leefplezier Archieven - Pagina 5 van 5

Een goed gesprek met Joris Slaets op De Correspondent

09-12-201708-05-2019leydenacademy

Narigheid uniform wegregelen, dat kunnen we als de beste in Nederland. Maar wat doen we met die andere kwaliteit in de zorg, het positief welbevinden, dat voor iedereen anders is en ook nog eens in de loop van de tijd verandert?

Op journalistiek platform De Correspondent voert journalist Lex Bohlmeijer wekelijks een Goed Gesprek, dat wordt gepubliceerd als podcast. Zo sprak hij eerder met onder meer Adriaan van Dis, Els van Wijngaarden en Maxim Februari. Op zaterdag 9 december 2017 verscheen het goede gesprek met Joris Slaets, hoogleraar ouderengeneeskunde en directeur van Leyden Academy. Lex en Joris spraken elkaar al wandelend door de duinen bij Scheveningen.

Laat mensen hun verhaal vertellen
De titel van de podcast luidt Recept voor een betere gezondheidszorg: laat mensen hun verhaal vertellen. Joris vertelt onder meer over het onderscheid tussen normatieve en narratieve kwaliteit in de zorg en de noodzaak een brug te slaan tussen deze twee ‘luiken’, het centrale thema van zijn 5e Els Borst Lezing in november. Kwaliteit van zorg zit in alledaagse verhalen, in wat mensen heeft geraakt, in positieve of negatieve zin. Zij spreken ook over de waarde van een (woordeloos) gesprek, verlies (“er is geen geluk zonder verdriet”) en (aan)geraakt worden (“Het taboe op fysiek contact is funest voor liefdevolle zorg”). Ook Joris’ jeugd in Belgisch Congo komt aan bod, evenals zijn liefde voor muziek en interesse in filosofie. Die interesse is niet vreemd voor een geriater: bij heel oude mensen valt er weinig meer te genezen en gaat het vooral over zingeving. Dan zijn het de filosofen die helpen om antwoorden te formuleren.

Het gesprek duurt 44 minuten en kan als podcast worden beluisterd op de website van De Correspondent en via iTunes.

‘Kwaliteit van zorg. Wie mag het zeggen?’ 5e Els Borst Lezing door Joris Slaets

14-11-201722-11-2021leydenacademy

Op dinsdagmiddag 14 november 2017 sprak Joris Slaets in het Museum voor Communicatie in Den Haag de 5e Els Borst Lezing uit, met als titel Kwaliteit van zorg. Wie mag het zeggen?. De Els Borst Lezing is een initiatief van het Centrum voor Ethiek en Gezondheid.

In zijn lezing brengt Slaets een onderscheid aan tussen enerzijds het normatieve kader, dat in onze zorg dominant is: ziekten genezen en narigheid voorkomen, op basis van uniforme uitkomstmaten, normen en protocollen. En anderzijds het narratieve kader: het domein van het leefplezier, van verhalen en verlangens, zaken die heel persoonlijk zijn en zich veel lastiger laten registreren en optellen, maar die heel bepalend zijn voor kwaliteit van leven vanuit het perspectief van de bewoners van verpleeghuizen. Hoe zijn die twee kaders te verenigen? Het fundament onder de lezing wordt onder meer gevormd door de theorieën van filosofen als Martha Nussbaum, Amartya Sen, Emmanuel Levinas en psychoanalyticus Donald Winnicott. Ook de praktijk komt aan bod, zoals het still face-experiment van Ed Tronick en de pilot Leefplezierplan voor de zorg die Leyden Academy momenteel uitvoert in opdracht van het ministerie van VWS.

De lezing is ingeleid door Sander de Hosson, longarts in het Wilhelmina Ziekenhuis Assen. Coreferaten zijn verzorgd door Dorothea Touwen, medisch ethica en universitair docent aan het LUMC, en Ronnie van Diemen, inspecteur-generaal voor de gezondheidszorg. U kunt hun bijdragen hier teruglezen.

De 5e Els Borst Lezing kunt u hier in zijn geheel teruglezen of beluisteren. Op 24 november 2017 publiceerde NRC Handelsblad deze verkorte weergave van de lezing.

Reportage Trouw over pilot Leefplezierplan voor de zorg

25-10-201708-05-2019leydenacademy

In dagblad Trouw verscheen op dinsdag 24 oktober 2017 het artikel Zorg op maat in het woonzorghuis. Het artikel gaat over de pilot Leefplezierplan voor de zorg waarin de wensen en verlangens van individuele ouderen centraal worden gesteld. In het 2-jarige project, in opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport, wordt in tien instellingen voor ouderenzorg geëxperimenteerd.

In het Trouw-artikel wordt De Oude Pastorie in Huizen geportretteerd, een van de instellingen die deelnemen aan de pilot. Directeur Linda de Haan heeft hoge verwachtingen van het leefplezierplan: “Zorgkantoren moeten inzien en erop vertrouwen dat wij goede zorg kunnen leveren zonder afvinklijstjes. Zodra dat gebeurt, is dat echt een kantelpunt in de zorg.” Joris Slaets komt namens Leyden Academy aan het woord en vat de essentie van de pilot als volgt samen: “De huidige zorg is vooral gericht op protocollen, regels en het beperken van narigheid. Heeft u hoofdpijn, bent u misselijk? Slaapt u slecht? Valt u niet? Maar dat is geen goede zorg. Dan mis je de relatie met andere mensen. Juist die ontmoeting geeft voor veel ouderen betekenis aan het leven.”

U vindt het artikel op de website van Trouw. U kunt ook de pdf downloaden.

Zelforganisatie als sleutel tot persoonsgerichte zorg?

19-06-201725-04-2019leydenacademy

“Zelfsturing is geen hype, maar een trend.” Met deze vaststelling opende Ben Wenting van het Instituut voor Samenwerkingsvraagstukken de jaarlijkse alumnibijeenkomst van de executive leergang Veroudering en Gezondheidszorg op maandag 12 juni 2017. Een inventarisatie vooraf onder oud-deelnemers leek inderdaad aan te geven dat het onderwerp in de (ouderen)zorg hoog op de bestuursagenda’s staat. Wenting zette uiteen hoe zelfsturing werkt en wat de randvoorwaarden zijn voor een succesvolle invoering. In de daaropvolgende discussie volgde geen lofzang op zelfsturing, maar een eerlijke uitwisseling van lessen, inzichten en dilemma’s door de circa dertig aanwezigen.

Meer levensplezier en werkplezier
Twee oud-deelnemers van de executive leergang kregen de gelegenheid om hun eigen ervaringen uitgebreider met de groep te delen. Wim Driesse, oud-bestuurder van CuraMare in Dirksland, gelooft zeker in het concept maar ziet ook dat veel organisaties meelopen in de trend en soms niet goed doordacht tot uitvoering overgaan. Hierdoor ontstaan behoorlijke risico’s op verwarring en een hoger ziekteverzuim, met als gevolg verlies aan kwaliteit en doelmatigheid. Lies Zuidema (zie foto), bestuursvoorzitter van Brentano in Amstelveen, heeft zelf positieve ervaringen met zelfsturing, of ‘zelforganisatie’ zoals zij het liever noemt. Werk vanuit een heldere visie, toon als bestuurder lef en geef je teams “vertrouwen, aandacht en liefde”. Cliënten, familie, medewerkers: ieder mens is uniek en dit vraagt dus ook om een verschillende aanpak. Volgens Zuidema kan zelforganisatie bij uitstek de benodigde ruimte creëren om – binnen zekere kaders – samen te bepalen hoe de zorg eruit komt te zien. Dit kan het levensplezier én werkplezier vergroten.

Rol bestuurder verandert totaal
Onderwerp van discussie was het samenspel tussen team, coach en manager. Een heldere en consequent doorgevoerde rolverdeling is volgens Wenting cruciaal voor het welslagen van zelfsturing. Zo kan een manager niet ook coach zijn; die petten zijn onverenigbaar. De eerste stap bij invoering zou moeten zijn dat het bestuur of managementteam een eigen visie op zelfsturing ontwikkelt en bedenkt wat het voor henzelf betekent. Zoals een deelnemer het verwoordde: “Je baan als bestuurder verandert totaal. Dat moet je leuk vinden.” Daarbij zal niet iedereen binnen de teams mee willen of kunnen. Wenting: “Er zullen altijd mensen zijn die de boel vertragen en mensen die te hard lopen. Van de middengroep moet je het hebben.” Zuidema kreeg ten slotte de vraag of de zorg bij Brentano is verbeterd sinds de overgang naar zelforganisatie. “Ik denk dat het eerst leuker wordt, dan beter,” besloot zij. Een deelnemer viel haar bij: “Ja, het leidt tot dilemma’s en confrontaties. Maar die had je voorheen ook, toen kwamen ze alleen niet boven water.”

Meer informatie over de executive leergang Veroudering en Gezondheidszorg vindt u hier.

Van protocol naar plezier: Leyden Academy start pilot ‘Leefplezierplan voor de zorg’

24-04-201725-04-2019leydenacademy

Leiden, 24 april 2017 – In opdracht van het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS) start Leyden Academy on Vitality and Ageing het pilot-project ‘Leefplezierplan voor de zorg – Een persoonlijke blik op kwaliteit’. Wat gebeurt er met de kwaliteit van zorg als je daadwerkelijk de wensen en verlangens van individuele ouderen centraal stelt? En is het dan nog mogelijk om deze kwaliteit te verantwoorden? Dat gaat Leyden Academy de komende twee jaar verkennen met tien instellingen voor ouderenzorg. De pilot gaat in april 2017 van start.

Leefplezier als maatstaf voor kwaliteit
Binnen de Nederlandse verpleeghuizen gelden diverse normen en protocollen, die vooral zijn ontwikkeld om de veiligheid van bewoners te waarborgen en te voorzien in hun medische behoeften. Voor deze kwetsbare mensen, in de laatste fase van hun leven, is positief welbevinden echter minstens zo belangrijk als het voorkomen van narigheid en ongelukken. Projectleider Joris Slaets, hoogleraar ouderengeneeskunde en directeur van Leyden Academy, licht toe: “We moeten die zorgbril eens afzetten. Wat maakt het leven de moeite waard? Laten we mensen de ruimte geven om te doen wat zij graag willen doen en de persoon te zijn die zij graag willen zijn. Wat gebeurt er als je dit in de langdurige zorg als uitgangspunt kiest en als maatstaf neemt voor kwaliteit? Dit is de inzet van de pilot ‘Leefplezierplan voor de zorg’.”

Verantwoording op basis van verhalen
Tegemoetkomen aan persoonlijke wensen en verlangens vraagt allereerst dat verpleegkundigen en verzorgenden de bewoners beter leren kennen: wat is hun verhaal, wat geeft hun leven kleur? Deze inzichten vormen het uitgangspunt van het ‘leefplezierplan’, met daarin ook aandacht voor de rollen van familie en mantelzorgers en de dilemma’s die in de praktijk ontstaan. Want wat bewoners en hun dierbaren graag willen, schuurt haast onvermijdelijk met wat er mag, kan, of ‘hoe het hoort’. Slaets: “Daar moeten we met elkaar de benodigde ruimte creëren.” Belangrijk element in de pilot is het zichtbaar maken van de kwaliteit die voortkomt uit deze nieuwe aanpak. De komende twee jaar werkt Leyden Academy aan de ontwikkeling van een nieuwe methodiek voor in- en externe verantwoording van kwaliteit op basis van narratieven (verhalen van mensen zelf). Dit gebeurt vanuit het primaire proces in de zorginstellingen en in samenspraak met VWS en het Zorginstituut. Ook zijn enkele zorgkantoren betrokken bij dit experiment.

Opzet van de pilot
De pilot heeft een looptijd van twee jaar en er doen tien Nederlandse instellingen mee, zeer divers in omvang en opzet. De teams worden initieel getraind in de basismethodiek van de zogeheten ‘Doodle Me’-tool van The Generation Keeper, een methode om zonder standaard vragenlijsten en vanuit een persoonlijke relatie de oudere als persoon te leren kennen. Beoogd eindproduct is een breder inzetbaar trainings- en implementatietraject voor zorgorganisaties, inclusief contextuele randvoorwaarden in het primaire proces die het personeel in staat moeten stellen om hieraan adequaat en met plezier invulling te geven.

In geval van vragen kunt u contact opnemen met Niels Bartels, manager communicatie, via tel. (071) 524 0960 of via e-mail.

Leefplezierplan voor de zorg

Binnen de Nederlandse verpleeghuizen gelden diverse normen en protocollen, die vooral zijn ontwikkeld om de veiligheid van bewoners te waarborgen en te voorzien in hun medische behoeften. Voor deze kwetsbare mensen, in de laatste fase van hun leven, is positief welbevinden echter minstens zo belangrijk als het voorkomen van narigheid en ongelukken. Kunnen we inspelen op de verlangens van mensen en hen de ruimte geven om te doen wat zij graag willen doen en de persoon te zijn die zij graag willen zijn? Leyden Academy onderzoekt wat er gebeurt als je dit in de langdurige zorg als uitgangspunt kiest en als maatstaf neemt voor kwaliteit.

Leefplezier in de ouderenzorg
Wat gebeurt er als we in de ouderenzorg de verlangens van bewoners als vertrekpunt nemen? En als hun leefplezier leidend is bij de verantwoording van de kwaliteit van de zorg? We verkenden het van april 2017 tot april 2019 in het pilotproject ‘Leefplezier in de ouderenzorg’, ondersteund door het ministerie van Volksgezondheid, Welzijn en Sport (VWS). Tegemoetkomen aan persoonlijke wensen en verlangens vraagt allereerst dat verpleegkundigen en verzorgenden de bewoners beter leren kennen: wat is hun verhaal, wie zijn voor hen belangrijk, wat geeft hun leven kleur? Deze inzichten vormen het uitgangspunt van het leefplezierplan, met daarin ook aandacht voor de rollen van familie en mantelzorgers en de dilemma’s die in de praktijk ontstaan. Want wat bewoners en hun dierbaren graag willen, kan schuren met wat er mag, kan, of ‘hoe het hoort’. Daar moet met elkaar de benodigde ruimte worden gecreëerd. Belangrijk element in de pilot is het zichtbaar maken van de kwaliteit die voortkomt uit deze nieuwe aanpak.

Op 4 april 2019 hebben wij onze bevindingen gepresenteerd tijdens een conferentie voor betrokkenen in Leiden, waarbij we ook ons eindrapport uitreikten aan Theo van Uum, directeur Langdurige Zorg bij VWS. De reacties vanuit de elf deelnemende zorgorganisaties zijn heel enthousiast: bij bewoners, hun belangrijke anderen (familie, vrienden, mantelzorgers) en zeker ook bij de teamleden. Het sturen op positieve ervaringen heeft een positief effect op het werkplezier van verpleegkundigen en verzorgenden. Het geeft hen veel voldoening om iets te kunnen betekenen voor de kwaliteit van leven van hun bewoners. U kunt deze ‘handreiking’ hier downloaden, met een introductie van het leefplezierplan aan de hand van veel ervaringen en sprekende foto’s uit de praktijk. Lees ook het persbericht over de belangrijkste bevindingen.

Vervolgprojecten
In navolging op het succesvolle Leefplezierplan hebben we de volgende projecten opgezet:

Leefplezierplan op locatie: hierin schalen we het werken met het leefplezierplan op van teamniveau naar twee complete locaties.
Ervaringen in de praktijk: hoe geven organisaties de ervaringen van zorgverleners, bewoners en belangrijke anderen een plek in het kwaliteitsbeleid?
Narratieve verantwoording in de praktijk: een methode om ervaringen structureel deel te laten uitmaken van de dagelijkse routine van zorgmedewerkers en van het kwaliteitsbeleid.
Samen werken aan liefdevolle zorg (in samenwerking met Topaz): hoe kunnen zorgmedewerkers en naasten samen werken aan liefdevolle zorg voor de bewoner?
Videoreeks Liefdevolle zorg in de praktijk: een serie van negentien korte inspiratievideo’s voor medewerkers zorg en welzijn.
Train-de-trainer Leefplezierplan voor de zorg: een cursus voor trainers om zich de leefplezier-benadering eigen te maken zodat zij medewerkers zorg en welzijn hierin kunnen opleiden.

Meer over de leefplezier-benadering
Via de nieuwsbrief ‘Leefplezier in de ouderenzorg’ houden we u periodiek op de hoogte van interessante ontwikkelingen en initiatieven, inspirerende praktijkvoorbeelden en de voortgang van onze projecten. U kunt de nieuwsbrieven teruglezen op de website van Leefplezier in de ouderenzorg. Benieuwd naar wat er in de media over de leefplezier-benadering is verschenen? Klik dan hier.

Neem in geval van vragen of suggesties contact op met Ellen Plasmeijer.

Levenstevredenheid bij oudere mensen

Oudere mensen zijn doorgaans heel tevreden met hun leven, ondanks toenemende ongemakken: 85-jarigen geven hun huidige leven gemiddeld een 8. Dit rapportcijfer is vergelijkbaar met dat van jonge mensen. Bevindingen van de Leiden 85-Plus Studie wijzen uit dat zieke ouderen bijna net zo tevreden zijn met hun leven als fysiek gezonde ouderen. Het verschil tussen beide groepen verdwijnt zelfs helemaal als er gekeken wordt naar mentale gezondheid. Uit het onderzoek blijkt dat zieke oudere mensen andere dingen gaan waarderen en hun verwachtingen bijstellen (Puvill e.a. 2018).

Levenstevredenheid en hoge leeftijd
In zijn promotieonderzoek bij Leyden Academy heeft Thomas Puvill inzicht geprobeerd te krijgen in hoe levenstevredenheid op hoge leeftijd samenhangt met leeftijdgerelateerde factoren, zoals een verminderde (fysieke) gezondheid en het verlies van sociale contacten. In zijn meest recente onderzoek heeft Thomas gekeken naar de invloed die mentale gezondheid, actief blijven en familie hebben op hoe beperkingen in het functioneren iemands levenstevredenheid beïnvloeden in een groot Europees bevolkingsonderzoek onder 55-plussers. Uit dit onderzoek bleek, net zoals we vonden bij voorgaande studies, dat hoewel mentale gezondheid een belangrijke rol speelt in hoe tevreden mensen zijn met hun leven, het de relatie tussen beperkingen in het functioneren en levenstevredenheid niet verandert. Dit lijkt erop te wijzen dat juist beperkingen lastig op te vangen zijn door bijvoorbeeld het hebben van sociale contacten of een betere mentale gezondheid, misschien juist wel omdat het met deze beperkingen een hele uitdaging is te (blijven) doen wat iemand echt belangrijk vindt in het leven en fysieke beperkingen lastig te compenseren zijn (Puvill e.a. 2019, under review).

Verder onderzoek
Met dit onderzoek wil Leyden Academy beleidsmakers, artsen en het publiek laten zien dat het leven op hoge leeftijd ook kansen biedt en verschaffen we inzicht in hoe we het welbevinden van oudere mensen kunnen vergroten. Thomas zijn proefschrift Maintaining life satisfaction at old age in spite of physical decline kunt u online vinden bij de Universiteit Leiden.

Het onderzoek naar levenstevredenheid bij Leyden Academy borduurt voort op het onderzoek van Thomas en richt zich nu vooral op het welbevinden van senioren met een niet-Nederlandse achtergrond en de levenstevredenheid van mensen met laaggeletterdheid.

Wilt u meer informatie over dit onderzoek? Neem dan contact op met Jolanda Lindenberg.

Life and Vitality Assessment

Het Life and Vitality Assessment (LAVA) is een gespreksinstrument dat Leyden Academy in nauwe samenwerking met ouderen heeft ontwikkeld. Met dit instrument verkrijgen ouderen inzicht in de thema’s die zij belangrijk vinden en in de kwaliteit van leven zoals zij die zelf ervaren. We willen zo de focus in de ouderenzorg en welzijnssector verschuiven van het verhelpen van klachten en beperkingen naar het behouden en vergroten van leefplezier. Tevens kan het instrument het werkplezier van professionals behouden en mogelijk vergroten.

Persoonlijke doelen
Op basis hiervan kunnen ouderen persoonlijke doelen stellen en een plan van aanpak maken om hun kwaliteit van leven te behouden en/of te vergroten. Het LAVA gaat uit van:

(Zorg)behoeften én verlangens
De ervaring en zienswijzen van de oudere zelf
De oudere heeft de regie, de professional volgt

“Dit is iets wat ik niet eerder heb gedaan; ik vond het leuk om deel uit te maken van het hele proces. We hebben dit samen gemaakt, weet je! Dat is best geweldig!” – Man (67)

LAVA-gesprekstraining
Onderzoekers van Leyden Academy hebben het instrument uitvoerig in de praktijk getest en tientallen professionals in zorg- en welzijnsorganisaties zijn in het werken met het LAVA getraind. In 2023 is het gespreksinstrument samen met ouderen doorontwikkeld. Gedurende een aantal interactieve bijeenkomsten heeft een grafisch ontwerper samen met hen de voor hen belangrijke thema’s in beeld gebracht en in begrijpelijke taal (B1-niveau) weergegeven. De dertig tekeningen zijn vervolgens door de deelnemers getest. Het eindresultaat is een visueel instrument waarmee ook ouderen met minder goede basisvaardigheden in gesprek kunnen gaan over hun (kwaliteit van) leven. Om te zorgen dat veel meer ouderen de toegevoegde waarde van het instrument kunnen ervaren, werken we samen met bureau Van Loveren & Partners. Gezamenlijk is een blended LAVA-gesprekstraining ontwikkeld waarbij bijeenkomsten en oefeningen worden gecombineerd met e-learning modules. De training kan op locatie bij zorg- en welzijnsorganisaties worden gegeven, maar professionals kunnen zich ook individueel inschrijven.

Benieuwd naar hoe het gespreksinstrument werkt? Bekijk hieronder een korte video-impressie van het LAVA, aan de hand van een gesprek van ouderenconsulente Joannemie met mevrouw Wolbersen (95 jaar) uit Den Haag.

Kijk voor meer informatie op de website lavatool.nl.