Leyden Academy’s jaarbericht 2021: vitaal en betekenisvol leven, hecht verbonden binnen de gemeenschap

Leyden Academy’s jaarbericht 2021: vitaal en betekenisvol leven, hecht verbonden binnen de gemeenschap

‘De liefde is de eerste wet’, zo luidt de titel van het laatste album van de Zeeuwse troubadour Broeder Dieleman. Het motto komt van Jan de Prentenknipper, een eigenzinnige 19e-eeuwse volkskunstenaar die de bezwaren van de dominee in de wind sloeg en bij zijn katholieke vriendin bleef. In Zomergasten noemde rapper Typhoon de liefde “geen woord voor een romantisch moment, maar iets dat je aan het werk zet – een werkwoord dus.”

De liefde als inspiratie en performatieve kracht. Ik vind het mooi toepasbaar op ons werk in de ouderenzorg, waar we ook in 2021 onderzoek deden naar leefplezier in het verpleeghuis. Wat gebeurt er als je de wensen en verlangens van de persoon achter de cliënt als uitgangspunt neemt? Tegen welke regels en praktische bezwaren loop je dan op, en hoe geef je toch voorrang aan liefdevolle zorg?

In onze samenleving kwam de solidariteit tussen generaties in coronatijd verder onder druk te staan. Het menselijk contact verschraalde en het kostte moeite om elkaar te blijven zien, in alle opzichten. Met diverse onderzoeken en projecten hebben we getracht om bij te dragen aan maatschappelijke verbinding en om ouderen troost, afleiding en inspiratie te bieden. Zoals met het verhalenplatform Wij & corona, ons onderzoek naar de waarde van kunst in de zorg (juist tijdens corona) en Zomervisite.

De verbinding tussen mensen blijkt ook een sleutel tot vitaliteit en gezondheid. Zo werken deelnemers in onze Vitality Clubs samen aan hun fitheid en dat blijkt heel effectief. Ze ontlenen steun en kracht aan elkaar en er ontstaan vriendschappen.

In ons jaarbericht 2021 kunt u lezen welke initiatieven wij, samen met onze partners én met ouderen zelf, hebben ondernomen om van betekenis te zijn. Het biedt een overzicht van de belangrijkste activiteiten en wapenfeiten aan de hand van onder andere onze drie speerpunten: hoe blijven we vitaal en wat kunnen mensen zelf én samen doen om langer gezond van lijf en leden en scherp van geest te blijven? Hoe geven we met elkaar betekenisvol invulling aan ons leven bij het ouder worden, ook als de kwetsbaarheid en afhankelijkheid toenemen, en met respect voor de verschillen tussen individuen? Hoe zorgen we ten slotte dat we ons verbonden weten binnen de gemeenschap en dat generaties elkaar ontmoeten, waarderen en versterken?

U kunt het jaarbericht 2021 hieronder doorbladeren of downloaden als pdf. Wij wensen u veel leesplezier.

Prof. dr. Tineke Abma
Directeur Leyden Academy on Vitality and Ageing

Laten we deze verbinding en liefde blijven vieren, als de eerste wet.

Het geheim van ‘superager’ Joe Biden

Het geheim van ‘superager’ Joe Biden

Met zijn 78 jaar wordt Joe Biden vandaag beëdigd als de oudste president die de Verenigde Staten ooit heeft gehad. Wat is het geheim van deze ‘superager’, hoe kan hij op zijn leeftijd nog zo’n zware baan aan? Verouderingswetenschappers David van Bodegom en Marcel Olde Rikkert (Radboudumc) laten hier vandaag in de Volkskrant hun licht op schijnen.

Leefstijl, genen, geld
Van Bodegom vergelijkt Biden met een oldtimer: als je er heel goed voor zorgt, hem steeds in de garage plaatst en in de was zet, dan gaat hij heel lang mee. Maar zuinig op je lichaam zijn is maar één van de factoren die bepalen hoe je ouder wordt. Zo is Biden gezegend met heel goede genen, zijn vader werd ver in de 80 en zijn moeder passeerde de 90. Ook komt Biden uit een welgestelde familie, hij is hoog opgeleid en heeft toegang tot de beste dokters. Rijke, hoog opgeleide mensen leven in Nederland gemiddeld tot wel 15 jaar langer in goede gezondheid. Van Bodegom: “Geld maakt alles makkelijker, je hoeft je geen zorgen te maken over het betalen van de huur, je kunt gezonder voedsel kopen, beslissingen nemen die een gezond effect hebben. Rijke mensen zitten ook meestal op kantoor, waar ze een stuk minder snel slijten. Biden heeft nooit in de bouw of in de kou op het land hoeven werken.”

Vitale leeftijdsgenoten
In het Volkskrant-artikel komen ook vijf Nederlandse (bijna-)leeftijdgenoten aan het woord die net als Biden nog volop actief zijn: Neelie Kroes (79), Pieter Lakeman (78), Erica Terpstra (78), Maarten van Rossem (78) en Martin van Rooijen (78).

Klik hier voor het artikel op de website van de Volkskrant.

David van Bodegom in gesprek met Youtuber Govert Sweep

David van Bodegom in gesprek met Youtuber Govert Sweep

Universiteit van Nederland presenteert in december 2020 een nieuwe serie podcastcolleges, onder de noemer ‘Op de proef gesteld’. Hierin worden twee ogenschijnlijk verschillende werelden aan elkaar gekoppeld: die van bekende Youtubers en wetenschappers. Vandaag is de eerste aflevering van de serie gepubliceerd, met de centrale vraag: ‘Hoe kan ik zo lang mogelijk gezond blijven?’ Youtuber Govert Sweep (390.00 abonnees) gaat erover in gesprek met verouderingsexpert en arts David van Bodegom van Leyden Academy.

Lichaam als een auto
Govert Sweep beleeft in zijn YouTube-video’s talloze avonturen: hij reist af naar barre  oorden, slaapt in iglo’s en zoekt zijn mentale en fysieke grenzen op. David van Bodegom, hoogleraar Vitaliteit aan het LUMC, houdt ook van een portie avontuur: zo deed hij jarenlang veldwerk op het platteland in West-Afrika en verricht hij nu onderzoek naar hoe we vitaal ouder worden. Govert en David bespreken in de podcast hoe je zo lang mogelijk gezond kan blijven. David: “Je kunt het menselijk lichaam vergelijken met een auto. Als je met een Porsche 911 scheurt op de Duitse Autobahn, dan slijt-ie sneller. Maar als je er iets zuiniger mee bent, hem elke dag poetst en in een warme garage zet, dan gaat-ie langer mee en kun je nog steeds mooie avonturen beleven en allerlei plekken bereiken. Misschien kun je wel een oldtimer worden Govert!”

Beluister de podcast (26 min.) op de website van Universiteit van Nederland of via Spotify.

Govert Sweep heeft voor ‘Op de proef gesteld’ ook een video opgenomen over slaapdeprivatie, met wetenschappers van de Radboud Universiteit. Wat doet 80 uur zonder slaap met je lichaam en geest? Bekijk deze video op YouTube.

Succesvolle Vitality Club in elke wijk op te zetten

Succesvolle Vitality Club in elke wijk op te zetten

Leiden, 17 december 2020 – In de Vitality Club sporten oudere buurtgenoten samen in de buitenlucht, en coachen elkaar. Dit blijkt te werken: de deelnemers blijven terugkomen en voelen zich fysiek en mentaal gezonder. Maar kun je dit soort clubs in elke wijk helpen opzetten, en weer loslaten zo gauw de groep op eigen benen staat? Uit onderzoek van Leyden Academy on Vitality and Ageing blijkt dat dit mogelijk is. De onderzoekers publiceren hun bevindingen in het decembernummer van wetenschappelijk tijdschrift Preventive Medicine Reports.

Drie beweegclubs opgericht
In eerder onderzoek werd vastgesteld dat de Vitality Club een effectieve en veelbelovende interventie is: het is immers relatief goedkoop (geen betaalde krachten) en schaalbaar (het zou in elke wijk moeten kunnen). De eerste beweegclub die werd onderzocht in het Gelderse Ulft, was door ouderen zelf opgericht. Maar kun je als beleidsmaker of zorg- en welzijnsprofessional ook zelf een Vitality Club helpen opzetten? Als experiment hebben onderzoekers van Leyden Academy drie Vitality Clubs opgericht en in de opzetfase begeleid: in Leiden Noord (sinds oktober 2016), de Professoren- en Burgemeesterswijk (augustus 2017) en Stevenshof (november 2017). De onderzoekers hebben de clubs gevolgd, beschreven hoe deze zijn opgezet, welke elementen werken en welke niet.

Op eigen benen
Inmiddels draaien in de Leidse wijken drie geheel zelfstandige Vitality Clubs, waarin tientallen ouderen elkaar elke doordeweekse dag coachen en samen aan hun fitheid werken. Ook in dit onderzoek blijkt de conditie van de deelnemers verbeterd en geven ze zelf aan dat ze een hogere kwaliteit van leven ervaren. De investering van de onderzoekers om deze Vitality Clubs in de beginfase te begeleiden, was gering: 81 tot 187 uur voor de ondersteuning bij het opstarten, en gemiddeld 170 euro voor sportmaterialen. Na 114 tot 263 dagen stond de groep op eigen benen.

Enorm potentieel
Volgens David van Bodegom, onderzoeker bij Leyden Academy en hoogleraar Vitaliteit aan het LUMC, bieden de Vitality Clubs een enorm potentieel voor de samenleving: “Vooral voor oudere mensen is voldoende beweging heel belangrijk, gezien het risico op aandoeningen zoals gewrichtsklachten, hoge bloeddruk en ouderdomssuiker. Toch lukt het maar weinig mensen om de beweegnorm te halen. Dat het deelnemers van de Vitality Club lukt om samen in beweging te blijven, was al geweldig nieuws. Maar we kunnen het ons als samenleving niet veroorloven om rustig af te wachten tot deze clubs spontaan worden opgestart. Eigenlijk zou elke wijk in Nederland een Vitality Club moeten hebben. Ons onderzoek was erop gericht om te zien of we de clubs een handje kunnen helpen – en ook snel weer loslaten, zo gauw deze levensvatbaar zijn. Dat blijkt dus goed te werken. Het is een model dat navolging verdient, om meer mensen te helpen om gezonder en plezierig ouder te worden.”

Over de Vitality Club
De Vitality Club is een beweegclub voor en door senioren. Deelnemers sporten op doordeweekse dagen samen buiten, waarbij de trainingen worden verzorgd door ‘peer coaches’, mensen uit de eigen groep die vrijwillig als trainer fungeren. Deelnemers hebben geen abonnement, ze komen als ze zin hebben. Er zijn inmiddels 17 Vitality Clubs actief in Nederland. In juni 2020 is de Vitality Club door het RIVM en haar partners erkend als beweeginterventie.

Het artikel Self-organizing peer coach groups to increase daily physical activity in community dwelling older adults door Paul van de Vijver, Frank Schalkwijk, Mattijs Numans, Joris Slaets en David van Bodegom is in december 2020 gepubliceerd in wetenschappelijk tijdschrift Preventive Medicine Reports.

In geval van vragen kunt u contact opnemen met Niels Bartels, manager communicatie, tel. (06) 3461 4817 of via e-mail.

Podcast: duw jezelf naar een gezonde leefstijl

Podcast: duw jezelf naar een gezonde leefstijl

Een Gezond Gesprek met hoogleraar Vitaliteit David van Bodegom
Je kunt jezelf wel voornemen om meer te bewegen en gezond te eten, maar vroeg of laat stranden veel goede voornemens. We moeten het ook niet hebben van onze wilskracht, zegt David van Bodegom in de nieuwste podcast in de reeks ‘Gezond Gesprek’ van Plus Online en Gezondheidsnet. “Het is véél slimmer is om je omgeving zo in te richten, dat je als vanzelf gezonder gaat leven. Dat heet ‘nudgen’, jezelf duwtjes geven in de goede richting.”

Van je keuken tot je slaapkamer, van je huis tot je werkplek: David geeft tips en trucs om je omgeving zo in te richten dat gezonder leven veel gemakkelijker wordt. Alvast wat voorbeelden van zijn tips? Laat je werkgever flink investeren in jouw gezondheid, blijf altijd trappen lopen, haal de worteltjes uit de groentelade en leg ze in het zicht, en maak je slaapkamer vrij van schermen.

Beluister de podcast van Plus Online en Gezondheidsnet en bekijk je omgeving met andere ogen!

David van Bodegom benoemd tot bijzonder hoogleraar Vitaliteit

David van Bodegom benoemd tot bijzonder hoogleraar Vitaliteit

Leiden, 2 september 2020 – Per 1 september 2020 is dr. David van Bodegom benoemd tot bijzonder hoogleraar ‘Vitaliteit in een verouderende populatie’ aan het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC), afdeling Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde (PHEG). Het betreft een nieuwe bijzondere leerstoel die is ingesteld namens kennisinstituut Leyden Academy on Vitality and Ageing.

Loopbaan
David van Bodegom (1978) is opgeleid als arts en historicus en werkt sinds 2009 als verouderingswetenschapper bij Leyden Academy, waar hij leiding geeft aan de activiteiten binnen het speerpunt Vitaal. Hij is tevens universitair docent bij de afdeling PHEG van het LUMC en begeleidt verschillende promovendi. Van Bodegom promoveerde in 2011 aan de Universiteit Leiden op veldonderzoek dat hij verrichtte op het platteland van Ghana. Hij onderzocht er hoe mensen verouderen in een heel andere omgeving, en ontdekte dat veel ouderdomsziekten en -kwalen veel minder voorkwamen. De arts heeft het tot zijn missie gemaakt om zijn bevindingen bij de Ghanese bevolking te vertalen naar interventies voor onze moderne omgeving. Hij heeft de spreekkamer verlaten in de overtuiging dat de sleutel tot gezonde veroudering ligt in de publieke omgeving.

Veel gezondheidswinst te halen
Van Bodegom zegt over zijn benoeming: “Het is een groot voorrecht om vanuit deze positie een bijdrage te kunnen leveren om Nederlanders te helpen gezonder en plezieriger oud te worden. Hier is echt nog heel veel winst te halen.” Hij verheugt zich op de hechtere samenwerking met collega-wetenschappers vanuit diverse disciplines in Leiden en de Campus Den Haag. Hij zal zelf ook college geven over vitaal oud worden aan jonge artsen en aan andere opleidingen.

De kracht van peer coaching
In het kader van de bijzondere leerstoel zal Van Bodegom onderzoek doen naar twee thema’s in relatie tot vitaal ouder worden. Allereerst het fenomeen ‘peer coaching’. Van Bodegom richtte samen met zijn collega’s bij Leyden Academy de Vitality Club op, beweeggroepen van oudere wijkbewoners die doordeweeks ’s ochtends samen bewegen. Bijzonder is dat deze groepen door ouderen zelf worden geleid; er zijn geen professionals bij betrokken. Uit onderzoek blijkt dat deze groepen heel succesvol zijn, deelnemers komen voor hun gezondheid maar blijven terugkomen voor de gezelligheid. Van Bodegom wil onderzoeken of peer coaching ook elders gezondheidswinst kan opleveren, bijvoorbeeld voor mensen met beginnende suikerziekte om samen de ziekte om te keren.

Invloed van de omgeving
Een tweede thema waar Van Bodegom zich in de komende jaren op wil richten, is de invloed van de omgeving op gezond gedrag. Veel van onze dagelijkse beslissingen worden ingegeven door onze omgeving. We worden in onze dagelijkse woon- en werkomgeving voortdurend verleid om teveel, te vet en te zoet te eten en inactief te zijn. In plaats van met veel moeite steeds ‘nee’ te zeggen tegen ongezonde verleidingen, kan het slimmer zijn om deze te verstoppen en juist gezonde verleidingen te introduceren. Van Bodegom wil onderzoeken hoe onze dagelijkse omgeving ingezet kan worden om mensen te helpen gezonder oud te worden.

Kennis toegankelijk maken
Naast onderzoek doen en onderwijs geven, is het voor Leyden Academy juist ook belangrijk dat de opgedane kennis en inzichten hun weg vinden naar een groot publiek. Naast publicaties in vaktijdschriften wordt dan ook veel tijd en aandacht besteed aan interviews voor kranten, radio en televisie, toegankelijke boeken, cursussen en publiekslezingen.

Leyden Academy presenteert jaarbericht 2019

Leyden Academy presenteert jaarbericht 2019

“Als je met pensioen gaat, dan moet je jezelf afvragen: wat zal ik worden?” Deze uitspraak van een 82-jarige deelnemer aan ons onderwijsprogramma Start-up Plus, illustreert treffend welke mogelijkheden we in Nederland hebben om vitaal en betekenisvol invulling te geven aan ons leven. Met de nodige kanttekeningen natuurlijk. Want niet iedereen krijgt dezelfde kansen: er is een grote diversiteit onder ouderen in hun ambities, verlangens, gezondheid, inkomen en sociaal netwerk. Ook zorgen negatieve stereotypen nog steeds voor barrières voor ouderen om te doen wat zij graag willen doen en te zijn wie zij willen zijn.

Onze missie om de kwaliteit van leven van oudere mensen te verbeteren, is dus onverminderd actueel en relevant. In dit jaarbericht leest u wat wij in dit kader in 2019 hebben ondernomen en bereikt in onze onderzoeken, projecten en in ons onderwijs, aan de hand van de drie speerpunten Vitaal, Betekenisvol en Verbonden.

We hebben in het afgelopen jaar ook onze strategie tegen het licht gehouden: wat willen we de komende vijf jaar bereiken? Interviews met belangrijke relaties gaven ons hierbij richting. Leyden Academy wordt ervaren als deskundig, onafhankelijk, gedreven en vernieuwend – kwalificaties die we willen blijven waarmaken. Er zijn ook verbeterpunten: zo kunnen we nadrukkelijker de verbinding zoeken met collega-wetenschappers en instituten in binnen- en buitenland. Een mooie opdracht voor het team en voor de nieuwe directeur Tineke Abma, om deuren te openen naar nieuwe academische netwerken en kansrijke coalities te smeden.

We zijn de Vereniging Aegon, het Jo Visser fonds en onze andere partners bijzonder dankbaar voor hun steun en vertrouwen. Ziet u in dit jaarbericht aanknopingspunten voor samenwerking, laat het ons vooral weten.

Prof. dr. Joris P.J. Slaets (tot 1 december 2019)
Ir. Marieke A.E. van der Waal (tot 1 januari 2020)
Prof. dr. Tineke Abma (per 1 december 2019)
Directeuren Leyden Academy on Vitality and Ageing

Collegereeks voor senioren: Vitaal en betekenisvol leven

Collegereeks voor senioren: Vitaal en betekenisvol leven

Bijna iedereen kan zich wel verplaatsen in de uitdrukking ‘Iedereen wil oud worden, maar niemand wil oud zijn’. De vraag is dan ook: hoe blijf je zo lang mogelijk vitaal, scherp en sociaal actief? Leyden Academy on Vitality and Ageing heeft wetenschappelijke inzichten op het gebied van gezond en gelukkig oud worden gekoppeld aan praktische tips en adviezen. Vanaf 10 maart zal de collegereeks ‘Vitaal en betekenisvol leven’ tijdens zeven dinsdagochtenden in het Poortgebouw in Leiden plaatsvinden.

Wat?
De invulling van de collegereeks zal grotendeels anders zijn dan die van voorgaande jaren, en zal er als volgt uit zien:

  • 10 maart – Biologie van veroudering en vitaal verouderen met minder pillen, door verouderingswetenschapper dr. David van Bodegom
  • 17 maart – Kunst in de langdurige zorg, door hoogleraar Participatie & Diversiteit prof. dr. Tineke Abma en kunstenaar Janine Schrijver
  • 24 maart – Participatie, mantelzorg en familierelaties, door hoogleraar Participatie & Diversiteit prof. dr. Tineke Abma, sociologe dr. Nina Conkova en auteur en columnist Mohammed Benzakour
  • 31 maart – Leef- en woonplezier, door klinisch psychologe dr. Josanne Huijg en neurowetenschapper dr. Lex van Delden
  • 7 april – Leven lang leren, pensioen en financiën, door digital learning expert Marie-Louise Kok en programmadirecteur van het AEGON Center for Longevity and Retirement Mike Mansfield
  • 14 april – Beeldvorming van ouderen en sociaal welbevinden, door sociaal antropologe dr. Jolanda Lindenberg
  • 21 april – Veroudering van het brein, door neurowetenschapper Lex van Delden

Wie?
De collegereeks staat open voor iedereen, maar is primair gericht op 55-plussers. Een vooropleiding of voorkennis is niet vereist. De kosten bedragen 199 euro, en is inclusief lesmateriaal, koffie/thee en een certificaat. Het lesmateriaal bevat een syllabus met achtergrondmateriaal en verwijzingen, een samenvatting per e-mail met video en artikelen en de boeken ‘Oud worden in de praktijk’ van prof. dr. Rudi Westendorp en dr. David van Bodegom en ‘Het geheim van de schildpad’ van dr. David van Bodegom.

“Ouder worden is sterker aan leefstijl gerelateerd dan ik had verwacht. Met preventie kan er veel gezondheid en welbevinden worden gewonnen en kosten worden bespaard.” – deelnemer aan de collegereeks ‘Vitaal verouderen’ in 2019

Waarom?
Als academisch kennisinstituut zet Leyden Academy wetenschappelijk onderzoek, onderwijs en ontwikkeling in om invulling te geven aan haar missie: het verbeteren van de kwaliteit van leven van oudere mensen verbeteren door het scheppen van kansen voor een vitaal en betekenisvol leven, hecht verbonden binnen de gemeenschap. Hierbij is het perspectief van de oudere persoon zelf altijd leidend. We benaderen vraagstukken multidisciplinair en combineren hierbij biologische, sociologische, antropologische, psychologische, economische en/of medische invalshoeken.

Neem voor meer informatie, of om aan te melden contact op met Jacqueline Leijs: leijs@leydenacademy.nl, 071-5240960.