Wereldwijd zien we de opkomst van de kunstenaar in het sociale domein en de ouderenzorg. Via allerlei kunstvormen trachten zij zowel intramuraal als in de wijk een bijdrage te leveren aan de gezondheid van ouderen. Deze ontwikkeling en de waarde van kunstenaars in deze domeinen wordt ook erkend door de World Health Organization (Fancourt & Finn, 2019). De afgelopen decennia groeide de wetenschappelijke kennisbasis rond kunst en gezondheid. De studies lopen uiteen van gerandomiseerde trials, van bijvoorbeeld een dansinterventie voor mensen met een specifieke aandoening, tot meer kwalitatieve studies naar de beleefde ervaringen van een bepaalde doelgroep of met een bepaalde kunstvorm. De wetenschappelijke literatuur is echter zeer versnipperd en voor velen is de waarde van kunst in de zorg evident, maar ‘ongrijpbaar’. Ook is er nauwelijks samen mét ouderen onderzoek gedaan naar de waarde van deze activiteiten. Aanleiding genoeg om in Nederland een studie te doen naar de ervaringen en de waarde van kunstparticipatie samen met ouderen en kunstenaars.
In de periode tussen 2019 en 2021 deed een onderzoeksgroep vanuit Amsterdam UMC en Leyden Academy samen met andere consortiapartners, een kunstenaar en ouderen een grootschalig nationaal onderzoek. Naast vier zorgorganisaties met kunstprogramma’s waren er vijftien kunstinitiatieven die aan het onderzoek meededen. Zij boden activiteiten aan voor meer vitale en thuiswonende ouderen, maar ook voor ouderen in een intramurale setting, waaronder mensen met dementie. Door participerende observaties, interviews, groepssessies en artistiek onderzoek achterhaalde het team de waarde van de kunstactiviteiten voor ouderen. Er zijn 470 micro-narratieven verzameld en onderliggende patronen geanalyseerd. In de gesprekken met deelnemers hoorden we vooral dat het zo lastig is om onder woorden te brengen wat nu precies die waarde is. Het is vaak onzegbaar.
“Het geeft een prettig gevoel vanbinnen, zingen. Daar kan ik verder ook niks over zeggen. Voor mij is het moeilijk om dat uit te drukken.” (vrouw, koor)
Dit is de reden dat de kunstenaar, Janine Schrijver, als scholarly artist een bijdrage leverde aan het onderzoek. Zij maakte een reeks portretten van mensen vóór en ná deelname aan hun kunstactiviteit. Wat ziet u? Wat voelt u? Ziet u verschil?
Lees hier meer over in het artikel ‘Kunst-zinnig in de zorg’ van Tineke Abma en Elena Bendien dat op 23 juni verscheen in Gerōn . Klik hier om het hele artikel te lezen.