Jonathan Wyatt (hoogleraar Qualitative Inquiry, University Edinburgh) was vandaag te gast bij Leyden Academy. Hij deelde zijn schat aan ervaringen en inzichten over autoethnografie en reflexiviteit in kwalitatief onderzoek. In autoethnografie onderzoekt de onderzoeker diens eigen ervaringen ten dienste van het genereren van inzichten in culturele vraagstukken. ‘Auto’ verwijst naar het persoonlijke, ‘ethno’ verwijst naar cultuur. en ‘grafie’ naar het schrijven en de representatie van inzichten (kan ook in de vorm van een performance, muziekstuk).
Ruimte maken voor eigen ervaringen
Autoethnografie kwam 20 jaar geleden op Jonathan’s pad: “Ik had net als andere kritische, postkoloniale onderzoekers vragen bij onderzoek waarbij onderzoekers de ander en diens cultuur bestuderen, allerlei data ophalen, daarover publiceren en daar een carrière op bouwen terwijl ze zelf buiten schot blijven. Is dat niet een vorm van uitbuiting en nog wel ethisch, vroeg ik me af. Tegelijk zag ik de waarde van de ervaringen die we als onderzoekers zelf hebben. Dus ja, waarom onze eigen ervaringen niet bestuderen om inzichten te genereren over bredere maatschappij-culturele processen?”
Autoethnografie versus autobiografie
Jonathan schreef zijn eerste autoethnografie over de dood van zijn vader. Hij verkende thema’s zoals de vader-zoon relatie, kwetsbaarheid, verlies, rouw en masculiteit. Dat verhaal verschilt van een autobiografie, omdat het verhaal niet op zich staat maar verteld wordt om een groter cultureel vraagstuk te bestuderen. Wat hem betreft zijn autoetnografieën per definitie relationeel. Zijn autoethnografie ging bijvoorbeeld over de relatie met zijn overleden vader, maar ook over familierelaties, zijn moeder, zijn broers en zussen. Die relationaliteit maakt dat er ethische vragen zijn waar de onderzoeker niet om heen kan, inclusief de eigen kwetsbaarheid.
Gelaagdheid door reflexieve vragen
Ten slotte stelt Jonathan dat de autoethnograaf nooit genoegen neemt met slechts het verhaal. Een autoethnografie kent meerdere ‘levels of conciousness’ aldus Ellis & Bocher. Denk aan: Welke verhalen worden niet verteld en weggelaten? Welke andere verhalen zijn er te vertellen vanuit andere perspectieven? Hoe zou ik verhaal vertellen als ik jonger was of ouder? Wat voor verhaal zou mijn zus vertellen? Door die reflexieve vragen te stellen en steeds andere gezichtspunten krijgt het verhaal een gelaagdheid.