Jana Kerssies heeft een indrukwekkende academische achtergrond. Na het behalen van haar masterdiploma Internationale Ontwikkelingsstudies aan de Universiteit van Wageningen, zette ze haar studie voort met een master Sociologie aan de Universiteit van Amsterdam. Hier ontdekte ze haar passie voor het onderzoeken van genderdynamieken en seksualiteit, en ontwikkelde ze een sterke interesse in het verbeteren van de maatschappelijke positie van ondervertegenwoordigde groepen. Sinds juni 2023 maakt ze deel uit van het onderzoeksteam van Leyden Academy, waar ze haar kennis en ervaring inzet voor het project Seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd. In dit interview beantwoordt Jana Kerssies onze vragen over hoe zij taboes rondom seksualiteit op latere leeftijd doorbreekt, wat zij hoopt te bereiken met haar werk en hoe ze de maatschappelijke representatie van seksualiteit op latere leeftijd wil veranderen.
Jana, je bent sinds juni 2023 onderdeel van het onderzoeksteam van Leyden Academy. Wat trok je naar deze organisatie, en hoe sluit jouw werk rond seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd aan bij de missie van Leyden Academy om de vitaliteit en het welzijn van ouderen te bevorderen?
Tijdens mijn master Gender en Seksualiteit verdiepte ik me in diverse vormen van ongelijkheid, zoals seksisme, racisme en klassenongelijkheid. Toch merkte ik dat er nauwelijks aandacht was voor ageism, oftewel discriminatie op basis van leeftijd. Dat vond ik een groot gemis. Het werk van Leyden Academy bood me een kans om me verder te ontwikkelen en bij te dragen aan een onderbelicht thema. Ook het onderwerp seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd sluit hier goed op aan. Door stigma en taboes wordt er vaak weinig aandacht aan besteed, terwijl seksualiteit een waardevolle bijdrage levert aan het algemeen welzijn en de positieve gezondheid van mensen, ongeacht hun leeftijd. Het is dus ook belangrijk voor de kwaliteit van leven van ouderen.
Wat hoop je te bereiken met het project ‘Seksualiteit en intimiteit op latere leeftijd’ en hoe wil je de maatschappelijke representatie van seksualiteit op latere leeftijd veranderen?
Mijn vurige wens is om het taboe rondom seksualiteit op latere leeftijd te doorbreken en ervoor te zorgen dat iedereen, ongeacht leeftijd, zich vrij voelt om hun unieke beleving van seksualiteit te uiten. Hiervoor is het cruciaal dat de huidige eenzijdige beeldvorming plaatsmaakt voor een meer diverse en realistische weergave van wat seksualiteit kan betekenen op latere leeftijd. Momenteel werken we aan een educatieve videoreeks waarin ouderen zelf centraal staan. Hierin delen zij hun ervaringen en perspectieven op seksualiteit en intimiteit. Dit project, dat mede wordt gefinancierd door Erasmus+ en Steunstichting Gezondheidszorg Voorschoten, is volop in productie. Ik vind het enorm inspirerend om te zien hoe dapper de deelnemers hun verhalen voor de camera delen. Hun openheid laat zien hoe veelzijdig seksualiteit op latere leeftijd kan zijn.
Binnen dit project hanteer je een participatieve benadering. Kun je uitleggen hoe je ouderen actief betrekt bij het onderzoek en welke impact dit heeft op de openheid en inclusiviteit van het gesprek over seksualiteit en intimiteit?
In het onderzoek organiseren we groepsgesprekken waarin ouderen met elkaar in gesprek gaan. Het bijzondere is dat zij grotendeels zelf bepalen hoe het gesprek verloopt. Ze delen hun vragen, wensen en ervaringen met elkaar, wat vaak leidt tot herkenning en nieuwe inzichten. Voor veel deelnemers is het de eerste keer dat ze in een vertrouwde setting over seksualiteit kunnen praten, omdat dit thema in hun eigen omgeving vaak moeilijk bespreekbaar blijkt. Deze openheid is echter essentieel om als samenleving een inclusiever beeld van seksualiteit op latere leeftijd te ontwikkelen. Alleen door te luisteren naar de ervaringen van ouderen kunnen we ontdekken welke mogelijkheden er allemaal zijn.
In je werk richt je je op het doorbreken van stigma’s rondom seksualiteit op latere leeftijd. Wat zijn volgens jou de grootste uitdagingen in het doorbreken van deze stigma’s, en hoe kan de samenleving hierin vooruitgang boeken?
We zien gelukkig een verschuiving naar groeiende aandacht voor seksualiteit op latere leeftijd. Waar het beeld eerst vooral werd bepaald door aftakeling en het stereotype van de ‘aseksuele oudere’, ontstaat nu meer ruimte voor de ‘succesvolle oudere’. Maar dit laatste beeld is vaak gebaseerd op een jong, fit en vitaal ideaal, wat ook een vorm van ageism is. De grootste uitdaging is het doorbreken van deze hardnekkige stereotypen. Beide beelden doen geen recht aan de diversiteit van hoe mensen ouder worden en hun seksualiteit beleven. Er is meer ruimte nodig voor verhalen die deze veelzijdigheid weerspiegelen, zodat we bestaande stigma’s kunnen ontkrachten en een meer realistisch en inclusief beeld kunnen creëren.
Je richt je op een diepgaand begrip van de beleving en ervaringen van ouderen. Wat zijn enkele belangrijke inzichten die je tot nu toe hebt opgedaan over hoe ouderen seksualiteit en intimiteit ervaren?
Wat mij het meest is opgevallen, is de enorme diversiteit in hoe ouderen seksualiteit en intimiteit beleven. Deze diversiteit heeft mij laten inzien hoe beperkt onze huidige beeldvorming is. Niet alleen over seksualiteit op latere leeftijd, maar ook over seksualiteit in bredere zin. Ik ben ervan overtuigd dat álle generaties kunnen leren van de levenservaringen en wijsheid van ouderen. Zij laten zien dat seksualiteit, net als ouder worden, in vele vormen kan bestaan.
