marieke van der waal Archieven - Pagina 2 van 2

In de aanloop naar de Tweede Kamerverkiezingen stelt dagblad Trouw wekelijks een thema centraal op de opiniepagina’s, onder de noemer ‘De Derde Kamer’. Organisaties worden in deze rubriek uitgenodigd om de nieuwe Kamer en het nieuw te vormen kabinet van advies te voorzien.

Op zaterdag 18 februari 2017 stond de rubriek in het teken van het thema ‘jong en oud’, solidariteit tussen generaties. Marieke van der Waal en Jolanda Lindenberg leverden een bijdrage over het verbeteren van de beeldvorming over ouderen en oud worden.

U kunt het artikel teruglezen op de website van Trouw of via Blendle. De integrale tekst van de opiniebijdrage vindt u hieronder.

Straks jokken we er trots een paar jaartjes bij

Steun initiatieven om generaties als vanzelf bijeen te brengen, stellen Marieke van der Waal en Jolanda Lindenberg voor.

“I am 140 years old,” zei Kofi met een grijns van oor tot oor tegen onze collega die veldwerk deed in Noord-Ghana. Deze dorpsoudste had ongetwijfeld een respectabele leeftijd bereikt, maar dit leek toch wat ruim ingeschat… Feit is dat ouderen in Ghana er gerust een paar jaartjes bij jokken.

Ouderdom wordt er geassocieerd met wijsheid en in plattelandsgemeenschappen genieten de alleroudsten respect, aanzien en status. In Nederland liften en botoxen we liever wat jaartjes weg. Als je aan mensen in het Westen vraagt wat ze het liefste willen als ze oud worden, dan is het antwoord dan ook vaak: jong blijven.

Uit een recente inventarisatie van studies in binnen- en buitenland naar de beeldvorming rondom ouderen, komt een opvallend zwart-wit beeld naar voren. We vinden ouderen ofwel warm en wijs, ofwel zwak en zielig. Een harde tweedeling die ook in de verkiezingsretoriek weerklinkt: het gaat enerzijds over ouderen als koopkrachtige profiteur en anderzijds over ouderen als kostenpost of slachtoffer. En vooral over de meest kwetsbare mensen in onze verpleeghuizen.

Onschatbare waarde
Je hoort weinig over de grote groep ouderen die met hun ervaringen, vrijwilligerswerk en mantelzorg van onschatbare waarde zijn voor onze samenleving. De tweedeling doet ook geen recht aan de werkelijkheid. Elk ouder wordend mens krijgt te maken met slijtage van het lijf, maar dit hoeft op geen enkele wijze te betekenen dat iemand met beperkingen de samenleving niets meer te bieden heeft. We ontmoeten voortdurend inspirerende mensen, jong én stokoud, die bewijzen dat vitaliteit en veerkracht los staan van iemands gezondheid en kalenderleeftijd.

Hoe kunnen we die beeldvorming positiever kleuren? Hier is ook internationaal nog weinig onderzoek naar gedaan, maar over één ding lijkt de wetenschap het eens: diepgaand, persoonlijk contact is de meest effectieve interventie om wederzijds begrip en waardering te vergroten. Het is dus zaak om vol in te zetten op ontmoetingen tussen jong en oud.

Gelukkig zijn er talloze Nederlandse (burger)initiatieven die het contact tussen generaties bevorderen. Zoals Levensles, waarin scholieren en ouderen samen met een frisse blik kijken naar (het werken in de) ouderenzorg. Of Act Your Age, dat jong en oud samenbrengt op de dansvloer. Ali B doet hetzelfde in Op Volle Toeren, met jonge rappers en door de wol geverfde Nederlandstalige artiesten.

Er zijn ook steeds meer vernieuwende woonvormen, zoals de studenten die op kamers wonen in woonzorgcentrum Humanitas in Deventer en woongemeenschap Eikpunt in Lent, met meerdere generaties onder één dak.

Opbloeien
Dit soort initiatieven verdienen alle steun van overheidswege: breng jong en oud bijeen en laat hun talenten en mogelijkheden opbloeien. Zorg daarnaast dat die ontmoetingen als vanzelf ontstaan door bijvoorbeeld nieuwe wijken in te richten op contact tussen buurtbewoners.

Plaats jonge en oudere mensen niet aan de rand van de samenleving, zoals zo vaak is gebeurd met ‘aanleunwoningen’, verzorgingshuizen en studentenwoningen. Maak parken vriendelijk voor jong én oud en creëer ontmoetingsplekken zoals een kinderdagverblijf in een woonzorgcentrum of buurthuis.

Neem ook belemmeringen weg voor oudere mensen die maatschappelijk actief willen blijven, betaald of onbetaald. Geef hen alle kansen om tot op hoge leeftijd midden in de gemeenschap te staan. Dit schept ook kansen voor de samenleving als geheel, want veel wijsheid, kennis en ervaring blijven nu onbenut. Laten we ernaar streven dat we er in Nederland straks trots een paar jaartjes bij jokken in plaats van de eeuwige jeugd na te streven.

Marieke van der Waal is directeur van Leyden Academy on Vitality and Ageing en ILC Nederland
Jolanda Lindenberg is onderzoeker bij Leyden Academy on Vitality and Ageing

We hebben te maken met een maatschappij waarin mensen steeds langer leven. Dat is een teken van vooruitgang in de gezondheidszorg, maar tegelijk roept de sterk toenemende vergrijzing ook de nodige vragen op. Hoe zorgen we ervoor dat ouderen zo lang mogelijk, fysiek en mentaal, gezond blijven? Hoe houden we de ouderenzorg (thuis en in het verpleeghuis) menselijk en betaalbaar? En hoe zorgen we ervoor dat ouderen kunnen participeren en maatschappelijk actief blijven?

Hoe ziet goede zorg voor ouderen er eigenlijk uit, nu en in de toekomst? Die vraag is niet eenduidig te beantwoorden. Een familielid zal anders naar kwaliteit kijken dan een zorginkoper, en een verzorgende weer anders dan een toezichthouder. En wat vindt de groeiende groep ouderen zelf? Er vindt in de ouderenzorg een verschuiving plaats naar persoonsgerichte zorg, met oog voor welbevinden en leefplezier naast ziekte en verlies. Hoe navigeert u als bestuurder tussen die diverse en soms tegenstrijdige belangen en verwachtingen? Hoe formuleert u uw visie en beleid in een voortdurend veranderende context? Welke waarden geven u houvast, wat geeft u bezieling in uw werk?

De nieuwe editie start op 13 februari 2025
Als deze vragen u aanspreken en u op zoek bent naar inhoudelijke verdieping en uitwisseling op het gebied van betekenisvol langer leven en goede zorg voor ouderen, dan is de executive leergang De toekomst van ouderen(zorg), die donderdag 13 februari 2025 van start gaat, iets voor u. Bekijk hier het programma en hier meer informatie over kosten en inschrijven. Of download de brochure executive leergang 2025. Sinds 2011 biedt deze jaarlijkse opleiding:

een gevarieerd programma met colleges van topdocenten;
volop ruimte voor bespiegeling en discussie;
bijzondere ontmoetingen met ouderen;
een werkbezoek en een internationale studiereis en
handvatten vanuit wetenschap en praktijk om beter in te spelen op de wensen en verlangens van ouderen zelf.

Voor wie?
De executive leergang is bij uitstek geschikt voor inhoudelijk gedreven bestuurders en directeuren binnen zorg en welzijn die kennis willen nemen van en willen reflecteren op de laatste inzichten over een betekenisvol leven van en goede zorg voor ouderen. We treffen onder de deelnemers ook leidinggevenden bij zorgverzekeraars, overheidsinstellingen en toezichthouders die zich met vraagstukken rond de zorg voor ouderen geconfronteerd zien.

‘’Mooi dat in deze leergang zorg en welzijn elkaar ontmoeten én versterken. Deze leergang heeft veel aandacht voor hoe we ouderen zo lang mogelijk zelfstandig en vitaal kunnen houden. Dat laat zien dat we ouderen niet langer moeten zien als hulpbehoevend maar juist van (toegevoegde) waarde.’’ – Gwen Spies, directeur-bestuurder Welzijnskwartier (2024)

Wilt u meer informatie of heeft u vragen? Mail Ellen Plasmeijer.

Jaarlijkse Alumnilezing: Prof. dr. Pauline Meurs over het ‘Tussenland’ van Ouder Worden
Prof. dr. Pauline Meurs gaf op 22 november een alumnilezing voor de oud-deelnemers aan de Executive leergang van Leyden Academy, waarin ze haar persoonlijke ervaringen met het ouder worden deelde. Ze introduceerde het concept van het ‘Tussenland’, de fase na bijvoorbeeld het pensioen, waarin mensen hun identiteit en levensinvulling opnieuw moeten vinden. Meurs benadrukte dat deze overgang ongemakkelijk kan zijn, maar ook nieuwe kansen biedt. Ze wees erop dat de oudere generatie vaak als een homogene, nutteloze groep wordt gezien, terwijl er juist veel diversiteit is. Meurs, die zelf een actieve, sociale levensstijl heeft, waarschuwde voor de tweedeling in de samenleving en de afbouw van de sociale zekerheid, wat het ‘Tussenland’ voor sommige ouderen complexer maakt. Ze pleitte voor een eerlijker systeem en benadrukte dat verouderen een constante zoektocht naar heruitvinding is. Lees hier verder.