. Het voorbeeld dat David in de video geeft – eet een banaan en drink een flesje water voordat je naar een receptie gaat – valt uiteraard in de categorie ‘voorbereiden’. Lees meer over de methode met de 4 V’s in het eerste hoofdstuk.

Alcoholvrije alternatieven
Er zijn in de afgelopen jaren veel nieuwe soorten alcoholvrije dranken op de markt gekomen. Vooral alcoholvrij bier heeft een vlucht genomen: en er zijn heel veel verschillende soorten pils, witbier, IPA en bieren met een smaakje dat er voor iedereen wel een frisse alcoholvrije variant verkrijgbaar is. Alcoholische dranken zijn ongezond door de alcohol die erin zit, maar bevatten ook ook veel calorieën. Alcohol bevat per gram 7 kcal, dat is meer dan een gram suiker (4 kcal). Een alcoholvrije variant bevat daarom meestal minder calorieën, maar kijk vooral even op het etiket, want sommige alcoholvrije alternatieven bevatten bijna net zoveel suiker als frisdrank. Meer informatie over de calorieën in alcoholische en alcoholvrije dranken vindt u op de website van het Trimbos instituut.

Heeft u nog vragen of suggesties? Neem dan gerust contact op met David van Bodegom.

De vier eerder verschenen video’s in deze serie kunt u hier terugkijken. Wilt u de volgende (en laatste) aflevering graag direct na verschijning in uw mailbox ontvangen? Stuur dan een e-mail met onderwerp ‘Aanmelding videoserie’ naar Jacqueline Leijs. Uw abonnement stopt automatisch nadat de laatste aflevering is verschenen (22 juni 2021). U kunt zich ook abonneren op ons YouTube-kanaal.

Preventieakkoord: samen werken aan een vitale stad

19-04-202120-04-2021leydenacademy

In Leiden zetten veel partijen zich in voor de gezondheid en het welzijn van de inwoners en er lopen diverse veelbelovende initiatieven. Met het preventieakkoord ‘Leiden Gezond en Vitaal 2021-2023’ wil de gemeente Leiden zich samen met inwoners, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven inzetten voor de gezondheid en vitaliteit van haar bewoners, waarbij wordt gezocht naar slimme verbindingen tussen de bestaande projecten. Het college van burgemeester en wethouders heeft het preventieakkoord op 14 april jl. vastgesteld. Vandaag is het preventieakkoord ondertekend door veertig organisaties, waaronder Universiteit Leiden en het LUMC. Namens Leyden Academy tekende David van Bodegom, bijzonder hoogleraar Vitaliteit in een verouderende populatie.

Breder dan gezondheid
Het Leids preventieakkoord sluit aan op het Nationaal Preventieakkoord uit 2018, gericht op onder meer een rookvrije omgeving, gezonde voeding en meer beweging. Waar landelijk de focus ligt op het voorkomen van gezondheidsklachten, wil de gemeente Leiden het begrip ‘gezondheid’ ook verbreden naar dingen als een sociale contacten, plezierig wonen en een zinvolle dagbesteding. Om die reden hebben heel diverse partijen zich achter het akkoord geschaard: van welzijnsorganisaties, sportverenigingen en scholen, tot supermarkten en de natuureducatievereniging. In het preventieakkoord ligt de nadruk op de wijken waar de grootste gezondheidswinst valt te behalen, namelijk Leiden-Noord en Leiden-Zuidwest (Bos- en Gasthuisdistrict).

Marleen Damen, wethouder Gezondheid, Jeugdzorg en Welzijn in Leiden, over de gezamenlijke ambitie: “We werken aan een stad waar kinderen gezond kunnen opgroeien, jongeren en volwassenen gezond kunnen leven en ouderen lang vitaal kunnen blijven. Met elkaar bouwen we bestaande initiatieven verder uit, starten we nieuwe projecten op en intensiveren en verbreden we bestaande samenwerkingen.”

Veertig partners ondertekenden op 19 april digitaal het Leids Preventieakkoord

Van gezonde individuen naar gezonde populaties

18-02-202118-02-2021leydenacademy

Naast een hoog-risicobenadering die gericht is op individuen, zouden we meer moeten inzetten op populatie-interventies gericht op een gezondere leefstijl, om veel voorkomende welvaartsziekten een halt toe te roepen. Daarvoor pleiten onderzoeker Paul van de Vijver en hoogleraar Vitaliteit David van Bodegom deze week in het artikel Van gezonde individuen naar gezonde populaties in het Nederlands Tijdschrift voor Geneeskunde (NTvG).

Individu en populatie
In zijn klassieke artikel Sick individuals and sick populations beschreef wijlen Geoffrey Rose al in 1985 het belang om naast de hoog-risicopreventie ook populatiepreventie toe te passen. Ruim dertig jaar later is zijn werk nog steeds relevant. Van de Vijver en Van Bodegom zetten in hun artikel het verschil uiteen tussen determinanten die individuele gevallen van ziekte verklaren, en determinanten van populatie-incidentie die verklaren waarom een ziekte veel of weinig voorkomt in een bepaalde populatie. Zoals de blootstelling aan hoge doses uv-straling in de tropen, die verklaren waarom staar in tropische gebieden vaker voorkomt. Deze determinanten kunnen een aangrijpingspunt zijn voor preventie op populatieniveau, ook wel ‘populatiestrategie’ genoemd.

Inzetten op populatiegerichte aanpak
Aan de hand van een artikel elders in het NTvG over de volksgezondheid op de Caribische eilanden in vergelijking met Nederland, komen Van de Vijver en Van Bodegom tot de conclusie dat Nederland meer zou moeten inzetten op een populatiegerichte aanpak. We proberen immers al jaren tevergeefs om mensen met een hoog risico op ziekte individueel te beïnvloeden. Intussen telt ons land 8,5 miljoen mensen met overgewicht, lijden meer dan 1 miljoen mensen aan diabetes type 2 en behoren hart- en vaatziekten tot onze voornaamste doodsoorzaken.

Tabakverbod en suikertaks
Geoffrey Rose pleitte er al voor om naast de strategie die gericht is op patiënten met een hoog risico, ook een populatiestrategie toe te passen waarin determinanten op populatieniveau worden verminderd. Volgens de auteurs zouden in Nederland het verbieden van de verkoop van tabak of de invoering van een suikertaks voorbeelden zijn van populatiestrategieën die het overwegen waard zijn.

Het artikel Van gezonde individuen naar gezonde populaties van Paul L. van de Vijver en David van Bodegom is op 12 februari 2021 gepubliceerd in het NTvG.