Leiden, 19 april 2019 – Langer zelfstandig thuis wonen is het devies van zowel de overheid als van de meeste ouderen zelf. Ideeën om hier invulling aan te geven, gaan meestal over (veronderstelde) behoeften, bijvoorbeeld met betrekking tot toegankelijkheid, veiligheid en comfort. Architecten en projectontwikkelaars houden steeds meer rekening met individuele woonwensen en proberen woningen zo aan te passen en comfortabel mogelijk te maken. Seniorenwoningen zijn vaak gelijkvloers en gunstig gelegen zijn, dicht bij openbaar vervoer en met winkels op loopafstand. Ook komen er steeds meer producten op de markt die veiligheid moeten vergroten zoals trapliften, wandbeugels en domotica. Maar woonplezier betekent voor veel ouderen méér dan comfort en veiligheid, zo concluderen onderzoekers van Leyden Academy on Vitality and Ageing.
Woonplezier onderzoek
Wat is belangrijk voor het woonplezier van zelfstandig wonende ouderen in Nederland? De onderzoekers besloten om ouderen vooral zelf die vraag laten beantwoorden. In de zomer van 2018 werden veertig gepensioneerden van 65 jaar en ouder die zelfstandig wonen in zeven verschillende woonvormen (serviceflat, koopwoning, sociale huurwoning, woongroep, hofje, in dorp en stad) uitgenodigd om foto’s te maken in de woning, in de buurt en in relatie tot de buren van iets dat bijdraagt aan hun woonplezier. Ze hielden een logboekje bij met vragen over sfeer, herinneringen en symboliek en gingen hierover vervolgens in gesprek met elkaar en met hoofdonderzoeker Anne Annink.
Gevoelens
Uit het onderzoek blijkt dat niet zozeer de objecten, plekken en activiteiten op de foto’s belangrijk zijn, maar het gevoel dat deze oproepen. Veilig en comfortabel zijn inderdaad belangrijk, maar de gevoelens vrij, verbonden en genieten, thuis en ontspannen blijken nog belangrijker te zijn voor de zelfstandig thuiswonende ouderen. Interessant is daarnaast dat hetzelfde object of dezelfde plek, heel verschillende gevoelens kan oproepen bij mensen. Een stoel voor het raam roept bij de één een gevoel van ontspanning op vanwege het handwerken in die stoel. De ander ervaart juist een gevoel van verbondenheid door het contact met zwaaiende kinderen buiten. Woonplezier verandert ook als we ouder worden, bijvoorbeeld door afnemende mobiliteit en het overlijden van een partner. Ten slotte blijken naast de fysieke, gebouwde omgeving en spullen met een herinnering, ook de sociale omgeving zoals visite, burencontact en gezamenlijke activiteiten in de buurt belangrijk voor woonplezier.
Reflecteren
Juist omdat woonplezier zo persoonlijk is, is het belangrijk dat ouderen hierop reflecteren. Welke plekken en objecten zijn belangrijk voor mij? Welke herinnering, gebeurtenis of ervaring heb ik hieraan gekoppeld? Woonplezier vraagt om waarnemen: Wat zie ik? Wat ruik ik? Wat hoor ik? En welk gevoel roept deze plek of dit object mij op? Pas als we weten wat we belangrijk vinden en hoe we ons willen voelen kunnen we bepalen: wil ik iets veranderen? En zo ja: wat is daarvoor nodig?
Ouderen betrekken in het ontwerpproces
Voor professionals is het belangrijk om ouderen te betrekken in het ontwerpproces. Het kan een uitdaging zijn om persoonlijke wensen snel in kaart te brengen, simpelweg omdat veel mensen niet eerder hebben nagedacht over wat woonplezier voor hen betekent. Daarnaast vinden oudere mensen het over het algemeen niet prettig om te verhuizen. Een verlies aan functies, mobiliteit en misschien zelfs van een partner kan erg confronterend zijn. Daardoor zullen oudere bewoners eerder geneigd zijn om weerstand te voelen als anderen, of dit nu professionals of hun eigen kinderen zijn, beginnen over allerlei praktische zaken en overwegingen voor de toekomst beginnen. Onderzoeker Anne Annink: “‘We kunnen beter vragen: wat is op dit moment belangrijk voor u, en waarom?’ Een open gesprek om woonwensen te achterhalen vraagt meer aandacht en inspanning, maar levert uiteindelijk veel waardevolle informatie op waarmee we echt kunnen bijdragen aan het woonplezier van oudere mensen.”
U kunt hier meer lezen over het woonplezier-onderzoek en het rapport Een leven lang plezierig wonen downloaden. Neem voor meer informatie contact op met Anne Annink.