Prof. dr. Tineke A. Abma is sinds 1 december 2019 directeur-bestuurder van Leyden Academy on Vitality and Ageing. Zij doet al meer dan 25 jaar onderzoek naar thema’s die raken aan het ouder worden, zoals patiënt- en burgerparticipatie, langdurige zorg, ethiek en diversiteit. Het perspectief van de oudere zelf als vertrekpunt nemen en oog houden voor de verschillen tussen mensen, is zowel haar persoonlijke drijfveer als de rode draad in de onderzoeken en activiteiten van Leyden Academy.
Tineke is sinds juli 2021 bijzonder hoogleraar Ouderenparticipatie bij de afdeling Public Health en Eerstelijnsgeneeskunde (PHEG) van het Leids Universitair Medisch Centrum (LUMC). Op 23 juni 2023 sprak Tineke haar oratie ‘The Art of Belonging’ uit naar aanleiding van haar benoeming. Belonging verwijst naar een fundamenteel menselijk verlangen om erbij te horen, zonder je te hoeven aanpassen, gewoon door te zijn wie je wilt zijn. Het is geen vanzelfsprekendheid, zeker niet voor ouderen en degenen die niet in een hokje passen. Tineke leidt daartoe onderzoek ter versterking van de positie van ouderen en oudere patiënten in zorg, beleid en wetenschappelijk onderzoek. De inclusie en maatschappelijke participatie van mensen in een kwetsbare situatie hebben haar bijzondere aandacht.
Op 1 september 2024 is Tineke tevens benoemd tot bijzonder hoogleraar Kunst en Zorg bij Erasmus School of Health Policy & Management (ESHPM). Ze wordt hiermee het boegbeeld van het Centrum voor Kunst en Zorg. Tineke: “Outsider artist Arthur Prins heeft de waarde van kunst in de zorg ooit prachtig verwoord: ‘Kunst is voor mij de wereld van de mogelijkheden. Van wat je wél kunt, van ontwikkeling en groei.’ Kunst is een helende kracht. Ik geloof daar met hart en ziel in en maak ik me daar heel graag sterk voor.”
Tineke was tot 1 januari 2022 verbonden aan het Amsterdam UMC (locatie VUmc) als hoogleraar Participatie & Diversiteit. Tineke is opgeleid als verpleegkundige en promoveerde in 1996 in Beleid en Management Gezondheidszorg aan de Erasmus Universiteit Rotterdam. Van 2002 tot 2009 werkte ze als associate professor aan de Universiteit van Maastricht, waarna ze de overstap maakte naar Amsterdam waar zij werd benoemd tot bijzonder hoogleraar Cliëntenparticipatie in de ouderenzorg.
Tineke is (co-)auteur van diverse boeken, zoals Zeggenschap in wetenschap (2007), Participatory research for health and social well-being (2019), Evaluation for a Caring Society (2018), Herinneringen en dromen van zeggenschap. Cliëntenparticipatie in de ouderenzorg (2010) en Responsieve methodologie. Interactief onderzoek in de praktijk (2006).
Tineke is medeoprichter van het Centrum voor Cliëntervaringen in 2014 en initiatiefnemer van de School for Participation in 2018. Sinds 2020 is zij lid van de wetenschappelijke raad van Insituut GAK en voorzitter van Stichting Waardenwerk.
Thema’s
Participatie van (oudere) burgers in zorg, beleid en onderzoek, mantelzorg, langdurige zorg, ethiek, diversiteit en inclusie, Wmo, participatiesamenleving, veerkracht, innovaties en inclusieve ouderenzorg, kunst in de zorg
In de media
- Tijdschrift voor Gezondheidszorg en Ethiek nr 21-2024, boekbespreking ‘Lijden, Eigentijdse visies op de kruisweg en het laatste avondmaal’ van Ignace Schretlen.
- Whitepaper over kunst als zorg: Arts in Health – Een Nationale Agenda (2024), met Tineke Abma en Barbara Groot als co-auteurs.
- Gerōn, maart 2024, artikel ‘Samenwerken in lokale zorg- en ondersteuningsnetwerken voor en met ouderen‘.
- Podcastserie Ouderen spreken zich uit, aflevering 5: Participatie en dialoog: inspirerende voorbeelden van burgerinitiatieven door en voor ouderen. februari 2024
- Diverse uitingen naar aanleiding van de oratie van Tineke Abma op 3 juni 2023, op de website the Art of Belonging.
- BPD Magazine, najaar 2022, column ‘Meer uitgaan van perspectief van senior zelf’.
- Gerōn, juni 2022, artikel ‘Kunst-zinnig in de zorg’ en ‘Naar eigentijdse vormen van zeggenschap door ouderen’.
- Movisie, juni 2022, interview ‘Meer aandacht in ouderenzorg nodig voor de rol van sociaal werkers’.
- Zorgvisie, oktober 2021, artikel ‘Democratiseer de ouderenzorg’.
- Gerōn, oktober 2021, artikel ‘Op zoek naar inspiratie voor toekomstig beleid in de ouderenzorg’.
- Blog Durf Denken (Universiteit Gent), september 2021, artikel ‘Participatief onderzoek verbindt de onderzoeker met de maatschappij’.
- Website ZonMw, september 2021, column ‘Kunst is een levensbehoefte’.
- Zorgvisie, juli 2021, artikel ‘Kunstonderzoek: ‘Volwaardig leven reikt voorbij het medisch model’.
- Leidsch Dagblad, juli 2021, artikel ‘Ouderen bloeien op door kunst’.
- De Telegraaf, juni 2021, artikel ‘Wie wil nog naar een verpleeghuis?’.
- In onze videoserie Vraag het onze wetenschappers (juni 2021) geeft Tineke antwoord op de ingezonden vraag: Hoe belangrijk is de participatie van ouderen voor hun kwaliteit van leven?
- Geron, juni 2021, artikel ‘Voorbij leeftijd: hoe betekenisvol contact beeldvorming kan beïnvloeden’.
- De Actuaris, juni 2021, artikel ‘Houdbaarheid van de ouderenzorg in internationaal perspectief’.
- Sociale Vraagstukken, februari 2021, artikel ‘Hebben Engeland, Japan, Denemarken of Duitsland hun ouderenzorg beter georganiseerd?’
- Zorgvisie, februari 2021, artikel ‘Beleid Langer thuis wonen was halfbakken’.
- Sociale Vraagstukken, januari 2021, artikel ‘Modelmatig denken vertraagt vaccinatiecampagne’.
- Geron, november 2020, artikel ‘De stem en het perspectief van ouderen in de zorg’.
- Landelijk Congres Cliëntenraden, november 2020, in gesprek met Jet Bussemaker (voorzitter RVS) over inspraak en besluitvorming.
- Conferentie Een nieuwe generatie ouderen langer thuis, november 2020, lezing en vraaggesprek over zeggenschap van ouderen.
- Skipr, oktober 2020, artikel ‘Dankzij design zijn je beperkingen even op de achtergrond’.
- Sociale Vraagstukken, juli 2020, artikel ‘Hoe zzp’ers in de zorg in een moreel mijnenveld terechtkwamen’.
- Trouw, juni 2020, opinieartikel ‘Niet beschuldigen maar empathie tonen’.
- Sociale Vraagstukken, juni 2020, artikel ‘De coronacrisis als spiegel’.
- Website Radicale Vernieuwing Verpleeghuiszorg, juni 2020, artikel ‘We willen ouderen nog meer betrekken’.
- De Volkskrant, mei 2020, artikel ‘Statusverschil tussen zorgen en genezen wreekt zich nu’.
- SBS6 Hart van Nederland, mei 2020, interview over versoepeling bezoekregeling verpleeghuizen (vanaf 07:30).
- De Volkskrant, mei 2020, artikel ‘Eén bezoeker in het verpleeghuis: voor de een te weinig, voor de ander te veel’.
- Sociale Vraagstukken, april 2020, artikel ‘Geef ouderen een stem in de coronamaatregelen’.
- De Volkskrant, maart 2020, artikel ‘Geen bezoek meer voor verpleeghuisbewoners’.
- Sociale Vraagstukken, maart 2020, artikel ‘Contact en verbondenheid met ouderen in coronatijden’.
- Leidsch Dagblad, februari 2020, interview ‘Ertoe doen, daar draait het om’.
- Sociaalweb, januari 2020, in gesprek met ‘beweger’ Tineke Abma.
- NPO Radio 1 Journaal, november 2019, interview over de toekomst van mantelzorg.
- EO NieuwLicht, juni 2019, reportage over bezuinigingen op de huishoudelijke hulp.
- De Volkskrant, juli 2019, artikel ‘Nederlandse verpleeghuizen verbeteren zich: ‘Kan dat zomaar? Wat héérlijk’.
- NPO Radio 1, maart 2019, reportage ‘Hoe kunnen mantelzorgers hun belasting verminderen?’.
- Sociale Vraagstukken, november 2014, artikel ‘Responsieve evaluatie: onderzoek dat niet wil controleren maar leren’.
- Trouw, april 2009, artikel ‘Eenzame opsluiting is niet meer van deze tijd‘.
- NRC Handelsblad, november 2008, artikel ‘Met goede zorg is dwang amper nodig’.
Wetenschappelijke artikelen
Tineke publiceerde meer dan 150 internationale wetenschappelijke artikelen (H-index 46), klik hier voor een overzicht. Hieronder vindt u een selectie van recente, relevante artikelen:
- Carapellotti AM, Meijerink HJEM, Gravemaker-Scott C, Thielman L, Kool R, Lewin N, Abma TA. Escape, expand, embrace: the transformational lived experience of rediscovering the self and the other while dancing with Parkinson’s or Multiple Sclerosis. Int J Qual Stud Health Well-being. 2023 Dec;18(1):2143611.
- Groot B, Hendrikx A, Bendien E, Woelders S, de Kock L, Abma T. In search of epistemic justice. Dialogical reflection of researchers on situated ethics in studies with people living with language and/or cognitive impairment. J Aging Studies. 2-23 September;66(8).
- Spaeth A, van Nes F, Verdonk P, Abma TA. How caring work of older women gets disappeared: The gendered dynamics of changing everyday occupations in an older German couple. Med J Occupational Science, augustus 2023.
- Bendien E, Kruijthoff DJ, van der Kooi C, Glas G, Abma T. A Dutch Study of Remarkable Recoveries After Prayer: How to Deal with Uncertainties of Explanation. J Relig Health. 2023 Jun;62(3):1731-1755.
- Bendien E, Verhage M, Lindenberg J, Abma T. Toward Age-Friendly Policies: Using the Framework of Age-Friendliness to Evaluate the COVID-19 Measures from the Perspectives of Older People in the Netherlands. J Aging Soc Policy. 2023 Mar 2;1-21.
- De Kock L, Groot BC, Lindenberg J, Struiksma G, Abma TA. Making invisible care visible. Ethics and aesthetics of care in participatory arts practices in times of COVID-19. Research in Drama Education: The Journal of Applied Theatre and Performance. 2023 Jan.
- Bendien E, Abma TA. Hoofdstuk over de participatie en empowerment van ouderen in onderzoek in het boek Silver Empowerment, 2023.
- Groot B, Abma T. Ethics framework for citizen science and public and patient participation in research. BMC Med Ethics 2022 Mar 13;23(1):23.
- Dohmen MDW, van den Eijnde C, Thielman CLE, Lindenberg J, Huijg JM, Abma TA. Good Care during COVID-19: A Narrative Approach to Care Home Staff’s Experiences of the Pandemic. Int J Environ Res Public Health 2022 Feb 13;19(4):2106.
- Duijs SE, Abma T, Schrijver J, Bourik Z, Abena-Jaspers Y, Jhingoeri U, Plak O, Senoussi N, Verdonk P. Navigating Voice, Vocabulary and Silence: Developing Critical Consciousness in a Photovoice Project with (Un)Paid Care Workers in Long-Term Care. Int J Environ Res Public Health 2022 May 4;19(9):5570.
- Groot B, de Kock L, Liu Y, Dedding C, Schrijver J, Teunissen T, van Hartingsveldt M, Menderink J, Lengams Y, Lindenberg J, Abma TA. The Value of Active Arts Engagement on Health and Well-Being of Older Adults: A Nation-Wide Participatory Study, International Journal of Environmental Research and Public Health 2021.
- Duijs SE, Haremaker A, Bourik Z, Abma TA, Verdonk P. Pushed to the Margins and Stretched to the Limit: Experiences of Freelance Eldercare Workers During the Covid-19 Pandemic in the Netherlands. Feminist Economics Maart 2021.
- Van der Borg WE, Verdonk P, de Jong-Camerik J, Abma TA. How to relate to dialysis patients’ fatigue – perspectives of dialysis nurses and renal health professionals: A qualitative study. International Journal of Nursing Studies, mei 2021.
- Dedding C, Goedhart NS, Broerse JEW, Abma TA. Exploring the boundaries of ‘good’ Participatory Action Research in times of increasing popularity: dealing with constraints in local policy for digital inclusion. Educational Action Research 2021;29(1):20-36.
- Duijs SE, Baur VE, Abma TA. Why action needs compassion: Creating space for experiences of powerlessness and suffering in participatory action research. Action Research 2021;19(3):498–517.
- Bendien E, Groot B, Abma TA Circles of impacts within and beyond participatory action research with older people, Ageing & Society 2020.
- Abma TA, Visse M, Hanberger A, Simons H, Greene JC. Enriching evaluation practice through care ethics. Evaluation 2020;26(2):131–146.
- Abma TA, Schrijver J. ‘Are we famous or something?’ Participatory Health Research with children using photovoice. Educational Action Research 2020;28(3):405-426.
- Groot BC, Weerman A, Overbeek F, Abma TA. Making a Difference: Participatory Health Research With Unemployed Citizens and Policymakers. International Review of Qualitative Research 2020;13(2):200–218.
- Abma TA. Dialogue and deliberation: New approaches to including patients in setting health and healthcare research agendas. Action Research 2019;17(4):429–450.
- Abma TA, Bendien E Autonomy in old age, Family and Law 2019.
- Woelders S, Abma TA. Participatory Action Research to enhance the collective involvement of residents in elderly care: about power, dialogue and understanding, Action research 2019.
- Leyerzapf H, Visse M, de Beer A, Abma TA. Gay-friendly care: creating space for sexual diversity in residential care by challenging the hetero norm, Ageing & Society 2016.
- Abma TA, Baur VE User involvement in long-term care. Toward a care ethics approach, Health Expectations 2014.
- Boelsma F, Baur VE, Woelders S, Abma TA. “Small” things matter: Residents’ involvement in practice improvements in long-term care facilities, Journal of Aging Studies 2014.
- Bindels J, Baur VE, Cox K, Heijng S, Abma TA. Older people as co-researchers: a collaborative journey, Ageing & Society 2013.
Proefschriften
Tineke begeleidde meer dan veertig promovendi naar een succesvolle promotie. Hieronder vindt u enkele proefschriften uitgelicht op het terrein van veerkracht en participatie van ouderen en inclusieve ouderenzorg:
- Simona Karbounairis. Let’s tango! Integrating professionals’ lived experiences in the transformation of meantla health services (2023)
- Saskia Elise Duijs, The Caring Class. Precarization of paid care workers in long-term care and its relation to health: an intersectional perspective (2023)
- Barbara Groot. Ethics of Participatory Health Research. Insights from a reflective journey (2021)
- Mirjam Stuij. Physical activity in type 2 diabetes care. A critical narrative study (2021)
- Susan Woelders. Power-full Patient Participation. Opening spaces for silenced knowledge (2020)
- Christi Nierse. Collaborative user involvement in health research agenda setting (2019)
- Rosalie Metze. Independence or interdependence? A responsive evaluation of Family Group Conferencing for older adults (2016)
- Maaike Muntinga. Together toward transition. Implementing a comprehensive care program for frail, older people in primary care (2016)
- Miranda Snoeren. Working + Learning. A complexity approach to workplace learning within residential care for older people (2015)
- Bienke Janssen. Resilience and old age. Community care from an insider and empowerment perspective (2014)
- Jill Bindels. Caring for community-dwelling frail older people. A responsive evaluation (2014)
- Lena van Gastel. Verantwoordelijkheden van bestuurders in de ouderenzorg. Naar moreel constructivistisch leiderschap (2013)
- Fenna van Nes. Everyday activities of aging couples. Challenges in the face of declining health (2013)
- Vivianne Baur. Participation & partnership. Developing the influence of older people in residential care homes (2012)
- Sandra van der Dam. Ethics support in elderly care. Developments and specific needs for ethics support and an evaluation of Moral Case Deliberation in two Dutch elderly care organizations (2012)