Door Monique Spierenburg MSc, Senior Ketens & Netwerken Vilans / In voor zorg coach
Over deelname aan de executive leergang van Leyden Academy hoefde ik niet lang na te denken. Een interessante mogelijkheid om na driekwart jaar op de hoogte te zijn van de nieuwste ontwikkelingen in de ouderenzorg in Nederland. Het programma biedt inhoudelijke kennis en interessante sprekers die in discussie gaan met de deelnemers. Ook ouderen zelf worden uitgenodigd om hun verhaal te vertellen. Zij geven aan op welke manier zij het ouder worden beleven en welke kritische noten zij hebben. Daarnaast wordt bijzondere sprekers gevraagd om hun visie te geven op vraagstukken die zich specifiek richten op het waardig ouder worden.
De interactie met de groepsleden is een van de belangrijke dragers van een interessante leergang. Niet alleen nieuwe kennis is van belang, juist de discussie en het uitwisselen van verschillende standpunten geven een leergang extra verdieping. De eerste dag werd dan ook afgesloten met een informeel diner waarbij we tijdens de drie gangen steeds van stoel verwisselden. Dit was een mooie kennismakingsversneller.
Inhoud van de leergang
De executive leergang heeft me onder andere geleerd dat vergrijzing eigenlijk een gevolg is van ‘ontgroening’. De grijze druk verandert van 10 naar 40 ouderen op 100 en dit wordt opgevangen door een dalende groene druk, van 70 jongeren op 100 werkenden in 1955 naar 40 jongeren op 100 werkenden nu. Het is wel belangrijk te beseffen dat de vergrijzing tijdelijk is.
Een ander opmerkelijk gegeven vond ik dat we denken dat er veel ‘evidence based’ kennis is over geneesmiddelen bij ouderen, maar in werkelijkheid is veel onderzoek uitgevoerd bij relatief gezonde mensen van rond de 50. Hoe medicijnen werken bij ouderen boven de zeventig jaar met meerdere ziekten, wordt dus nauwelijks onderzocht. We doen eigenlijk maar wat, we weten het niet zeker! Ouderen hebben vaak meerdere aandoeningen. Iedere arts schrijft zijn eigen medicijn voor op basis van zijn eigen richtlijn zonder de patiënt en zijn context in acht te nemen en te kijken naar het effect van alle verschillende medicijnen. Niemand heeft regie. Gevolg is dat mensen ziek worden van te veel medicatie.
Ouderenzorg vanuit een ander perspectief
Tijdens de executive leergang hebben we geleerd om vanuit een ander perspectief naar ouderenzorg te kijken. Als iemand een zorgvraag heeft, wordt meteen het hele circus opgestart van formele zorg: zorg wordt geleverd door professionals en betaald vanuit de zorgverzekering of AWBZ. Er wordt dus niet gevraagd wat de persoon zelf kan doen, hoe informele zorg ingezet kan worden en in hoeverre iemand zelf verantwoordelijkheid kan dragen. Laat staan dat er gedacht wordt aan het gebruik van maatschappelijke zorg en collectieve voorzieningen in de samenleving. Met de veranderingen in het zorgstelsel en het krimpend zorgbudget wordt de urgentie groter om andere vormen te bedenken. Zelforganisatie is een opkomende trend. Voorbeelden zijn ‘village to village communities’ en Martha Florahuizen voor dementiepatiënten.
Studiereis naar Denemarken
Een belangrijk onderdeel van de leergang is een vier- of vijfdaagse studiereis. Dit jaar zijn de twintig deelnemers afgereisd naar Jutland, Denemarken. Sinds 2007 zijn daar systeemveranderingen ingezet om welzijn en gezondheid van ouderen te bevorderen, zowel op nationaal, regionaal als gemeentelijk niveau. Doel van het nieuwe beleid is de onafhankelijkheid van ouderen te vergroten, de kwaliteit van leven van burgers te vergroten en de inzet van uren van zorgmedewerkers te verminderen. Het bezoek aan Denemarken gaf ons een hoop stof tot nadenken.
Op Nationaal Health Service niveau is in Denemarken een visie ontwikkeld, gevoed door lokale inbreng van professionals, vrijwilligers en burgers. Zo wordt de Deense burger bij het rehabilitatieprogramma van de stad Aarhus gevraagd naar zijn doelen bij start van de zorg. Deze worden vervolgens SMART geformuleerd, geëvalueerd en teruggekoppeld. De professionele standaard is niet leidend voor het beoogde resultaat maar het resultaat dat de burger wil behalen. Ook wordt gewerkt aan het voorkomen van opname, door ouderen zo lang mogelijk fit en gezond te houden. Hiervoor worden concrete verbeterprogramma’s lokaal en kleinschalig ingezet, bijvoorbeeld in een wijk in Silkeborg waar burgers eerst populatiegericht benaderd worden over welke gezondheidsvragen zij hebben. Ook worden bijvoorbeeld trainingen aangeboden om te stoppen met roken.
Wat heb ik geleerd van de executive leergang?
De leergang heeft mij laten zien dat we met zijn allen bepalen wat het positieve dan wel negatieve imago is van ouderen in onze samenleving. We worden ouder, weten meer van ziektes en leven langer. De begrippen ziek en gezond definiëren we samen. Ik weet nu ook meer van de onderzoeken die gaande zijn op het gebied van ouderdom, zeg 75 jaar en ouder, en de beeldvorming rond ouder worden. Met mijn medestudenten vanuit thuiszorg, gemeente, verzorgings- en verpleegtehuizen, zorghotel, consultancy, debattenorganisatie en -advies, vormen we een kritische massa waarmee het debat over ouderenzorg 3.0 gevoerd kan worden.